صدای مردم
در شرایط کنونی جامعه و با توجه به وضعیت اقتصادی و معیشتی و آمار بیکاری زنان سرپرست خانوار، می‌‌توان فقر و فشارهای اقتصادی را مهم ترین مشکلات و چالش‌‌های این زنان دانست. این موضوع زمانی غم انگیز میشود که بدانیم نزدیک به نیمی از زنان نان آور خانواده در دسته فقیرترین افراد جامعه قرار دارند.
همدلی| چند سالی است که آمارها از روند رو به رشد زنان سرپرست خانوار حکایت دارد. زنانی که جبر زمانه نقش آنان را افزایش داده و علاوه بر ایفای نقش خود به عنوان یک زن، باید به تنهایی نقش نان آور خانواده را نیز به دوش بکشند.
براساس آمار‌های رسمی، در آخرین آمار اعلامی از ۲۵ میلیون و ۶۸۵ هزار سرپرست خانوار، حدود سه میلیون و ۵۱۷ هزار نفر از آنان معادل ۱۴ درصد کل سرپرستان خانوار زنان بوده‌اند.
وقتی صحبت از زنان سرپرست خانوار میشود چند گروه عمده مورد نظر است. این گروه‌ها شـامل زنـان بیـوه، مطلقـه، همسران مردان معتاد، همسران مردان زنـدانی، همسـران مـردان مهـاجر، دختران مجرد خودسرپرسـت، همسران مردان ازکارافتاده و معلول اند که ناچار هستند بدون حضور منظم یا حمایت یک «مرد» در نقش همسر یا پدر، سرپرستی خانوار را برعهده بگیرند و مسئولیت اداره اقتصادی، تصمیم‌‌گیری‌‌های عمده و حیاتی خانوار را یک تنه به دوش بکشند.
خودنمایی فقر در زندگی زنان سرپرست خانوار
بدیهی است مشکلات زنان سرپرست خانوار در یک یا چند مورد خلاصه نمی‌شود، اما در شرایط کنونی جامعه و با توجه به وضعیت اقتصادی و معیشتی و آمار بیکاری زنان سرپرست خانوار، می‌‌توان فقر و فشارهای اقتصادی را مهم ترین مشکلات و چالش‌‌های این زنان دانست. این موضوع زمانی غم انگیز میشود که بدانیم نزدیک به نیمی زنان نان آور خانواده در دسته فقیرترین افراد جامعه قرار دارند. براساس آمارها، در بین دهک‌ها، در دهک یک (فقیرترین) حدود ۴۵ درصد از سرپرستان خانوار، زنان هستند. در دهک دو ۲۲.۴ درصد، در دهک سوم ۱۶.۹ درصد در دهک چهارم ۱۲.۶ و در دهک پنجم نیز ۹.۶ درصد از سرپرستان خانوار، زنان هستند.
در دهک‌های ششم تا دهم نیز بین ۸ تا ۱۰ درصد از سرپرستان خانوار، زن هستند. درصد بالای زنان سرپرست خانوار از این جهت مهم است که در دوره کرونا زنان شاغل سرپرست خانوار بیشترین آسیب را از تعدیل و بیکاری در بنگاه‌های اقتصادی دیده‌‌اند.
مشکلات اقتصادی به‌علاوه فشارهای روانی، نگرش‌های منفی اجتماعی نسبت به زن سرپرست خانواده، نگرانی از آینده، تنهایی، ناامیدی و به دوش کشیدن بار مشکلات زندگی زنان سرپرست خانوار را به قشری آسیب‌پذیر و نیازمند حمایت تبدیل کرده است.
زنان سرپرست خانوار نیازمند نهادهای حمایتی
فقر در زندگی این زنان به قدری خودنمایی می‌کند که برخی را ناچار به کمک گرفتن از نهادهای حمایتی کرده است. براساس آمارها، سال ۹۸ نیمی از زنان سرپرست خانوار تحت پوشش یکی از نهادهای حمایتی و اجتماعی بوده یا به عبارتی از هر دو زن سرپرست خانوار یک نفر تحت حمایت بوده است. این در حالی است که نیمی از زنان سرپرست خانوار طی این ایام تحت هیچ گونه حمایتی نبوده‌‌اند.
سه روز پیش حبیب الله مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز در این زمینه گفت از ۲۵۰ هزار نفر از خانوارهای زن سرپرست تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند. ناگفته پیداست زنان سرپرست خانوار نیازمند دریافت حمایت بسیار بیشتر از تعدادی است که تحت پوشش بهزیستی یا سایر نهادهای حمایتی قرار گرفته‌اند.
ناگفته پیداست رویکرد و اهداف نهادها و سازمانهای حمایتی باید در جهت توانمندسازی زنان سرپرست خانوار باشد، اما اکنون و در اغلب موارد، حمایت سازمانهای حمایت‌کننده به پرداخت ماهانه مستمری ناچیزی خلاصه میشود، مبلغی که با توجه به گرانی اقلام ضروری حتی کفاف هزینه‌‌های یک هفته یک نفر را هم نمی‌دهد.
کم‌کاری معاونت زنان ریاست جمهوری
معاونت زنان ریاست جمهوری یکی از نهادهایی است که به نظر می‌رسد باید جدی‌تر به موضوع زنان سرپرست خانوار ورود کند. این نهاد در تمام سال‌های فعالیت هم به‌خاطر فشار از سوی دلواپسان و هم به دلیل ناکارآمدی اقدام قابل دفاعی انجام نداده است. اقدامی که منجر به ایجاد تغییرات مثبت در زندگی زنان شود. به همین دلیل برخی معتقدند این معاونت بیشتر از آن که نقشی تاثیرگذار در حوزه زنان داشته باشد، نقشی تشریفاتی و تزئینی داشته است، چرا که یا به مسائل حاشیه ای پرداخته یا در برخی از موارد حتی برخلاف مصلحت زنان گام برداشته است. بسیاری سخنان چند وقت پیش انسیه خزعلی، معاون رئیس جمهور در مورد ازدواجش در سن ۱۶ سالگی را تشویق به کودک همسری تعبیر می‌کنند.
البته خزعلی چند روز پیش در مراسم افتتاح انجمن پیشکسوتان صنایع دستی فارس به مشکلات زنان سرپرست خانواده اشاره کرد و از اولویت قرار دادن اشتغال و بیمه آنان سخن گفت. او با اشاره به اینکه زنان سرپرست خانوار به دلیل اینکه در شرایط کنونی و در مقایسه با بانوانی که از وجود سرپرست خانواده برخوردار هستند با مشکلات بیشتری روبه رو هستند گفت: این بانوان در اولویت بیمه و اشتغال قرار دارند.
زنان سرپرست خانوار ناتوان نیستند، نیازمند حمایت‌اند
بدیهی است سخن گفتن از مشکلات زنان سرپرست خانوار به معنای زدن برچسب ناتوانی به آنان نیست. زنان سرپرست خانوار با وجود داشتن مشکلات متعدد، اما اغلب بر آن فائق می‌آیند و چرخ زندگی شان را با توان خود می‌چرخانند.
به بیان دیگر، نمی‌توان زنان را قربانی و منفعل در برابر شرایط دانسـت، اکنون بسیاری از زنان سرپرست خانوار در فعالیت‌‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و… در سطح جامعه دوش به دوش مردان و حتی گاهی بهتر و تاثیرگذارتر از آنان ظاهر می‌‌شوند، بسیاری از آنان مدیران با دانش، کارآفرینان موفق و افراد توانمند و مفیدی برای خانواده و جامعه هستند که نقش تاثیرگذار شان قابل انکار نیست. اما غرض از بیان مشکلات آنان، جذب حمایت‌‌های قانون از این قشر است. امید است چرخ قوانین حمایتی از زنان همچنان بر مدار ناکارآمدی نچرخد و اقدامات نهادها و سازمانهای حمایتی در راستای بهبود وضع زندگی آنان باشد.
