ایران‌وایر
بیستم دی، «شهره بیات» داور بین‌المللی و شناخته شده زن ایرانی مدعی شد فدراسیون جهانی شطرنج (FIDE)، او را به دلیل بر تن کردن پیراهنی که روی آن شعار «زن، زندگی، آزادی» نوشته شده بود، از داوری در رقابت‌های بین‌المللی محروم کرده است.
پس از آن، رسانه‌های بین‌المللی از جمله NRK، از ارتباط نزدیک رییس کنونی فدراسیون جهانی شطرنج، با «دمیتری مدودوف» در زمان ریاست جمهوری‌اش در روسیه خبر دادند و مدعی شدند رییس کنونی فیده، معاون سابق دمیتری مدودوف و از نزدیک‌ترین مدیران به «ولادیمیر پوتین»، رییس جمهور کنونی روسیه است.
شهره بیات حالا در گفت‌وگویی با «ایران‌وایر» می‌گوید: «من از سال ۲۰۱۴ داور بین‌المللی شطرنج هستم. اولین داور خانم کلاس A در آسیا بودم و سال ۲۰۲۲ فدراسیون جهانی شطرنج، من را به عنوان بهترین داور زن قاره اروپا انتخاب کرد. من از سال ۲۰۱۸ به عنوان عضو ارشد کمیته داوران فدراسیون جهانی انتخاب شده بودم.»
دی سال ۱۳۹۸، شهره بیات به عنوان داور بین‌المللی ایرانی، به رقابت‌های سریع و برق‌آسای جهانی مسکو اعزام شد، اما پس از انتشار عکسی بدون حجاب از او، رسانه‌های منتسب به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به او حمله کردند.
۱۰آبان۱۳۹۹، «کیومرث بیات»، پدر شهره بیات، پس از ماه‌ها بی‌خبری از دخترش در رسانه‌ها، در پستی اینستاگرامی، قبولی پناهندگی دخترش از سوی دولت بریتانیا را به او تبریک گفت.
او سال ۲۰۲۱ جایزه افتخاری «زنان شجاع» وزارت امور خارجه آمریکا به مناسبت «روز جهانی زن» را نیز دریافت کرده بود.
من قوانین فیده را بازنویسی کردم، پیراهن من، خودِ قانون بود
آیا رفتار شهره بیات چه در حضور بدون حجابش در رقابت‌های جهانی از طرف فدراسیون جمهوری اسلامی، و چه بر تن کردن پیراهنی منقش به شعار جنبش زنان در ایران، خلاف مقررات فیده بود؟
خانم بیات به «ایران‌وایر» می‌گوید: «کمیته داوران فیده، کارگروهی در این فدراسیون بین‌المللی است که مورد فعالیت، آموزش و اعطای عناوین بین‌المللی به داوران کل دنیا فعالیت می‌کند. در چهار سال گذشته، من در کمیته داوران، مسوول نگارش یا ادیت محتوای کتاب قوانین برای داوران بودم. بنابراین کاملا به قوانین مسلط هستم و می‌دانم که پوشیدن لباسی با شعار “زن، زندگی، آزادی”، نه تنها مخالف قوانین نبود، بلکه مطابقت کامل با ماده ۴.۳ منشور فیده داشت.»
در این ماده که تصویری از آن توسط شهره بیات برای «ایران‌وایر» ارسال شده، به موضوع نشر و دفاع از حقوق‌بشر اشاره شده است.
از شهره بیات پرسیدیم که آیا پیش از این و زمانی که او مجبور بود با «حجاب اجباری» در رقابت‌های شطرنج داوری کند، مدیران ارشد فیده، نسبت به تن دادن ورزشکاران یا داوران ایرانی به حجاب اجباری، واکنشی نشان نداده بودند؟
خانم بیات در پاسخ گفته است: «وقتی من در سال ۲۰۲۰ به‌خاطر حجاب اجباری در مسابقات قهرمانی جهان مجبور به پناهندگی شدم، دیدم که در رسانه‌های روسیه به نقل از رییس فیده نوشته شده بود حجاب فرهنگ ایرانی‌ها است. تا جایی که به یاد می‌آورم، آن زمان در بیانیه فیده نوشته شده بود که از نظر فدراسیون بین‌المللی شطرنج، شهره بیات با کشف حجابش هیچ قانونی را زیر پا نگذاشته است. اما نایب رییس وقت فدراسیون جهانی، در مصاحبه‌ها علنی از حقوق من دفاع کرده بود.»
از روابط صمیمانه رییس فیده با جمهوری اسلامی خبر داشتم
شهره بیات در گفت‌وگو اختصاصی‌اش با «ایران‌وایر» می‌گوید که از نخستین روزهایی که برخورد نیروهای امنیتی با معترضین در ایران را دیده، به فکر فرو رفته که چگونه می‌‌تواند صدای مردم کشورش باشد.
او می‌گوید: «ویدیوهایی که از ایران می‌دیدم، مرا به احساسات مختلفی می‌برد. احساس افتخار به شجاعت هم وطن‌هایم، احساس خشم از سرکوب و کشتار گسترده توسط جمهوری اسلامی و احساس بیماری از دیدن این همه خشونت. نمی‌توانستم هم بی‌تفاوت باشم. از همان روزهای اول می‌دانستم که باید یک کاری بکنم، و وقتی به مسابقات قهرمانی ۹۶۰ شطرنج جهان دعوت شدم، این فکر به ذهنم رسید که با پوشیدن تی‌شرت “زن، زندگی، آزادی”، مثل بقیه مردم ایران در سراسر جهان، من هم به سهم خودم صدای ایران باشم.»
شهره بیات در عین حال می‌گوید که می‌دانست که برتن کردن این پیراهن، خلاف قوانین فیده نیست و از طرفی هم به یاد عکس رییس فدراسیون بین‌المللی فیده در سفارت جمهوری اسلامی در مسکو می‌افتاد که او را نزدیک به سیاست‌های جمهوری اسلامی نشان می‌داد؛ «در نهایت حس کردم دیدن این ویدیوها از ایران، برای من درس شجاعت از مردم کشور را داشته، بنابراین حداقل کاری که از دستم برمی‌آمد را انجام دادم. الان هم می‌گویم که اگر هزار بار هم زمان به عقب برگردد، من هر هزار بار، همین تصمیم را می‌گیرم.»
رییس روسیه‌ای فیده گفت شخصا می‌خواهم دیگر این تی‌شرت را نپوشی
شهره بیات در پاسخ به این سوال که از زمان برتن کردن پیراهنی با شعار «زن، زندگی، آزادی»، توجهی از سوی حاضران به لباسش جلب شده یا نه، به «ایران وایر» می‌گوید: «اول کسی مفهوم شعار را متوجه نشد و به نظرشان یک نوشته عادی بود، اما برگزار کننده ایسلندی شعار را با صدای بلند از روی لباسم خواند و به من لبخند زد. بعد از آن، همه شعار “زن، زندگی، آزادی” را یاد گرفتند و تکرار می‌کردند. کم کم، فدراسیون جهانی شطرنج، شروع به سانسور تی‌شرتم در عکس‌ها کرد. حتی به غیراخلاقی‌ترین شکل ممکن، یعنی عکس گرفتن از زاویه‌ای که شعار با موهای من پوشانده شده باشد.»
او می‌گوید که «عکاس مستقل از “فیده لنارت اوتس” که توسط برگزار کننده ایسلندی استخدام شده بود، آزادانه و حرفه‌ای عکس می‌گرفت و منتشر می‌کرد. دوربین‌های تلویزیون نروژ هم حضور داشتند و گزارش مفصلی در مورد تی‌شرت من و شعار “زن زندگی، آزادی” منتشر کردند.»
شهره بیات می‌گوید دایره توجهات به تی‌شرت او، آرام آرام به تماشاگران هم رسید: «تماشاگرهای ایسلندی به‌خاطر شعاری که روی پیراهنم بود، به من تبریک گفتند. تماشاگران نروژی اعلام حمایت کردند و روزنامه اشپیگل آلمان هم گزارشی از لباسم نوشت. همکارانم (داوران مسابقات) هیچ مشکلی با لباس من نداشتند و رفتارشان کاملا حرفه‌ای بود، اما طبیعتا به‌خاطر مواضع فیده، نمی‌توانستند به صورت رسمی از من حمایت کنند.»
از شهره بیات در مورد چگونگی مخالفت فیده با پیراهنی که بر تن داشت می‌پرسیم. او می‌گوید: «مسوول رسانه‌ای فیده، آقای “دیوید لادا” به من مراجعه کرد و درخواست کرد دیگر تی‌شرت “زن، زندگی، آزادی” را نپوشم. من قوانین را به آقای لادا توضیح دادم و گفتم من هیچ قانونی را زیر پا نگذاشتم و تاکید کردم فیده باید مروج شعار “زن، زندگی، آزادی” باشد.
از آقای لادا پرسیدم کدام کلمه روی لباس من مشکل دارد؟ مشکلی در کلمه زن است؟ با آزادی مشکلی وجود دارد یا با زندگی؟ او گفت ما در فیده جلسه داشتیم و به این نتیجه رسیدیم که شعار روی لباس شما مثبت است، اما می‌خواهیم که این لباس را دیگر نپوشید. من قبول نکردم که لباسم را عوض کنم. روز بعد هم مسوول دیگری همین تذکر را باز هم شفاهی مطرح کرد و به من گفت که این تذکر رسمی است. من هم گفتم اگر تذکر رسمی می‌دهید، لطفا به صورت کتبی برای من ارسال کنید.»
خانم بیات مدعی می‌شود که فردای همان روز، «آرکای دوروکوویچ» رییس روسیه‌ای فدراسیون جهانی شطرنج، خطاب به او نامه‌ای رسمی می‌نویسد: «من قانونی را نشکسته بودم. به همین دلیل رییس به من گفت که لطفا دیگر این تی‌شرت را به تن نکن و تاکید کرد که این یک درخواست شخصی است.»
کار درستی کردم، بعد از این هم از این شعار استفاده می‌کنم
شهره بیات پس از آن‌که مجبور می‌شود به خواست شخصی آرکای دوروکوویچ پیراهنی که روی آن شعار «زن، زندگی، آزادی» نوشته شده بود را بر تن نکند، پیراهن و دامنی با طرح پرچم اوکراین (آبی و زرد) را انتخاب می‌کند. او به «ایران‌وایر» می‌گوید که دلیل این انتخاب، نشان دادن اتحاد میان مردم ایران و اوکراین بوده است: «به نظر من اتحاد مردم ایران و اوکراین از نظر بین‌المللی یک ضرورت است. این فرصتی بود تا حادثه کشته شدن ۱۷۶ مسافر که با موشک سپاه پاسداران در هواپیمای اوکراینی به قتل رسیدند را یادآوری کنم.»
او در حساب توییتری خود گفته بود که پس از پوشیدن این لباس، رییس روسیه‌ای فدراسیون شطرنج، او را «یک داور نامناسب» خطاب می‌کند. شهره بیات حالا از فهرست داوران فیده کنار گذاشته شده است.
از شهره بیات در مورد آینده‌اش و کنار گذاشته شدن از فدراسیون جهانی شطرنج می‌پرسیم. او می‌گوید: «من در حال حاضر یکی از بهترین داوران شطرنج جهان محسوب می‌شوم، بنابراین سعی می‌کنم جدا از فیده، با حمایت فدراسیون شطرنج انگلستان فعالیت‌های خودم را ادامه بدهم. در مورد تی‌شرت “زن، زندگی، آزادی” روی تصمیم خودم هستم و همچنان معتقدم که کار درستی انجام دادم. مطمئنا در مسابقات بعد هم سعی می‌کنم که با دستبندی مرتبط با شعار “زن، زندگی آزادی”، در مسابقات حاضر شوم.»
