فرستنده خبر اقای نوید احمدفخرالدین ۱۳۹۵/۹/۱۵
در دو سال اخیر بحث‌های زیادی پیرامون زنان کارتن‌خواب و افزایش شمار آن‌ها مطرح شده است که همین مسأله موجب شده مسئولان وعده‌های متنوعی برای ساماندهی و رسیدگی به وضعیت آن‌ها بدهند.
به گزارش مهرخانه، آمارهایی که از تعداد زنان کارتن‌خواب در دو سال اخیر ارایه شده، بسیار متفاوت است و از 2 هزار تا 5 هزار زن را شامل می‌شود. در خصوص همین آمار هم مسئولان نهادهای مختلف اتفاق نظر ندارند و برخی آن را تکذیب و برخی دیگر بر صحت آن پافشاری می‌کنند. در هر صورت، پرواضح است که آمار دقیقی از تعداد زنان کارتن‌خواب در کشور وجود ندارد و یا آمارهای دقیقی در دست هست اما رسانه‌ای نمی‌شود. با این وجود، مسئولان مربوطه متفق‌القول هستند که این آسیب اجتماعی در سال‌های اخیر افزایش محسوسی داشته و سن آن نیز پایین آمده است. به‌گونه‌ای که تا چند سال گذشته اکثر زنان کارتن‌خواب زنانی مسن بودند اما در سال‌های اخیر شمار زنان کارتن‌خواب جوان افزایش قابل توجهی داشته است.
چرا زنان کارتن‌خواب می‌شوند؟
دلایل متفاوتی برای کارتنخوابی زنان وجود دارد و این مسأله را می‌توان از زوایای مختلفی مانند ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و روان‌شناختی مورد ارزیابی قرار داد. از سوی دیگر، دلایل کارتنخوابی زنان و مردان تاحدود زیادی مشترک است اما همان دلایلی که یک مرد را به کارتنخوابی می‌کشاند، برای یک زن به‌صورت مضاعف عمل می‌کند و مشکلات بیشتری برای او به‌وجود می‌آورد. مثلاً اگر بیکاری و فقر باعث می‌شود مردان توانایی اقتصادی خود را از دست بدهند و به کارتنخوابی گرایش پیدا کنند، این مسأله برای زنان از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و تبعات منفی بیشتری خواهد داشت.
سابقه آزار دیدن و تجاوز توسط محارم، مشکلات ناشی از سوء‌مصرف موادمخدر از سوی والدین، ازدواج اجباری، اجبار به تن‌فروشی برای تأمین هزینه‌های اعتیاد اعضای خانواده به‌ویژه پدر و همسر، خشونت‌های مکرر و شدید خانگی، اعتیاد زن و داشتن اختلالات روحی و روانی از دیگر عواملی هستند که زنان و به‌ویژه زنان جوان را به سمت کارتنخوابی سوق می‌دهند. در مجموع، تمام مشکلاتی که باعث می‌شود زنان دچار آسیب‌های اجتماعی شوند و از خانه فرار کنند، منجر به کارتنخوابی آن‌ها می‌شود.
معاونت امور زنان و خانواده و پیش‌گرفتن سیاست حرف‌درمانی برای زنان کارتن‌خواب
در دو سال اخیر مسئولان نهادهای مختلف قول رسیدگی به مشکلات زنان کارتن‌خواب و ساماندهی آن‌ها را دادند. یکی از ارگان‌هایی که به مسأله کارتنخوابی زنان ورود پیدا کرد، معاونت امور زنان و خانواده بود. تیر ماه 93 بود که شهیندخت مولاوردی؛ معاون رییسجمهور در امور زنان و خانواده در پاسخ به سؤال شهلا میرگلوبیات نماینده وقت مردم ساوه در مجلس، در رابطه با برنامه‌ها‌ی معاونت برای زنان کارتن‌خواب، خبر از امضای تفاهم‌نامه‌ای با ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت بهداشت و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی داد و گفت قرار است کارگروهی در این زمینه در وزارت تعاون تشکیل شود تا در راستای آن برای زنان بهبودیافته از اعتیاد، اشتغال‌زایی و کارآفرینی صورت گیرد. او همچنین به تشکیل کارگروه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در معاونت امور زنان و خانواده اشاره کرد و وعده داد که این کارگروه با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد وضعیت زنان کارتن‌خواب را مورد بررسی قرار دهد.
مولاوردی 13 دستگاه را در مورد زنان کارتن‌خواب مسئول می‌داند و معتقد است که معاونت تحت مدیریت او وظیفه حساسیت‌زایی نسبت به این موضوع را در بین دستگاه‌های مختلف اجرایی داشته و بر اهمیت پرداختن به این موضوع تأکید کرده است. مولاوردی وظیفه دیگر معاونت را ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های متولی امر برای انجام وظایف آن‌ها دانسته و تأکید می‌کند که معاونت در این زمینه وظیفه خود را به خوبی انجام داده است. به گفته معاون رییسجمهور در امور زنان و خانواده، ساماندهی زنان کارتن‌خواب متولیان خودش را دارد و انتظار این است که متولیان برای رفع این مشکل، پا پیش بگذارند. معاونت امور زنان در قالب پیشنهادها و طرح‌هایی مانند پیگیری ساماندهی وضعیت زنان کارتن‌خواب به این موضوع پرداخته است. البته از سرانجام این طرح‌ها و برنامه‌ها و صرفاً ارائه پیشنهادات به دستگاه‌ها هیچ خبری نیست و مشخص نیست که آیا این پیشنهادات در حد سخن باقی مانده یا به نتیجه رسیده است. هرچند سابقه مدیریت آسیب‌های اجتماعی در کشور و همچنین عنلکرد معاونت امور زنان می‌تواند پاسخگوی این پرسش باشد.
وعده‌های سازمان بهزیستی برای ساماندهی زنان کارتن‌خواب
سازمان بهزیستی به‌عنوان زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از دیگر سازمان‌هایی است که در زمینه زنان کارتن‌خواب وظیفه دارد و رییس این سازمان نیز طی سال گذشته مباحث متعددی را پیرامون ساماندهی وضعیت زنان کارتن‌خواب مطرح کرده است. انوشیروان محسنی‌بندپی اردیبهشت ماه سال گذشته خبر از اجرای طرح جمع‌آوری و ساماندهی زنان کارتن‌خواب در تهران داد و گفت که این طرح در قالب تفاهم با شهرداری تهران اجرا خواهد شد؛ به این ترتیب که جمع‌آوری این افراد برعهده شهرداری، و ساماندهی آن‌ها برعهده بهزیستی است.
محسنی‌بندپی آبان ماه سال گذشته، با اشاره به برگزاری جلسات متعدد بین سازمان بهزیستی و دستگاه‌های مختلف برای ساماندهی کارتن‌خواب‌ها گفت: طرح ساماندهی کارتن‌خواب‌ها و معتادان متجاهر به‌طور آزمایشی در تهران اجرا می‌شود. این امیدواری وجود دارد که طی6 تا 7 ماه، نسبت به ساماندهی بیش از 60 درصد کارتن خواب‌ها، معتادان متجاهر و افراد رهاشده، اقدامات لازم صورت گیرد. یک تیم کاری برای ساماندهی کارتن‌خواب‌ها با همکاری دستگاه‌های مختلف و با محوریت استانداری تهران تشکیل شده و این تیم، دستور جلسه‌ای تنظیم کرده و وظایف بهزیستی، نیروی انتظامی و دانشگاه‌ها در این صورت جلسه تعیین شده است.
تلاش‌ها و وعده‌های شهرداری برای ساماندهی زنان کارتن‌خواب
یکی دیگر از نهادهای متولی در زمینه زنان کارتن‌خواب، شهرداری است که اقداماتی در این زمینه انجام داده است. اواخر سال 93 بود که فرزاد هوشیارپارسیان؛ مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های شهرداری تهران با اشاره به وضعیت زنان کارتن‌خواب شهر تهران گفت این زنان هر شب در سطح شهر جمع‌آوری و به مددسرا ارجاع می‌شوند. وعده هوشیار این بود که براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای سال 94، زنان در خانه‌های میان‌راهی مورد حمایت قرار گیرند و پس از آن، به ستاد توانمندسازی معرفی و بعد از آموزش و درآمدزایی، به آن‌ها وام تهیه خانه ارائه شود تا در نهایت از خانه‌های بین راهی مرخص شوند.
مشکلات ساماندهی زنان کارتن‌خواب از زبان دانشور؛ عضو شورای شهر
یکی از افرادی که در سال 93 و 94 در رابطه با زنان کارتن‌خواب مسایل زیادی را مطرح کرد فاطمه دانشور؛ رییس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران بود. دانشور تعداد زنان کارتن‌خواب شهر تهران را 3 هزار نفر اعلام کرد و گفت: این در حالی است که تنها یک سامان‌سرای لویزان با گنجایش 200 نفر مخصوص زنان است. به غیر از شهرداری هیچ نهادی به طور جدی در این موضوع ورود پیدا نکرده است. از طرفی توان شهرداری نیز پاسخگوی این تعداد نیست. بنابر قانون، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مسئولیت این افراد را برعهده دارد. دولت در خصوص ساماندهی زنان کارتن‌خواب ضعف دارد و گویا انگیزه‌ای برای ورود جدی ندارد.
هیچ‌یک از دستگاه‌ها در زمینه ساماندهی زنان کارتن‌خواب نمره قبولی نمی‌گیرند
دانشور همچنین فروردین ماه سال جاری برای اطلاع‌رسانی در زمینه زنان کارتن‌خواب از اینستاگرام استفاده کرد و نوشت: «امروز در جلسه علنی شورای شهر تهران به نا کارآمدی دستگاه‌های دولتی و شهرداری و سایر نهادهای به اصطلاح حمایتی در رسیدگی به وضعیت زنان کارتن‌خواب و کودکانشان معترض شدم و این‌که ساماندهی این وضعیت جزو مطالبات جدی من و مردم است و هیچ‌گونه سهل‌انگاری و سمبل‌کاری در این زمینه قابل قبول نیست. متأسفانه بعد از گذشت 6 ماه از آغاز به کار سازماندهی وضعیت زنان کارتن‌خواب، به جرأت می‌توانم بگویم هیچ‌یک از دستگاه‌ها نمره قابل قبولی نمی‌گیرند؛ چون مشاهده می‌شود به دلیل عدم وجود برنامه جامع و زمان‌بندی‌شده، زنان باز به چرخه اعتیاد و کارتنخوابی بازمی‌گردند و این یعنی هدررفت منابع و هزینه‌هایی که تاکنون صورت گرفته است».
وزارت کشور و ادعای ساماندهی تمامی زنان کارتن‌خواب شهر تهران!
وزارت کشور نیز از دیگر نهادهای مسئول در زمینه زنان کارتن‌خواب است که مسئولان این وزرات‌خانه سال گذشته طی اظهارنظرهای رسانه‌ای از تلاش برای رفع مشکلات زنان کارتن‌خواب سخن گفته‌اند. با این وجود، انجام بررسی‌های لازم و تهیه گزارش، ترجیع‌بند حرف‌هایی است که مسئولان در این خصوص داشته‌اند. سال گذشته فهیمه فرهمندپور؛ مشاور وزیر کشور در امور بانوان در این‌باره گفت: در حال حاضر به دستور وزیر کشور موضوع زنان کارتن‌خواب در موضوعات مورد بررسی شورای اجتماعی کشور قرار گرفته است.
او با بیان این‌که دبیرخانه شورای اجتماعی کشور در زمینه موضوع زنان کارتن‌خواب در مرحله مطالعه، بررسی و تهیه گزارش است، افزود: همچنین در این راستا از دستگاه‌های مرتبط با موضوع، گزارش‌هایی درخواست می‌شود. در حال حاضر در مرحله بررسی‌های اولیه هستیم تا بتوانیم گزارش جامعی تهیه کنیم تا تقدیم وزیر کشور شود و پس از آن با طرح در شورای اجتماعی کشور، در مرحله تصمیم‌گیری و اقدام قرار گیرد.
این بررسی‌ها در وزارت کشور ظاهراً نتیجه لازم را داشته؛ به‌طوری‌که عبدالرضا رحمانی‌فضلی؛ وزیر کشور در فروردین ماه سال جاری در اظهارنظری عجیب که با شواهد موجود و ادعای مسئولانی مانند فاطمه دانشور هم‌خوانی ندارد، با اشاره به جمع‌آوری تعداد زیادی از زنان معتاد و کارتن‌خواب گفت: می‌توان گفت تقریباً از بهمن ماه سال گذشته هیچ خانم معتاد و کارتنخوابی در سطح شهر تهران وجود ندارد و در بقیه استان‌ها هم در زمینه جمع‌آوری مشکل خاصی نداریم!
ضرورت برنامه‌ریزی صحیح و همکاری بین‌بخشی برای حل معضل کارتنخوابی زنان
به گزارش مهرخانه، همان‌طور که مشاهده شد مسئولان وعده‌های متعددی برای ساماندهی زنان کارتن‌خواب داده‌اند، وعده‌هایی که تاکنون به‌صورت اصولی اجرایی نشده‌اند. اقداماتی که تاکنون انجام شده فقط درصد بسیار کمی از زنان کارتن‌خواب را شامل می‌شود و تعداد بسیاری از این زنان از حمایت‌های لازم بی‌بهره مانده. اند از سوی دیگر، طبق گفته‌های برخی از مسئولان اقدامات انجام‌گرفته نیز اقدامات جامع، اصولی و مناسبی نبوده و در بسیاری از مواقع، افراد ساماندهی‌شده در اثر فقدان برنامه‌ریزی صحیح دوباره به زندگی سابق خود بازگشتند. یک آسیب اجتماعی مانند کارتنخوابی، آسیبی برای تمام فصول است اما به دلیل سرمای هوا در فصل‌های پاییز و زمستان بیشتر از آن صحبت می‌شود و انتظار می‌رود مسئولان بیش از پیش به این مسأله توجه داشته باشند و با برنامه‌ریزی صحیح و اصولی و همکاری بین‌بخشی مؤثر بتوانند این آسیب را در کشور ریشه‌کن کنند تا هیچ زن و مردی نباشند که زیر سقف آسمان شب را به صبح برسانند.
