ایرناپلاس
جنگ بر سر پرونده زاغری، بیش از اینکه یک جنگ سیاسی و حقوقی باشد، یک جنگ روایت است. آیا رسانه‌های ایران می‌توانند از این بازی برنده بیرون بیایند؟
نازنین زاغری، مادر است یا جاسوس؟
حضور جرمی هانت، وزیر خارجه انگلستان در ایران، باز هم پرونده نازنین زاغری، محکوم امنیتی که به پنج سال حبس محکوم شده، را بر سر زبان‌ها انداخته است. اما ماجرای این پرونده چیست؟
**آغاز پرونده
پرونده نازنین زاغری از روز 15 فروردین 1395 آغاز شده است؛ وقتی او «توسط نیروهای سازمان اطلاعات سپاه کرمان در فرودگاه امام خمینی (ره) تهران دستگیر و به کرمان منتقل شد». خبر بازداشت در 19 اردیبهشت همان سال منتشر شده و سپاه ثارالله استان کرمان در 26 خردادماه این خبر را با انتشار یک اطلاعیه تأیید کرد.
**دلیل بازداشت زاغری چه بوده است؟
سپاه در اطلاعیه خود گفته که زاغری، «از سرشبکه‌های اصلی وابسته به بیگانگان که مأموریت‌‌های مختلفی در راستای تحقق اهداف شوم دشمنان نظام انجام داده» بوده که «با عضویت در شرکت‌ها و مؤسسات بیگانه در طراحی و اجرای پروژه‌های رسانه‌ای و سایبری با موضوع براندازی نرم نظام مقدس جمهوری اسلامی مشارکت داشته است.» به نوشته این اطلاعیه «نامبرده یکی از سرشبکه‌های اصلی مؤسسات معاند بوده که تحت هدایت و حمایت سرویس‌های رسانه‌ای و جاسوسی دولت‌های بیگانه فعالیت‌های مجرمانه خود را طی سالیان گذشته انجام داده است.»
حدود یک هفته بعد، سخنگوی قوه قضاییه تلویحا زاغری را فردی دانست که به دنبال «نفوذ» بوده و می‌گوید اتهام او «امنیتی» است.
در همان روز یدالله موحد، رئیس کل دادگستری استان کرمان در یک نشست خبری به مناسبت هفته قوه قضاییه می‌گوید: «در سال 93 توسط معاونت اطلاعات لشکر 41 ثارالله استان کرمان یکی از باندهایی که در جریان فتنه 88 با طراحی سایت‌ها و وب‌سایت‌های مختلف و تبلیغات وسیع خود اقداماتی را علیه امنیت کشور داشتند، شناسایی و دستگیر و مستندات جمع آوری شد.» او زاغری را یکی از اعضای این باند معرفی می‌کند.
**کیفرخواست صادر می‌شود
پرونده زاغری از همان ابتدا به دلیل عدم صلاحیت رسیدگی در کرمان به تهران ارسال می‌شود و 21 تیرماه توسط دادستان عمومی و انقلاب تهران اعلام می‌شود که کیفرخواست پرونده صادر شده است.
تیرماه همان سال، باشگاه خبرنگاران جوان، وابسته به سازمان صداوسیما در گزارشی درباره این پرونده می‌گوید: «نازنین زاغری…از حدود 4 سال پیش تا به حال با بنیاد تامسون رویترز همکاری داشته است و مدیریت چندین پروژه آموزشی این بنیاد را در کشورهایی چون لبنان، گرجستان، اردن، مراکش، برمه و برخی از کشورهای آفریقایی برعهده داشته است. بنیاد تامسون رویترز، شرکت چندملیتی است که با هدف ترویج دموکراسی به سبک غربی تأسیس و در زمینه رسانه‌های گروهی و آموزش خبرنگاری مشغول به فعالیت می باشد و از مهم‌ترین شرکت‌های وابسته به آن می توان به خبرگزاری رویترز اشاره کرد.»
بهمن ماه همان سال، خبرگزاری میزان، وابسته به قوه قضاییه، در گزارشی جزئیاتی از این پرونده را به همراه اعلام قطعی شدن حکم پنج سال حبس او بیان می‌کند. به نوشته این خبرگزاری «بنیاد تامسون رویترز که مقر اصلی آن در منهتن نیویورک است، هر ساله در لندن و سایر پایتخت‌های اروپایی اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای خبرنگاران جوامع در حال توسعه می‌کند؛ نکته جالب آنکه تمام هزینه‌های سفر و اقامت خبرنگاران توسط گردانندگان و سهامداران این بنیاد تامین می‌شود…وی همانطور که خود اقرار کرده است، در پروژه‌های آموزشی‌اش تلاش کرده تا علاوه بر برقراری ارتباط با روزنامه‌نگاران و خبرنگاران کشور هدف، به سناتورها و اعضای پارلمان این کشورها نیز نزدیک شود. عمده ماموریت تفویض شده از سوی بنیاد تامسون رویترز به نازنین زاغری، پیشبرد پروژه‌های رسانه‌ای و سایبری، برای اهداف براندازانه و جاسوسانه بود.»
**اظهارات متفاوت همسر
پرونده تا پاییز سال 1396 بدون خبر پیش رفت تا اینکه ابتدا به نقل از همسر زاغری اعلام شد که «احتمال می‌رود به علت اتهامات جدید مدت زمان محکومیت همسرش به 16 سال افزایش یابد.» بعد از آن مسأله سفر وزیر خارجه انگلستان به ایران پیش آمد و در رسانه‌ها گفته شد که قرار است در این سفر درخصوص مبادله بدهکاری 400 میلیون پوندی انگلستان به ایران بابت یک قرارداد تسلیحاتی لغو شده پیش از انقلاب، مذاکره شود اما مقامات رسمی این ادعا را رد کردند. با این حال دادگاه زاغری که قرار بود در آن ایام برگزار شود به تعویق افتاد و در ابتدای زمستان باز هم به نقل از همسر زاغری اعلام شد که احتمالا در موعدی نزدیک همسر او آزاد خواهد شد. ولی این خبر توسط دادگستری تهران تکذیب شد و عملا اتفاقی در این پرونده نیفتاد.
**رد پا
تحول مهم‌تر در پاییز همان سال، پخش یک مستند به نام «رد پا» از بخش خبر صداوسیما بود که در آن زاغری رسما به ارتباط با بی.بی.سی. فارسی و به طور مشخص برای آموزش خبرنگاران آن متهم شد و حتی فیش حقوقی او در این شبکه نیز پخش شد و بعد از آن گفته شد که زاغری از قالب پروژه دیگری به نام Training Station قصد داشته تا باز هم به آموزش افرادی برای جمع‌آوری اطلاعات از ایران و مقابله با نظام به خصوص در دو بستر حقوق بشر و مسائل زنان بپردازد.
باز هم سکوتی در این پرونده حاکم شد تا اینکه در بهار امسال اعلام شد که زاغری بابت اتهامات خود به دادگاه رفته است و اتهام «تبلیغ علیه نظام» به او تفهیم شده ولی خبرگزاری میزان این ادعا را رد کرد و اعلام کرد که به دلیل عدم حضور وکیل، تفهیم اتهامی صورت نگرفته است. از نتیجه این محاکمه تا به حال خبری منتشر نشده است ولی بعد از سفر بوریس جانسون و مطرح شدن ماجرای زاغری در دیدار ترزا می با روحانی در حاشیه مجمع عمومی سال پیش ملل متحد، حالا باز هم گفته شده که این موضوع در دستور کار دیدار اخیر وزرای خارجه دو کشور بوده است.
**جنگ روایت‌ها
مساله نازنین زاغری بیش از هر چیز جنگ روایت‌ها بین ایران و انگلستان است. انگلیسی‌ها قصد دارند او را یک مادر، پژوهشگر، کارمند مؤسسه خیریه و حتی یک فعال رسانه‌ای بی‌گناه معرفی کنند که برای یک سفر خانوادگی به ایران آمده و حالا ایران قصد دارد با استفاده یا سوءاستفاده از بازداشت او، طلب خود را زنده کند. در این میان البته اتهامات همیشگی مثل اعتراف تحت فشار و عدم دسترسی به وکیل نیز تکرار شده است.
ایران اما او را یک جاسوس می‌داند که حکمش در دادگاه صالح و با رعایت قانون صادر شده و عدم استفاده از وکیل نیز به این دلیل بوده که زاغری، خود قواعد مربوط به استفاده متهم امنیتی از لیست وکلای مورد اعتماد قوه قضاییه را اجرایی نکرده است. ایران تا به حال توانسته دو بار روایت خود را در این ماجرا غالب کند. یک بار با مستند صداوسیما که جزئیاتی مستند و قابل توجه از پرونده داشت و دوم با استفاده از سخنان وزیر خارجه سابق انگلستان (جانسون) که گفته بود او در حال آموزش روزنامه‌نگاری بوده و حتی مجبور شد کمی بعد این حرف را پس بگیرد. حالا و در آستانه سومین سال آغاز این پرونده باید منتظر ماند و دید بالاخره آیا رسانه‌های ایران خواهند توانست از ادله و شواهد این پرونده به نفع پیروزی موضع مسئولان استفاده کنند یا اینکه فشار سنگین غربی برای مادر و همسر دانستن این فرد و در نهایت بی گناه خواندن وی جواب خواهد داد. فراموش نباید کرد که چه بسا بیش از اقناع مخاطب ایرانی در این زمینه، مخاطب خارجی است که باید میان روایت مادر یا روایت جاسوس، انتخاب کند.
