ارسال کننده: آقای غلامرضا اخلاقی 6تیر
شکایت یا عدم شکایت
حسین رئیسی – وکیل و پژوهشگر
زهرا در یکی از ادارات شهر که با ارباب رجوع سروکاردارد، کار می کرد. روزی جوانی خوش سیما از مراجعین به محل کارش درخواست دوستی به وی می دهد. ارتباط تلفنی آنها سبب می شود که علاقه ظاهری جوان خوش تیپ به خودش را بی پاسخ نگذارد. زهرا و پسر خوش سیما مدتی با هم ارتباط بر قرار می کنند. مدتی بعد جوان ارباب رجوع زهرا را به خانه اش دعوت می کند. آنها گرم صحبت می شوند و در عین حال با لپ تاپ جوان فیلمی تماشا می کنند و چند مطلب را با هم مرور می کنند.
پسر جوان به تدریج نشان می دهد که مایل به ارتباط جنسی است و درباره تمایلش با زهرا صحبت می کند. زهرا به پسر جوان می گوید که ارتباط ما تعریف شده نیست و هنوز به خوبی یکدیگر را نمی شناسیم. این اولین بار است که ما به دور از چشم دیگران زیر یک سقف هستیم و برای شروع ارتباط به شناخت بیشتر نیاز است و در ضمن من به ازدواج فکرمی کنم!
جوان از خلوت خانه استفاده می کند و خودش را به تدریج به زهرا نزدیک می کند و سپس شروع به آزار جنسی او می نماید. زهرااحساس خوبی ندارد در عین حال این اولین بار است که یک مرد اورا اینگونه در آغوش کشیده است، زهرا گاهی مقاومت می کند و لحظاتی هم سکوت و شاید همراهی.
با خاتمه ماجرا یکدیگر را ترک می کنند، تا اینکه مرد جوان مجددا درخواست می کند که زهرا به خانه اش برود. زهرا نمی پذیرد، و به رفتار جلسه گذشته او اعتراض می کند. مرد جوان اندکی بعد چند عکس به ایمیل زهرامی فرستد که نشان می دهد او بدون حجاب و ایستاده در آغوش مردی است. پسر جوان زهرا را تهدید می کند اگر دوباره به خانه او نرود این عکس ها را برای اداره حراست محل کارش پست خواهد کرد!
زهرا با دیدن عکس ها متعجب می شود و با راهنمایی من به عنوان وکیل دادگستری تصیم می گیرد از او شکایت کند. این شکایت اتفاقات متعددی را رقم می زند، متاسفانه زهرا به ارتباط نامشروع متهم می شود. من سریعا” از معاون دادستان درخواست صدور قرار تعلیق تعقیب کردم واز آنجایی که تهیه عکس و یا ویدئو از دیگران براساس قانون مجازات درباره اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیر مجاز می نمایند، مصوب شانزدهم دی ماه ۱۳۸۶ جرم و قابل تعقیب به وسیله دادگاه انقلاب است، با شکایت زهرا، جوان متجاوز دستگیر و فورا” روانه زندان می شود.
قانون مورد اشاره در ماده ۵ چنین بیان می دارد:
“ماده۵ ـ مرتکبان جرائم زیر به دو تا پنج سال حبس و ده سال محرومیت از حقوق اجتماعی و هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم می‌شوند.
الف ـ وسیله تهدید قراردادن آثار مستهجن به منظور سوء استفاده جنسی، اخاذی، جلوگیری از احقاق حق یا هر منظور نامشروع و غیرقانونی دیگر.
ب ـ تهیه فیلم یا عکس از محل هایی که اختصاصی بانوان بوده و آنها فاقد پوشش مناسب می‌باشند مانند حمام ها و استخرها و یا تکثیر و توزیع آن.”
ج ـ تهیه مخفیانه فیلم یا عکس مبتذل از مراسم خانوادگی و اختصاصی دیگران و تکثیر و توزیع آن.
چرا اقدام حقوقی و قضایی مهم است؟
اقدام قانونی و قضایی برای بسیاری از افراد یا خانواده ها سخت به نظر می رسد، اما علی رغم سختی آن بنا به دلایل زیر مهم است:
واکنش مناسب به رفتار توام با خشونت.
از همان لحظات نخست اعلام جرم باید فرایند واکنش، تثبت و پیش گیری در مورد هر قربانی صورت گیرد. بدون شکایت فوری بعد از خشونت در کمترین زمان ممکن واکنش مناسب و مفید ممکن نخواهد بود. هر خشونت یک بحران است، و مانند یک بحران باید شناخته و مدیریت شود. قربانی به تنهایی قادر نیست این بحران را بررسی و مدیریت نماید، پلیس و دستگاه قضایی می توانند با واکنش سریع در قبال خشونت به اداره بحران کمک کنند.
در بسیاری از خشونت ها قربانی نه تنها به کمک پلیس و دستگاه قضایی نیاز دارد، بلکه به سبب شرایط روحی سختی که بعد از آن حاکم می شود به مساعدت مددکاران اجتماعی، خدمات روان شناسی و راهنمایی یک وکیل آگاه در تثبت شرایط زندگی قربانی نیازمند است. برخی از خدمات مددکاری با درخواست دادستان و یا بازپرس ممکن است، مثلا نگهداری دختران و یا زنان در خوابگاه های بهزیستی به دستور دادستان یا معاون او نیاز دارد و سایر خدمات مددکاری نیز از این طریق در دسترس قربانی قرار خواهد گرفت.
بازدارندگی مرتکب و دیگران، یا پیشگیری کیفری.
قربانیان خشونت خانگی همواره درمعرض خشونت های بعدی و تکرار خشونت هستند. مثلا” کودکی که در یک محله مورد آزار جنسی قرار می گیرد، در صورت عدم واکنش مناسب؛ مرتکب ممکن است مجددا” سراغ وی برود و یا اینکه با تعریف و بیان کار خود، دیگران را در همان محدوده زندگی آن کودک تشویق به سوء استفاده و آزاراو کند. درصورت طرح شکایت و شروع تعقیب قضایی، قربانی در قبال خشونت دیگران و مرتکب اولیه به صورت مستقیم مصون می گردد، و همچنین مصونیت کلان تر نیز برای سایر قربانیان احتمالی با اطلاع مجرمین بالقوه تا حدود زیادی محقق می شود.
غیر ایمن سازی محیط برای مرتکبین خشونت.
اگرشکایت کیفری از مرتکب خشونت و طرح موضوع ولو بنا به هر دلیل به نتیجه نهایی و مطلوب منجر نگردد، مرتکب را در معرض یک پرسش سخت قرار خواهد داد که این مسیر ایمن نیست و اگر او مجازات شود، که بازدارندگی معمولی در مجازات نسبت به او نهفته است، اما اگر مجازات مناسب نشود او نیز را تحت فشارهای درونی قرار خواهد گرفت. برای بسیاری از مرتکبین جرایم توام با خشونت به خصوص در آزارهای جنسی برملا شدن موضوع آثار سختی به همراه دارد. آزارهای جنسی که توسط اطرافیان قربانی صورت می گیرد، با طرح شکایت یا آشکار شدن آن اثر مهمی در بازدارندگی دارد و به همین نسبت سکوت قربانی تکرار آزارهای جنسی را معمولا به همراه دارد و اقدام به بیان خشونت و طرح شکایت محیط ایمن ارتکاب خشونت برای مرتکب آن را نا امن می سازد.
آشکار شدن ارتباط بین خشونت و خشونت گر و کشف موضوع خشونت، موقعیت خشونت گر را متزلزل می سازد.
مرتکب خشونت اگر در درون خانه باشد و یا در محل کار و یا محله با فشار افکار عمومی روبرو می شود و موقعیت خود را از دست خواهد داد.
پرهیز از انتقام شخصی.
اقدام قانونی و قضایی راهی است برای تامین عدالت. امکان تحقق عدالت به صورت شخصی ممکن نیست، تنها با مکانیسم حقوقی و قضایی امکان بررسی یک آسیب و مجازات متخلف و اجرای عدالت وجود دارد، این اقدام مانع اقدامات خود سرانه و شخصی و یا سکوت و تحمل خشونت خواهد شد. هر چند در اجرای عدالت قطعا” کاستی هایی در سیستم دادرسی و پلیس وجود دارد، اما سکوت و یا اقدام شخصی آسیب های بیشتری را دامن خواهد زد.
اقدام قضایی مسیر جبران خسارات مادی و معنوی از مرتکب خشونت را فراهم می سازد.
چنانچه در ماده ۱۴ قانون آئین دادرسی کیفری جدید می بینید، امکان مطالبه انواع خسارات را فراهم ساخته است. بدون طرح شکایت امکان مطالبه خسارت مقدور نیست، خسارت معنوی و حیثیتی نیز در این قانون مورد توجه قرار گرفته است.
ماده ۱۴- شاکی می تواند جبران تمام ضرر و زیان های مادی و معنوی و منافع ممکن الحصول ناشی از جرم را مطالبه کند.
تبصره ۱- زیان معنوی عبارت از صدمات روحی یا هتک حیثیت و اعتبار شخصی، خانوادگی یا اجتماعی است. دادگاه می تواند علاوه بر صدور حکم به جبران خسارت مالی، به رفع زیان از طرق دیگر از قبیل الزام به عذرخواهی و درج حکم در جراید و امثال آن حکم نماید.
تبصره ۲- منافع ممکن الحصول تنها به مواردی اختصاص دارد که صدق اتلاف کند. همچنین مقررات مربوط به منافع ممکن الحصول و نیز پرداخت خسارت معنوی شامل تعزیرات منصوص شرعی و مواردی که دیه پرداخت می گردد، نمی شود.
خشونت های کوچک معمولا” به خشونت های گسترده تر تبدیل می شود.
شکایت از خشونت گر و آشکار ساختن رفتار ظالمانه او مانع تسلط خشونت گر بر قربانی خواهد شد. اغلب خشونت ها باهدف تسلط بر قربانی صورت می گیرد، طرح آن مانع تسلط یا مانع تحقق یافتگی خشونت در مقیاس بیشترخواهد شد.
اگر قصد گذشت دارید بعد از شکایت نیز امکان بخشش فراهم می شود.
در فرض شکایت و اعلام گذشت با جنبه عمومی جرم ممکن است مرتکب گرفتار زندان و مجازات شود، به فرض اعلام رضایت و عدم مجازات، او با یک پرونده با مدارک مشخص در فضایی قابل دسترس برای هر دو طرف و در اختیار دادگاه است و حداقل تا ده سال نیز باقی می ماند، بایگانی و نگهداری می شود؛ برای آینده و اثبات خشونت های احتمالی بعدی موثر است.
با طرح شکایت از مرتکب خشونت به چرخه خشونت آسیب خواهید زد.
با این اقدام نه تنها قربانی را مصون می سازید، بلکه چه بسا مرتکب نسبت به دیگران نیز همین رفتار را داشته است، مثلا” در آزارهای جنسی کودکان معمولا مرتکب سراغ کودکان متعدد می رود. با شکایت قربانی ممکن است آن خشونت ها نیز آشکار شود.
بیماران روانی و موضوع خشونت.
اگر خشونت گر یا مرتکب خشونت دچار اختلال روانی و یا شخصیتی باشد که نیاز به درمان داشته باشد با شکایت قربانی ممکن است او و یا اطرافیان و یا حتی مقام قضایی یا پلیس به این موضوع واقف شوند و مبادرت به درمان نمایند.
طرح شکایت از مرتکب خشونت برای زنان شوهر دار زمانی که مرتکب خشونت همسرشان هستند.
حق طلاق و یا بهره مندی از همه حقوق و حق حضانت همیشگی کودک، از طریق شکایت ازهمسر خشونت گر فراهم خواهد شد. چون طلاق در صورت عسر و حرج زن و عدم امکان تحمل زندگی موجود به درخواست زن ممکن است، اثبات خشونت می تواند، سوء معاشرت مرد را روشن سازد و از این طریق امکان اثبات عسر و حرج را تسهیل و ممکن سازد، و امکان استفاده از شروط ضمن عقد در صورت امضاء شوهر در زمان عقد برای طلاق میسرنماید.
در صورت جدایی نیز چنانچه پای کودک یا کودکانی در میان باشد پرونده خشونت مهمترین دلیل اثبات بی کفایتی مرد از سرپرستی کودک و یا کودکان خواهد بود.
قربانی نباید نگران آشکار شدن اسرار خود باشد.
مقامات قضایی و پلیس و وکیل موظف به حفظ اسرار قربانی هستند. تحقیقات در پلیس و دادسرا محرمانه می ماند و دادگاه نیز با درخواست قربانی به صورت غیر علنی برگزار می شود.
دورساختن قانونی خشونت گر از فضای فیزیکی نزدیکی محل سکونت قربانی
با رواج مجازات های تکمیلی در قانون جدید مجازات اسلامی، می توان از دادگاه درخواست نمود تا مرتکب خشونت به صورت موقت یا دائم از تماس با قربانی و یا هر نوع نزدیکی به محل زندگی او منع گردد.
