کوردپا
دهم اکتبر برابر با ۱۸ مهرماه، روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام است. مرکز آمار سازمان حقوق بشری کُردپا به این مناسبت، در یک گزارش تفکیکی _ آماری به تعداد اعدام زنان در دولت روحانی می‌پردازد.
از تاریخ انتخابات ریاست جمهوری ٢٤ خرداد ١٣٩٢ و انتخاب روحانی به عنوان رییس‌جمهور تا ٢٧ اسفند ١٣٩٩ مجموع ١١٨ زن در ایران و کردستان اعدام شده‌اند. همچنین از زمان بر سرکار آمدن ابراهیم رییسی، ٣ زن در زندان رجایی شهر به اتهام “قتل” اعدام شدند.
امسال این روز با این شعار “زنان، مجازت اعدام، واقعیتی نامرئی” به زنان اختصاص داده شده است. چراکه اعدام زنان با محوریت جنسیت و تبعیضات جنسیتی همراه با عناصر هویتی دیگر مانند، سن، گرایش جنسی، نژاد و معلولیت، زنان را در معرض اشکال نابرابری‌های ساختاری قرار می‌دهد.
همچنین اعدام زنان با کلیشه‌های جنسیتی مختلفی همراه است، مانند “زن قاتل”، “زن خیانتکار”، “زن بی‌رحم”، “زن شیطان و جاودگر” و… همراه است که ما در رسانه‌های حکومت ایران به‌خوبی این کلیشه‌ها رو مشاهده می‌کنیم که این منجر به احکام سنگین‌تر علیه آنها، توجیه حکم اعدام علیه آنها و پیش‌داوری‌های جنسیتی علیه آنها می‌شود.
به همین دلیل اینگونه تبعیضات علیه زنان که در ساختار اجتماعی و قانونی که برای نمونه در ایران بسیار مشهود است، می‌تواند بدون درنظرگرفتن نابرابرهای اجتماعی_اقتصادی، تبعیض جنسیتی، کلیشه‌های جنسیتی و …. احکام علیه آنها را سنگین‌تر و بدون بازگشت‌تر کند.
البته از یاد نبریم که زنان ملیت‌های تحت ستم در ایران با توجه به تقاطع ستم مضاعف با موارد متعددی از این تبعیضات در زمان رسیدگی به پرونده روبرو هستند. مانند زمانی که به‌دلیل بی‌سوادی و عدم توانایی در انتخاب وکیل تعیینی در دادگاه‌ها نمی‌توانند با زبان فارسی از خود دفاع کنند و مفاهیم حقوقی را به درسای متوجه شوند.
به همین دلیل درنظرگرفتن تمامی موارد بالا و عواقبی که این تبعیضات در روند اعدام دارند بسیار مهم است.
این گزارش با استناد به آمار به‌ثبت رسیده در مرکز آمار کُردپا منتشر می‌شود و چه بسا آمار واقعی بسیار بیشتر از این می‌تواند باشد.
_ براساس آمار این گزارش، سال ١٣٩٣ با مجموع ٣٠ اعدام، دارای بیشترین تعداد اعدام زنان در دولت روحانی بوده است.
_ از مجموع ١١٨ مورد اعدام زنان، اعدام ١٨ تن مربوط به مناطق کردستان است که کُردپا تنها می‌تواند ١٠ مورد از آنان را به عنوان شهروند کُرد مشخصا تایید کند.
_ این ١٨ زن در زندان‌های ارومیه، دیزل‌آباد، سنندج و مهاباد اعدام شده‌اند، مشخصات ٩ تن از زنان اعدام شده کُرد بدین گونه است؛ (ناهید غیاثوند، آمنه آتوسن، گلچین نوری، ملیحه صالحیان، آراسته رنجبر، نازدار وطن‌خواه، لیلا زرافشان، ملوک نوری، زینب سکاوند)
_ ٢ تن از این زنان کودک _مجرم بوده‌اند (فاطمه سالبهی که در زندان عادل‌آباد شیراز اعدام شد و زینب سکاوند (کُرد) که در زندان ارومیه اعدام شد)
اتهام زنان اعدام شده در دولت روحانی:
- اتهامات مربوط به جرائم مواد مخدر: ٤٩
- قتل: ٥٦
- نامعلوم: ١٢
- سرقت مسلحانه: ١
_ تاسال ١٣٩٦ جرائم مرتبط با مواد مخدر در صدر اتهام زنان اعدام شده قرار داشته و پس از آن اعدام با اتهام قتل بیشترین موارد را شامل شده است.
_ زندان رجایی شهر در رتبه اول و ارومیه در رتبه دوم بیشترین تعداد اعدام زنان قرار دارند.
_ اعدام ریحانه جباری از جمله اعدام‌های پرسروصدا بود که برای دفاع از خود در مقابل تعرض جنسی مرتکب قتل غیرعمد شده بود.
_ جمهوری اسلامی رکورددار اعدام زنان در سطح دنیا است.
تبعیضات جنسیتی دخیل در مجازات اعدام برای زنان را باید در چهارچوب قوانین ایران و عدم دسترسی به دادرسی عادلانه، مورد بررسی قرار گیرد.
- در قوانین جمهوری اسلامی جایگاه زن و مرد برابر نیست. در پرونده‌های قتل شهاده زن نصف مرد است یا اصلا ارزش قضایی ندارد.
- “پس از ازدواج نیز زنان به خودی خود حق طلاق ندارند. حتی بسیاری از پرونده‌های خشونت خانگی و ضرب و جرح و آزار همسران، باعث صدور رأی طلاق در دادگاه نمی‌شوند. در ۶۶ درصد از پرونده‌های قتل که جزئیات آن در دسترس سازمان حقوق بشر ایران قرار گرفته است، زنان به دلیل قتل شوهران یا شرکای زندگی خود حکم اعدام گرفته‌اند.”
همچنین زنان در معرض بسیاری از آسیب و تبعیضات اجتماعی_ اقتصادی قرار دارند که “سازمان حقوق بشر ایران” اینگونه به آن پرداخته است:
- “زنان پیش از اقدام به بزه انتسابی، در معرض نابرابری‌های اجتماعی جدی قرار دارند. بررسی آمارهای جهانی نشان می‌دهد که در تمامی نقاط دنیا، فقر از عوامل پنهان جرائمی بوده که منتهی به صدور حکم اعدام می شوند. در احکام اعدامی که در ایران برای زنان متهم به جرائم مرتبط با مواد مخدر صادر می‌شود، فقر حضوری برجسته دارد. این مساله در بسیاری از پرونده‌های قتل عمد نیز به چشم می‌خورد. در بسیاری از خانواده‌های سنتی، تنها مردان “نان‌آور خانه” محسوب می‌شوند. بنابراین زمانی که به هر دلیل، زنان در این طبقات اجتماعی در پی رویدادهایی مانند طلاق، مرگ یا زندانی‌شدن همسر مجبور می‌شوند بدون آموزش و مهارت‌های کافی برای کسب شغل مناسب، خانواده و کودکان را سرپرستی کنند، تحت فشار مضاعفی قرار می‌گیرند. در یکی از پرونده‌ها، هنگامی که مادر پنج‌کودک، از جمله یک کودک معلول، با اتهام مرتبط با مواد مخدر اعدام شد، خانواده‌اش حتی توان پرداخت هزینه خاک‌سپاری او را نداشتند. متأسفانه پرونده‌های مشابه بسیاری در این رابطه وجود دارند.”
- “بیماری‌های روانی نیز از فاکتورهای پنهان در بسیاری از این پرونده‌ها هستند. چندین زن که اعدام شدند، پیش از ارتکاب جرم انتسابی داروهای اعصاب و روان مصرف می‌کردند اما این موضوع مورد توجه دادگاه قرار نگرفت.”
- “زنان همچنین در معرض آسیب ازدواج اجباری‌اند. شش تن از زنانی که از سال ۲۰۱۰ تا کنون به اتهام قتل عمد اعدام شدند، در کودکی ازدواج کرده بودند. یک زن به نام صفیه غفوری، عروس “خون‌بس” بود و بر خلاف میل باطنی‌اش برای فیصله دعوای قبیله‌ای بر سر یک قتل، به عقد اجباری پسری از خانواده مقتول درآمده بود.
