صدای مردم
تعداد زنان سرپرست خانوار در ایران به ویژه در مناطق محروم در حال افزایش است؛ موضوعی که هر بار از سوی مسئولان دولتی نادیده گرفته می‌شود.
نرجس خاتون اسعدی خلیلی، مدیر کل توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته تعداد زنان سرپرست خانوار در کشور طی چند دهه اخیر روند رو به رشدی داشته است.
اسعدی خلیلی با بیان این‌که، این دفتر انواع خدمات حمایتی و توانمندسازی را از قبیل پرداخت مستمری، بیمه، درمان، دانش‌آموزی، دانشجویی، آماده‌سازی شغلی و اشتغال را به خانواده‌های زن سرپرست نیازمند ارائه می‌کند، افزود:
«فعالیت‌های توانمندسازی اقتصادی در قالب‌ها و شکل‌های مختلف طراحی و اجرا می‌شود که در مجموع شامل اشتغال فردی و اشتغال گروهی است که اشتغال گروهی در دو قالب اصلی گروه‌های همیار زنان سرپرست خانوار و صندوق‌های مالی خرد و کوچک است.»
به گفته اسعدی خلیلی، در حال حاضر ۲۴۰ هزار خانوار زن سرپرست که با اعضای خانواده بالغ بر ۵۸۴ هزار نفر هستند، تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند:
«۱۷۱هزار نفر از خانواده‌های زن سرپرست تحت پوشش، در گروه سنی ۲۰ تا ۴۰ سال قرار دارند؛ این گروه از زنان شرایط شرکت در برنامه‌های اشتغال و توانمندسازی و خروج از چرخه حمایت‌های مستمر سازمان را دارند که می‌توانند از برنامه‌های اشتغال بهره‌مند شوند.»
هم‌چنین بنا بر اظهارات مدیر کل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی کشور، در سال گذشته بیش از ۵۵۰۰ زن سرپرست خانوار در قالب اشتغال‌های فردی و گروهی شاغل شدند.
اسعدی خلیلی با اشاره به این‌که بعد از ارائه آموزش‌های لازم به منظور «شروع یک کسب وکار اثربخش و پایدار»، در اختیار داشتن سرمایه اولیه ضروری است و باتوجه به این‌که زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی دارای توان مالی بسیار پایینی هستند، ادعا کرده اقداماتی به منظور در اختیار گذاشتن سرمایه اولیه کسب و کار برای آن‌ها در قالب پرداخت سرمایه کار انجام می‌شود. او اما در این‌باره توضیح بیشتری نداده است.
اسعدی خلیلی، «پایین بودن سطح دانش و مهارت‌های شغلی و کسب و کار و دسترسی محدود به بازار کار، بالا بودن ساعت کار با حداقل درآمد و مزایا، نبود ارتباط مناسب و کافی بین زنان سرپرست خانوار با صاحبان اصلی مشاغل، وجود مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، نوسانات شدید اقتصادی، افزایش تورم و بالا رفتن هزینه راه‌اندازی کسب و کار و هم‌چنین در معرض ورشکستگی قرار گرفتن مشاغل زنان سرپرست خانوار در نتیجه افزایش هزینه مکان فعالیت، مواد اولیه و …» را از جمله چالش‌های اجرای برنامه‌های توانمندسازی شغلی زنان سرپرست خانوار عنوان کرده است.
کسب‌وکارهای خرد، کسب‌وکارهای خانگی، کارگاه‌های کوچک محلی ازجمله خیاطی و قالی‌بافی و آشپزخانه‌های تهیه غذای گرم و سرد خانگی، ازجمله مشاغلی است که به گفته محمد نصیری، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، آموزش‌های لازم در زمینه آن در بهزیستی آغاز شده و زنان سرپرست خانوار تحت پوشش آموزش می‌بینند.
قشر آسیب‌پذیر جامعه
زنان سرپرست خانوار از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه هستند. آن‌ها اغلب از هیچ‌گونه حمایت نهادهای دولتی برخوردار نیستند و در معرض انواع خشونت و سوء استفاده‌های پیدا و پنهان قرار دارند.
زنان سرپرست خانوار در نبود امنیت شغلی در مشاغل سخت و کارگاه‌های کوچک بدون دریافت حق بیمه و با دستمزدهای بسیار ناچیز مجبور به انجام کارهای طاقت‌فرسا می‌شوند.
تعداد بسیاری از زنان سرپرست خانوار در زمان شیوع کرونا با از دست دادن مشاغل و کسب‌وکارهای حداقلی، مواجه شدند؛ موضوعی که در نبود حمایت‌های دولتی بیش از پیش معیشت و ادامه زیست را برای زنان سرپرست خانوار که به عنوان نیروی کار ارزان قیمت به کار گرفته می‌شوند، دشوارتر کرده است.
بر اساس آمارهای رسمی از سال ۱۳۹۰ و در بازه زمانی هشت ساله شمار زنان سرپرست خانوار در ایران ۲۷ درصد رشد یافته و بیشترین درصد مربوط به استان سیستان و بلوچستان است.
پیشتر مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در گزارشی اعلام کرده بود تعداد مردان سرپرست خانوار از ۱۸ میلیون و ۳۶۰ هزار نفر در سال ۹۰ به ۲۲ میلیون و ۱۶۸ هزار نفر در سال ۹۸ رسیده، درحالی‌که در این مدت تعداد زنانی که خرج خود و خانواده تحت سرپرستی‌شان را تأمین می‌کردند از ۲ میلیون و ۷۷۳ هزار نفر در سال ۹۰ به ۳ میلیون و ۵۱۷ هزار نفر افزایش یافته است.
بنا بر آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در بین استان‌های کشور در سال ۹۸ سیستان و بلوچستان و گیلان با ۲۰.۱ درصد و همدان با ۱۷.۳ درصد به ترتیب بیشترین و آذربایجان غربی با ۹.۹ درصد، کردستان با ۱۰.۱ درصد و هرمزگان با ۱۰.۸ درصد به ترتیب کمترین درصد زنان سرپرست خانوار را به خود اختصاص داده‌اند.
در هفته‌ها و ماه‌های اخیر برخی از مسئولان دولتی با بیان این‌که بیکاری و اشتغال زنان سرپرست خانوار مسأله مهم جامعه کنونی است، آن را از «معضلات اولویت‌دار» خوانده بودند.
گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد در شرایطی که بسیاری از زنان از جمله زنان سرپرست خانوار خانه‌نشین شده و در معرض بیکاری دائم و فقر قرار دارند، به‌دلیل محدود بودن به مشاغلی از جمله مشاغل خانگی، دست فروشی و کارگری، حمایت‌های متمرکز دولت بر گروه‌های شغلی بزرگتر را دریافت نمی‌کنند.
ابراهیم رئیسی پیشتر ادعا کرده بود که دولت او مشکلات مربوط به مسأله بیمه زنان سرپرست خانوار، اشتغال و مسکن را حل خواهد کرد، اما با این وجود تاکنون هیچ کدام از این وعده‌ها نه تنها عملی نشده‌اند، که زنان سرپرست خانوار در دسترسی به بازار کارهموراره تحت تبعیض‌های گسترده قرار گرفته‌اند و به نظر می‌رسد نقش آن‌ها به عنوان نان‌آور خانه نیز از سوی نهادهای رسمی به رسمیت شناخته نمی‌شود.
