تهران-ایرنا- روانشناس بالینی با تاکید بر اینکه رفتار والدین و فضای خانه مهمترین عامل کشش یا عدم کشش فرزندان به مصرف سیگار و قلیان است، گفت:
دلیل دیگر افراد بخصوص زنان برای مصرف سیگار، ژست و خودنمایی است؛ رفتار نمایشگری که گاه به ویرانی زندگی می‌انجامد.
«ژیلا آهنگرزاده» روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا با تاکید بر اینکه سیگاری شدن افراد بخصوص نوجوانان مطلبی روانشناسی است، اظهار داشت: فضای آشفته، نزاع های مداوم والدین، وجود شکاف نسلی و نبود درک مشترک یکی از عوامل مهم گرایش و پناه بردن اعضای خانواده بخصوص نوجوانان به سمت الکل، مواد مخدر، دخانیات و قلیان است.
وی با بیان اینکه مصرف سیگار و قلیان در تعریف اعتیاد مجاز گفته می شود یعنی جرمی بر آن متصور نیست اما مواد مخدر، محرک و الکل اعتیاد غیرمجاز و جرم محسوب می شود، ادامه داد: یادگیری از سنین کودکی مبتنی است بر الگوی مشاهده ای یعنی فرزند با نگاه و مشاهده رفتارها را کسب می کند پس مصرف سیگار و قلیان در خانواده مهر تاییدی برای فرزندان است.
به بیان این روانشناس، تاثیر آموزش های اولیه در تمامی افراد دائمی و ماناتر است اما آموزش های رفتاری در محیط های مختلف ممکن است به صورت موقتی باشد. پس سیگار کشیدن والدین یا فامیل های اطراف در کنار ژن علاقمندی به مصرف سیگار، اثری ماندگار در طول زندگی فرد برجا خواهد گذاشت.
آهنگرزاده تصریح کرد: سیگار کشیدن فرزندان در خانواده هایی که سطح فرهنگی و اجتماعی پایینی دارند بیشتر دیده می شود چرا که تصور والدین مبنی بر اینکه در دسترس بودن سیگار از کنجکاوی او می کاهد، معضلی برای کشش فرزندان به سیگار می شود.
این روانشناس بالینی، ضمن ضروری دانستن از خود شروع کردن والدین و آموختن مهارت های زندگی، خاطرنشان کرد: سپس این والدین تحت نظر مشاوران و روانشناسان، آموزش مهارت زندگی و نه گفتن را به فرزندان آموزش دهند.
چرا افراد به مصرف سیگار و قلیان کشش پیدا می کنند؟
آهنگرزاده در پاسخ به این پرسش که به طور کلی چرا افراد به مصرف دخانیات و قلیان کشش پیدا می کنند، توضیح داد: پس از فضای ناآرام خانه، نخستین دلیل افراد بخصوص زنان برای مصرف سیگار، ژست است؛ یک رفتار نمایشگری که به دلیل محدودیت های موجود در فضای خانه و شرایط ایجاد شده شکل می گیرد.
وی ادامه داد: دومین عامل، پناه بردن به عامل بیرونی است به این معنا که فرد برای فرار از آلام و سختی ها می خواهد به عامل بیرونی پناه ببرد در حالی که منبع کنترل افراد درونی باید باشد. در حقیقت منبع کنترل درونی یعنی داشتن وجدان و اخلاق بازدارنده و عاقلانه تصمیم گیرنده که در صورت پرورش آن، فرد هرگز به سمت عوامل بیرونی برای رسیدن به آرامش نمی رود.
این روانشناس با تاکید بر اینکه نقش همسالان و گروه های دوستانه در کشش افراد به مصرف سیگار فوق العاده زیاد است، تاکید کرد: تا آنجا که در روانشناسی اجتماعی نقش همسالان به مراتب مهمتر و اثرگذارتر از نقش والدین محسوب می شود که به طور معمول افرادی که در داخل خانواده مشکل دارند یا به دنبال منبع بیرونی می گردند این ناراحتی را با همسالان تقسیم و با کپی برداری از رفتار آنان، خود را ذوب در گروه می کنند.
تابوشکنی مصرف سیگار بخصوص در میان زنان چه پیامدهایی دارد؟
وی با تاکید بر اینکه وقتی قُبح یک مساله ای از بین برود آن رفتار رایج می شود، تصریح کرد: افزایش عادی سازی مصرف سیگار میان زنان یکی از دلایل از بین رفتن این تابو در جامعه است، نشانه های این تابو شکنی، ناپسند نشمردن مصرف سیگار توسط زنان و علنی شدن آن در کوی و برزن است.
آهنگرزاده به پیامدهای بغرنج ادامه این تابو شکنی اشاره کرد و گفت: کار بجایی رسیده که مصرف نکردن الکل، سیگار یا مواد مخدر و گل به منزله اُمُل و عقب افتاده بودن است. ضمن اینکه بر اثر مد شدن این معضلات، فشار اجتماعی دوچندان می شود مبنی بر اینکه شما چرا مانند بقیه نیستید. موضوعی که گاه به از بین رفتن بنیان های خانواده و رواج طلاق و جدایی کشیده می شود.
وی تاکید کرد: فضای مجازی، سریال ها و فیلم ها هم به نوعی ترغیب کننده نوجوانان و زنان به مصرف دخانیات است تا آنجا که الگوهای اجتماعی که شخصیت کاریزماتیک دارند عامل تشویق می شوند.
خانواده ها در مقابل مصرف دخانیات فرزندان چه واکنشی نشان دهند؟
آهنگرزاده در پاسخ به این پرسش با تاکید بر اینکه خانواده ها باید از رفتارهای سلبی و بازدارنده پرهیز کنند، گفت: ایجاد آرامش و فضای امن در جمع خانواده بهترین راهکار برای پیشگیری از کشش یا قطع مصرف سیگار توسط سایر اعضا است چرا که وقتی فرد آرامش دارد نیازی به پناه بردن به عامل بیرونی ندارد.
وی خاطرنشان کرد: خانواده به عنوان نخستین مدرسه تربیت، می تواند منبع کنترل درونی فرزندان را به آنان بیاموزد، با دادن اعتماد و عزت نفس به فرزندان. ضمن اینکه اگر خود مصرف کننده سیگار یا قلیان هستند باید در این رویه تجدیدنظر کنند چرا که آسیب زدن به خود، نشانه پرخاشگری درونی فرد است. پس باید در کنار مشاوره و روانشناس به درمان این پرخاشگری بپردازند.
اپیدمی دخانیات یکی از مهمترین معضلات بهداشت عمومی در سراسر جهان است که سالانه بیش از هشت میلیون قربانی دارد. بیش از هفت میلیون از این تعداد در نتیجه مستقیم دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و حدود ۱.۲ میلیون نفر سیگاری نیستند و بر اثر دود دست دوم سیگار از بین می‌روند.
آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت در مورد دخانیات هم حکایت از این دارد که تنباکو قاتل نیمی از مصرف کنندگان است. ضمن اینکه بیش از ۸۰ درصد از ۱.۳ میلیارد کاربر دخانیات، در کشورهای فقیر و متوسط زندگی می‌کنند.
همچنین تقریبا ۶۰ درصد از مصرف‌کنندگان دخانیات در سراسر جهان تمایل به ترک سیگار دارند، اما تنها ۳۰ درصد از جمعیت جهان به خدمات باکیفیت ترک سیگار دسترسی دارند.
از: فاطمه دهقان نیری
