گوگوش: جمهوری اسلامی دیگر نمی‌تواند جلوی آواز زنان را بگیرد

۲۹ آذر ۱۴۰۳ رادیو فردا

از نگاه روحانیت شیعه شنیدن آواز خوش زنان یا «حرام است» یا «اشکال دارد» و یا «جایز نیست». رهبر جمهوری اسلامی هم در جواب استفتایی در مورد «صدای زن وقتی دکلمه می‌خواند»، اشکال نداشتن آن را منوط کرده به این‌که «صدای زن به‌صورت غنا نباشد و گوش‌ دادن به صدای او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده‏‌ای هم بر آن مترتب نگردد». این نگاه که بازتابی از دیدگاه کلی روحانیت دربارهٔ صدای زن است، باعث شده در چهار دهه حکمرانی روحانیون بر ایران، صدای زنان جز در همخوانی با مردان حذف و سانسور شود. حدود صد سال پس از تاریخی که گفته می‌شود قمرالملوک وزیری، بانوی آواز ایران، بدون حجاب در گراندهتل به روی صحنه رفت و بازخواست هم شد، انتشار ویدئوی اجرای بدون حجاب دختری ۲۷ساله در کاروانسرایی قدیمی که خودش آن را «کنسرت فرضی» خواند، بسیاری را برانگیخت. جدا از اقبال و تحسین عمومی شجاعت پرستو احمدی، عده‌ای در ستایش او تا آن‌جا پیش رفتند که اقدامش را به یک انقلاب تشبیه کردند. دیگرانی هم بودند که در نگاه اول قرار دادن نام پرستوی جوان در کنار قمر را که جایگاه اجتماعی زن خواننده و موسیقی سنتی ایران را بعد از انقلاب مشروطه دگرگون کرد، از اساس نادرست خواندند. برخی دیگر از خوانندگان زن هم که در داخل ایران با محدودیت‌های موجود چراغ این هنر را روشن نگه داشته‌اند نیز از سکه خوردن این اتفاق به نام یک نفر دلخور شدند. و البته در این میان کسانی هم بودند که ادعا کردند اجرای پرستو احمدی پروژهٔ جمهوری اسلامی است. دربرنامهٔ رادیویی «پاراگراف اول»، گوگوش که خود از نمادهای فرهنگی و هنری ایران است، در واکنش به این دست اظهارنظرها می‌گوید «گیریم که این پروژهٔ جمهوری اسلامی باشد؛ برای من مهم این حضور برای انظار عمومی است که این پرده را شکافت».

خانم گوگوش با اشاره به تدارکات این اجرا و محل آن، احتمال برخی پشتیبانی‌ها از پرستو احمدی را رد نمی‌کند اما می‌گوید این‌که به او برای این اجرا اجازه دادند و یا خودش چنین تصمیمی گرفته، در هر حال یک اتفاق مغتنم است. این خوانندهٔ سرشناس معتقد است آن‌چه پرستو را در کنار قمرالملوک وزیر قرار می‌دهد، زنده شدن خاطره‌‌ای از اقدام مشابه قمر با حضور بدون حجاب اجباری در برابر عموم برای دیده و شنیده شدن است. خانم گوگوش برای این دو موقعیت اجتماعی و تاریخی تفاوت قایل است. او جامعه‌ای که قمر در آن بی‌حجاب به روی صحنه رفته را جامعه‌ای برخوردار از حکومتی توصیف می‌کند که رواداری بیشتری داشت و رضا شاه در آن جامعه، با قانون کشف حجاب، زنان را از دخمه‌ها بیرون آورد. ولی به‌گفتهٔ خانم گوگوش، امروز حکومتی در ایران بر سر کار است که با قوانین محدودکننده تلاش کرده دست‌وپای زنان را ببندد. بنابراین، به‌اعتقاد این هنرمند، پرستو احمدی کار سخت‌تری از قمر انجام داده که حتی به بازداشت کوتاه‌مدتش هم منجر شده و بعدها آیندگان به این اتفاق بیشتر رجوع خواهند کرد. گوگوش که به اجراهای صحنه‌ای‌اش شهرت دارد، از «کنسرت فرضی» پرستو احمدی به‌عنوان اجرایی تمرین‌شده و تنظیم شده یاد می‌کند و آن را مدیون گروه نوازندگان می‌داند. در کنار این موضوع، او معتقد است که مکان اجرا، پوشش امروزی و متین خواننده و همخوانی آن با ترانه‌های انتخاب‌شده بخش قابل‌توجه دیگری از این اتفاق است.