معصومه ابتکار، معاون ریاست جمهوری در اموز زنان و خانواده ضمن درخواست از محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی برای تصویب سریع لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت گفت:
از آقای قالیباف و نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتظار دارم نسبت به تصویب این لایحه اقدام کنند چرا که یک لایحه فرا قوه‌ای است و از طرفی این لایحه مطالبه جدی زنان است و به اعتقاد من تصویب آن می‌تواند به تسهیل ازدواج کمک کند چرا که درصورت قانون شدن این لایحه دختران احساس می‌کنند در پناه قانون و حمایت آن هستند.
به گزارش برنا؛ از زمانی معصومه ابتکار در سِمت معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده قرار گرفت، اتفاقات مهمی در این چندسال رخ داد که از مهم ترین آنها می‌توان به تصویب لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت در هیات دولت اشاره کرد. مشروح گفتگوی خبرنگار برنا با معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور درخصوص عملکرد این معاونت و دغدغه‌های زنان و موضوعات روز آنها را در ادامه می‌خوانید.
سال 1399 را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سال 1399 سال دشوار و پُرکاری برای دولت بود چون هم با جنگ اقتصادی تمام عیار علیه مردم ایران رو به رو بودیم و هم با یک بیماری سخت به اسم کرونا درگیر شدیم که تمام خانواده‌ها و زنان را تحت تاثیر خود قرار داد. در این سال جنگ روانی هم علیه مردم و هم علیه دولت بسیار سنگین بود و ما شاهد تخریب و عدم انعکاس خبرها، واقعیت‌ها و دستاوردها بودیم.
عدالت جنسیتی همیشه یکی از مهم‌ترین برنامه‌های این معاونت بوده است. در این حوزه چه اقداماتی انجام دادید؟
بیشتر بخوانید:
کرونا را جدی بگیرید/ در ایام نوروز از دید و بازدید، روبوسی و دست دادن پرهیز شود/ سفر و دید و بازدید ممنوع
درخواست از مجلس برای اعلام وصول لایحه حفظ کرامت زنان/ تصویب شاخص‌های خانواده در دولت دوستدار خانواده/ اجرای طرح ارتقای تاب‌آوری اجتماعی در ۲۲۰۰ نقطه پرآسیب کشور
در سال 99 تلاش کردیم تحقق عدالت جنسیتی را در قالب برنامه‌های ارتقای وضعیت زنان در 31 استان دنبال کنیم. البته این برنامه‌ها و برنامه اجرایی نتیجه محور آن در شورای برنامه ریزی 31 استان، سال گذشته به تصویب رسید و در سال 99 ما نتایج اجرای این سندها در هر استان را رصد و پایش کردیم درواقع از هر استانی در مورد وضعیت اجرای اسنادش گزارش گیری کردیم. متاسفانه به دلیل شیوع کرونا سفرهای کمتری انجام شد و بنده تقریبا سه یا چهار سفر استانی داشتم اما کار را زمین نگذاشتیم و از طریق فضای مجازی نشست‌هایی را با استان‌ها برگزار کردیم و موضوع رصد و پایش را از طریق یک سامانه که بخشی از دولت الکترونیک است و در هشت محور فعالیت می‌کند و در روز زن توسط رئیس جمهور به افتتاح رسید، پیگیری کردیم. درواقع این سامانه اطلاعات مربوط به زنان را در موضوع شاخص‌های عدالت جنسیتی که شناسنامه آن در آمده است، رصد می‌کند.
همزمان با این کار از دستگاه‌های ستادی دولت خواستیم هر کدام یک برنامه در خصوص تحقق عدالت جنسیتی ارائه دهند که خوشبختانه این برنامه‌ها تدوین شد و به صورت یک برنامه ملی دستگاه‌ها برای حوزه زنان، توسط رئیس جمهور رونمایی شد.
برای زنان سرپرست خانوار چه برنامه‌هایی داشتید؟
معاونت ما درمورد زنان سرپرست خانوار ماموریت‌های مستقیم دارد. سال 1397 یک برنامه اقدام و عمل تنظیم و تصویب شد که در حال حاضر اجرا می‌شود و توسط ما مورد رصد و پایش قرار دارد همچنین امسال یک پورتال توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درمورد رصد زنان سرپرست خانوار رونمایی شد. در سالی که گذشت دو طرح بسیار بزرگ درمورد توان افزایی زنان سرپرست خانوار با همکاری جهاد دانشگاهی و همکاری سازمان‌های مردم نهاد به نتیجه رساندیم تا بتوانیم به زنان سرپرست خانوار که به یک معیشت پایدار نیاز دارند، کمک کنیم. این کمک‌ها هم در حوزه مشاغل خانگی برای زنان سرپرست خانوار که دوست دارند کنار فرزندشان باشند از اهمیت بالایی برخوردار است و هم در مناطق حاشیه شهرها که برای ما یک هدف است. البته علاوه بر زنان سرپرست خانوار به طور خاص حمایت از زنان در موضوع کارآفرینی در دستور کار معاونت ما قرار داشته است به گونه‌ای که یک دوره رای گیری مردمی برای انتخاب زنان کارآفرین برتر برگزار کردیم و امسال نیز هشتمین دوره آن با حضور زنان کارآفرین برگزار شد و برترین‌ها براساس ملاک‌های کارآفرین پایدار و موثر توسط مردم انتخاب شدند و ما هم طبق وظیفه خود از آنها قدردانی و حمایت کردیم که البته قابل ذکر است این مراسم امسال مجازی برگزار شد.
سایر اقدامات این معاونت برای زنان توضیح دهید.
از اقدامات دیگر ما در حوزه زنان اداره کمپین‌های مختلف مانند کمپین «زنان نسل تحریم» است که هدف اصلی آن تقویت روحیه و حمایت از زنان مشغول و فعال عرصه اقتصادی در شرایط سخت تحریم است.
طبق گفته شما زنان روستایی یکی از اولویت‌های معاونت زنان هستند. برای این زنان چه اقدامات و حمایت‌هایی صورت گرفته است؟
همانطور که اشاره کردید یکی از گروه‌های هدف ما که بسیار مورد توجه دولت است، بخش زنان روستایی و زنان کشاورز محسوب می‌شود به همین دلیل سعی کردیم در هشت محور با همکاری دستگاه‌های مختلف از این زنان حمایت کنیم؛ از نهضت سواد آموزی گرفته تا استانداردسازی محصولات تولید شده زنان روستایی که درنتیجه این اقدامات با همکاری وزارت جهاد کشاورزی 50 هزار زن روستایی آموزش دیدند و حدود 406 برند استاندارد تولید کردند همچنین از زنان روستایی برای تولیدات محصولات گیاهی، حفظ منابع طبیعی و تولید داروهای گیاهی حمایت کردیم. یکی از کارهایی که توسط وزارت جهاد کشاورزی پیش رفت، حمایت از صندوق‌های اعتباری زنان بود که در حال حاضر حدود 3400 صندوق در سطح کشور وجود دارد که بسیار موفق هستند به گونه‌ای در هر روستایی که ایجاد می‌شوند آن روستا به لحاظ اشتغال زنان دچار تحولات بزرگی می‌شود که البته برای مردان هم مفید است.علاوه بر این اقدامات یک طرح مشترک با وزارت ورزش و جوانان در ارتباط با ساختار قامتی زنان روستایی تدوین کردیم چون یکی از مشکلاتی که گزارش می‌شود، مشکلات اسکلتی زنان روستایی است بنابراین برای اینکه ورزش‌های لازم و مراقبت‌های بهداشتی لازم انجام گیرد این طرح را مشترکا با وزارت ورزش و جوانان تدوین کردیم تا نتایج خوبی برای زنان روستایی داشته باشد. زنان روستایی برای ما بسیار مهم و عزیز هستند و خدا را شکر می‌کنیم که در این زمینه پیشرفت‌های بسیار خوبی داشتیم.
لازم به ذکر است که بگویم دختران جوان و فارغ التحصیل نیز یکی از گروه‌های بسیار مهم برای دولت هستند و معاونت علمی و فناوری در جذب این دختران برای شرکت‌های دانش بنیان بسیار موفق بوده است. همچنین با همکاری وزارت آموزش و پرورش در توانمندسازی دختران و همکاری با وزارت علوم در طرح‌هایی مانند کمند وارد عمل شدیم. «کمند» طرحی است که در 25 دانشگاه برای آموزش کسب و کار دختران در ترم آخر اجرا شده است. یکی دیگر از برنامه‌های ما که با همکاری وزارت علوم به اجرا رسید، برگزاری جشنواره مُد، لباس و صنایع دستی بود که در 10 دانشگاه اجرا شد و این فرصت را برای دانشجویان دختر فراهم کرد تا تولیدات زیبای خود را عرضه کنند. اگر بخواهم همه اقدامات انجام شده را بگویم موضوع زیاد است اما به طور کلی اشاره می‌کنم که این معاونت با دستگاه‌های مختلف دولت، بیمه‌ها و بانک‌ها، سازمان‌های مردم نهاد، دانشگاه‌ها همکاری دارد و لازم به ذکر است که تاکنون توانستیم در همکاری با بانک‌ها 85 هزار مورد تسهیلات به زنان سرپرست خانوار ارائه دهیم.
پس از یک دهه لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت در دوره مدیریت شما تصویب و به مجلس شورای اسلامی ارسال شد اما باوجود اینکه اصرارها به تصویب هرچه سریع تر این لایحه در دولت بود هنوز در مجلس حتی اعلام وصول نشده است. نظر شما در برابر این اقدام مجلس چیست؟
همه کارهایی که تاکنون انجام دادیم حاصل زحمات جمعی است که در دوره‌های گذشته از جمله دوره خانم مولاوردی انجام شده است. در این دوره سعی کردیم در بحث قوانین بتوانیم برنامه ریزی خوبی داشته باشیم و مستحکم حرکت کنیم بنابراین در ابتدای کار ساختاری تعریف کردیم که براساس آن شورای فقهی و حقوقی به وجود آمد تا معضلات را شناسایی کند و قوانین معطل مانده را با همکاری قضات، فقها و وکلا پیش ببرد البته اداره حقوقی معاونت هم در تعامل با شورای فقهی و حقوقی دستاوردهای بسیار خوبی را رقم زد. یکی از اقدامات بسیار مهمی که انجام شد تصویب لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت بود که با رایزنی‌های بسیار گسترده از همان سال 1396 انجام شد. این لایحه از طرف دولت به قوه قضائیه ارجاع شد اما بررسی آن طول کشید تا اینکه آقای رئیسی آمدند و پس از چندماه لایحه از سوی قوه قضائیه به دولت ارسال شد و در دولت هم پس ازبرگزاری 40 جلسه کمیسیون لوایح و فرعی به تصویب رسید اما بیش از 2 ماه است که در نوبت اعلام وصول مجلس شورای اسلامی به سر می‌برد و بنده از آقای قالیباف و نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتظار دارم نسبت به تصویب این لایحه اقدام کنند چرا که یک لایحه فرا قوه‌ای است و قوه مجریه و قوه قضائیه نسبت به تدوین آن اقدام کردند از طرفی این لایحه مطالبه جدی زنان است و به اعتقاد من تصویب آن می‌تواند به تسهیل ازدواج کمک کند چون درصورت قانون شدن این لایحه دختران احساس می‌کنند در پناه قانون و حمایت آن هستند. هرچند که این لایحه برای ما بسیار مهم است اما فقط به آن بسنده نکردیم و تاکنون 15 لایحه با سند پشتیبان تنظیم کرده و تحویل دولت دادیم و برخی از آنان به قوه قضائیه ارجاع داده شدند.
قتل رومینا چقدر در تسریع رسیدگی به این لایحه نقش داشت؟
قتل رومینا توسط پدرش فاجعه بسیار دلخراشی بود که باعث شد پس از این اتفاق تصویب این لایحه در دولت را با سرعت بیشتری پیگیری کنیم. امیدوارم هرچه زودتر نسبت به تصویب این لایحه اقدام شود تا پشتیبانی برای زنان این کشور باشد.
پس از قتل رومینا صحبت‌هایی درمورد تشدید مجازات پدر درصورت قتل فرزند شد. آخرین نتایج چیست؟
در حال حاضر موضوع تشدید مجازات پدر در صورت قتل فرزند در دستور کمیسیون لوایح است و به زودی به کمیسیون اصلی می آید.
اخذ حضانت فرزند برای مادرانی که از همسرشان طلاق گرفتند، چالش بزرگی‌ست آیا معاونت در این موضوع ورود پیدا کرده است؟
درمورد حضانت فرزند برای مادر لوایحی را تنظیم کردیم و در دستور رسیدگی است. لازم به ذکر است که درمورد این موضوعات نشست‌های فقهی و حقوقی در قم برگزارکردیم چون لازم است مطالبات و دغدغه‌های زنان نزد صاحب نظران و فقها مطرح و نظرات آنها نیز اخذ شود. تاکنون 17 جلسه برگزار کردیم که نتایج بسیار خوبی داشته و آنها را مدون کرده‌ایم. امیدوارم این جلسات در سال 1400 نیز ادامه داشته باشد.
بسیاری از قانون‌ها مانند قانون تسهیل ازدواج اجرا نمی‌شوند. ضمانت اجرای لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت پس از تصویب چیست؟
ضمانت اجرای قوانین مسئولیت‌هایی است که بین دستگاه‌های مختلف دولتی توزیع می‌شود از طرفی اجرا و نظارت دولت، نظارت مجلس شورای اسلامی، نظارت خودِ دولت بر اجرای آن و نظارت مردم از جمله مواردی است که ضمانت اجرای قانون محسوب می‌شود درواقع وقتی موضوعی مطالبه عمومی مردم باشد حتما مورد توجه قرار می‌گیرد و دولت همه تلاش خود را برای اجرایی کردن آن می‌کند. درمورد قانون تسهیل ازدواج هم باید توضیح دهم که خیلی از بندهای این قانون اجرایی می‌شود و اینگونه نیست که این قانون اصلا اجرا نشده باشد اما برای برخی از بندهای آن بودجه پیش بینی نشده است و به همین دلیل اجرایی نشده به طور کلی من فکر می‌کنم درصد قابل توجهی از این قانون اجرا می‌شود و در دولت هم بسیار مورد توجه است برای مثال تسهیل پرداخت وام ازدواج به گونه‌ای که دیگر هیچکس در صف نباشد، وام مسکن برای مسکن اولی‌ها، مسکن امید، ارائه مشاوره‌های 6 ساعته قبل، حین و بعد از ازدواج از جمله اقداماتی است که دولت برای تسهیل ازدواج انجام داده است.
خانم ابتکار اشاره به تسهیل پرداخت وام ازدواج توسط دولت کردید. نظر شما درمورد تفکیک سنی در پرداخت این وام به جوانان چیست؟ آیا به کودک همسری دامن نمی‌زند؟
هرچند نمی‌توان سن دقیقی برای ازدواج تعیین کرد اما حقیقتا 23 سال سن خوبی برای ازدواج است چون ازدواج یک آرامش و تعادلی را به زندگی می‌بخشد البته اگر زوجین همدیگر را دوست داشته باشند و عشق بین آنان حکفرما باشد. درمورد تبعیضی که مجلس بین کسانی که زودتر ازدواج می‌کنند و کسانی که دیرتر ازدواج می‌کنند قائل شده به نظر می‌رسد هدف بیشتر تشویق به ازدواج در سن پایین بوده است اما به نظر من نمی‌توان خط کشید یعنی اینکه یک دختر 24 ساله نمی‌تواند از آن مقدار وامی که دختر 23 ساله دریافت می‌کند؛ بهره مند شود، توجیه ندارد اما به هرحال قانون شده و دولت هم آن را اجرا می‌کند. یک خبر خوب درمورد ازدواج بدهم آن هم اینکه با وجود این سیاست‌ها و رویکردهایی که داشتیم و همچنین به خاطر شیوع کرونا در کشور که باعث شد مراسم و تشریفات و هزینه‌های عروسی کمتر شود ما امسال در 9 ماهه اول سال 5 درصد افزایش ازدواج داشتیم و در مقابل طلاق نیز کاهش پیدا کرد اما در هر جلسه‌ای که صحبت از ازدواج و فرزندآوری می‌شود همیشه می‌گویم جنگ اقتصادی، تحریم‌ها و به طور کلی شرایط حاکم بر جامعه از یک طرف و از سوی دیگر ناامیدی در جامعه باعث شده این شرایط به وجود بیاید. به اعتقاد من این جنگ روانی که در کشور وجود دارد تاثیر مهمی در ازدواج گذاشته درواقع همان کسانی که درمورد موضوع ازدواج به دولت خرده می‌گیرند، در یک دورانی به دامن زدن ناامیدی در کشور کمک کردند و تمام تلاش‌ها و کارهایی که دولت انجام داده است را منفی جلوه دادند و ویدئوهای فراوانی شامل طعنه، تمسخر و توهین به دولت منتشر کردند که بسیاری از آنها داخلی است و برخی از آنها هم در خارج از مرزها کشور توسط افراد نامعلوم با بودجه‌های کلان ساخته می‌شوند و متاسفانه در برخی از این موارد رسانه ملی همکاری نکرده است و عملا فضای ناامیدی در کشور به وجود آمده که اعتقاد من این است باید تعادلی به وجود بیاید تا در کنار همه این سختی‌ها و مشکلاتی که وجود دارد تلاش دولت را هم ببینیم در این شرایط است که امید افزایش پیدا می‌کند و وقتی امید بالا رود تمایل جوانان به ازدواج بیشتر می‌شود. کسانی هستند که القای انسداد می‌کنند و می‌گویند تمام راه‌ها بسته است در صورتی که اینگونه نیست. حدود 40 لایحه دولت در حال حاضر متوقف مانده و حتی اعلام وصول نشده است؛ خوب این چه مفهومی دارد جز القای انسداد؟ اگر درگیر تخاصمات بی حاصل سیاسی شویم جز القای ناامیدی برای جوانان و جامعه‌مان ندارد.
قاچاق دختران یکی از موضوعات مبتلابه جامعه ماست، معاونت زنان چه برنامه ریزی‌هایی در این خصوص داشته است؟
گزارش‌های بین المللی وضعیت خوبی درمورد قاچاق انسان و دختران نشان نمی‌دهد و متاسفانه قاچاق انسان، قاچاق کودک و قاچاق زنان در مجموعه معادلات اقتصادی دنیا یکی از 4 نوع قاچاق برتر است. قاچاق مواد مخدر، اسلحه، انسان و حیات وحش از جمله قاچاق‌های مهم دنیاست که قاچاق انسان مهم ترین آنهاست و متاسفانه به دلیل فساد موجود در سازمان‌های بین المللی به این موضوع ورود پیدا نشده است چون باندهای فساد مرتبط با قاچاق انسان ثروت بسیار زیادی از این راه به دست می‌آورند و بخشی از این ثروت را برای خرید مقامات سازمان‌های بین المللی اختصاص میدهند. متاسفانه چند مورد قاچاق دختران در کشور ما گزارش شده که نیروی انتظامی شدیدا برخورد کرده است اما در هر صورت ما نگرانی از سوی فضای مجازی داریم چون اگر قبلا می‌گفتیم اجازه ندهید بچه هایتان وارد فضای مجازی شوند الان به خاطر شرایطی که کرونا ایجاد کرده می‌گوییم همه بچه‌ها در فضای مجازی باشند هرچند آموزش و پرورش اقدامات مناسبی جهت آموزش استفاده از فضای مجازی ارائه می‌دهد و زحمت زیادی کشیده اما کافی نیست و ما نگران هستیم چون ممکن است باندهای قاچاق و بین المللی فرزندان ما را فریب دهند بنابراین موضوع بسیار مهم است و می‌خواهم تمام دستگاه‌ها در ارتباط با این موضوع بسیار جدی ورود پیدا کنند و جاهایی که چنین مخاطراتی وجود دارد بدون اغماض برخورد شود. از طرفی باید این آگاهی را به خانواده‌ها بدهیم تا فکر نکنند دوران برده داری تمام شده امروز بردگی مدرن و عصر جدید داریم به این صورت که افرادی در باندهای مخوف بین المللی به عنوان کودک کار و کارگران جنسی خرید و فروش می‌شوند و به معنای مطلق اسیر هستند.
قاچاق دختران در ایران توسط چه کشورهایی انجام می‌شود؟
طبق گزارش‌هایی که به دست ما رسیده است برخی از این قاچاق‌ها در کشورهای عربی بوده البته از سوی کشورهای غیرعربی هم اتفاق افتاده است اما مسئله مهم این است که ما باید خانواده‌ها و جوانان را آگاه کنیم که بهترین کار راه اندازی کمپین هایی برای مقابله با این موضوع است.
قانون حمایت از اطفال و نوجوانان تصویب شده اما اجرا نمی‌شود. دلیل آن چیست و دولت چه برنامه‌ای برای اصلاح تبصره 1 ماده 13 قانون دارد؟
انشالله در اولین جلسه کمیسیون فرهنگی سال 1400 دستورالعمل اجرایی این قانون صادر خواهد شد. هر موردی هم که نیاز به اصلاح داشته باشد قطعا دستگاه متولی اصلی که وزارت دادگستری است باید ورود پیدا کند و ما هم حمایت خواهیم کرد تا هرگونه ابهام و خلائی که وجود دارد، برطرف شود.
این روزها تغییر جنسیت در ایران رو به ازدیاد است اما هیچ قانون مشخصی درمورد این افراد وجود ندارد و بسیاری از آنها در موضوع حضانت دچار مشکل هستند. آیا معاونت زنان برنامه‌ای برای رسیدگی به این قشر از جامعه نیز دارد؟
تاکنون هیچ پیشنهاد و درخواست مشخصی درمورد این موضوع به ما ارجاع داده نشده است اما درمورد «حضانت» فرزندان مادران طلاق گرفته یا مادرانی که همسرشان فوت کرده 2 پیشنهاداتی را مطرح کردیم که در حال رسیدگی است.
درمورد حضور زنان در رده‌های بالای مدیریتی توضیح دهید. چقدر توانستید در این زمینه موفق باشید؟
یکی از دستاوردهای آشکار دولت آقای روحانی حضور زنان در عرصه‌های تصمیم گیری و تصمیم سازی کشور بود که ایشان راه را باز کردند. سال 1396 ایشان دستورالعملی را دادند که باید 30 درصد از مدیران دولت از میان زنان شایسته انتخاب شوند. خوشبختانه برای اجرای این دستورالعمل برنامه ریزی خوبی در دولت صورت گرفت و مدیران زن زیادی آموزش دیدند و ما هر سال یک کارنامه از عملکرد وزیر و یک کارنامه از عملکرد استاندار در هر استان ارائه دادیم و سال به سال شاهد تحول و انتصاب مدیران زن شایسته بیشتری بودیم. در حال حاضر حدود 8 هزار زن مدیر در سطح پایه، میانی و عالی در دولت مسئولیت دارند، 96 زن همتراز معاون وزیر داریم، 17 معاون استاندار زن داریم که پیش از این اصلا وجود نداشت، 53 بخشدار خانم داریم و همینطور با تلاش دکتر ظریف سفیر زن هم داریم. از 30 درصدی که آقای روحانی دستور دادند، 25 درصد را گذراندیم. جدا از این موضوع افزایش مشارکت زنان در عرصه‌های مختلف را نیز دنبال کردیم برای مثال در جهت توسعه و تقویت سازمان‌های مردم نهاد 8 دوره توان افزایی برای 1200 تشکل برگزار کردیم و پس از کرونا این دوره‌ها به صورت مجازی برگزار شد و هزار تشکل در این دوره ها شرکت کردند. لازم است یاد کنم از ارتقای تاب آوری اجتماعی که یکی از اقدامات بسیار مهم معاونت ماست که تاکنون در 2 هزار 200 نقطه کشورانجام شده و بیش از 80 هزار نفر این دوره را گذراندند.
دوچرخه سواری بانون سالهاست یک موضوع مورد بحث و چالش برانگیز است. رویکرد شما به عنوان نماینده زنان در دولت نسبت به این چالش‌ها چیست؟
دوچرخه سواری موضوعی کاملا سلیقه‌ای است و جای قانونگذاری و ماموریت ندارد چون جزء مسائل عرفی است و چالش درمورد آن چیزی جز ناامیدی به دنبال نخواهد داشت.. از قدیم هم خانم‌ها برای رفتن به سر کار در شهرهایی چون اصفهان و یزد از دوچرخه استفاده می‌کردند و هیچ ممنوعیت شرعی و قانونی نبوده بنابراین باید درمورد این موضوعات واقع بینانه نگاه کنیم چون این القای احساس انسداد برای خانم‌ها به نفع هیچکس نیست و اتفاقا راه برای خانم‌ها در کشور ما بسیار باز است. زنان ایرانی در عرصه علم و آموزش یکی از سریع ترین نرخ‌های رشد را داشتند، حدود 60 درصد از دانشجویان ما را دختران تشکیل میدهند، اعضای هیات علمی از 27.5 درصد خانم ظرف سه سال به 33.3 درصد رسیده است، از حدود 25 درصد 31.5 درصد سهم زنان در فناوری است که گزارش‌های بین المللی تایید کردند. تمام این پیشرفت‌ها هم حاصل زمینه‌های خوبی که دولت فراهم کرده است، هم حاصل تلاش دختران و زنان ایرانی است برای مثال لباس دختران ایرانی در تمام رشته‌های ورزشی در تمام فدراسیون‌ها تایید شده و با رعایت شئونات شرعی در مجامع بین المللی شرکت می‌کنند، مدال می‌آورند و قهرمان می‌شوند تمام این مسائل امید در جامعه القا می‌کند و نشان می‌دهد یک حرفی در یک جایی تعیین کننده نیست بلکه تعیین کننده تلاش زنان در کشور ماست مخصوصا در دوران کرونا که پزشکان و پرستاران زن بسیاری از جان خود مایه گذاشتند.
