– رفتار نابرابر بر اساس جنسیت، محدودیت‌ها و موانع زنان در دستیابی به مشاغل و سطوح بالاتر شغلی و یا بازنشسته‌شدن زنان پیش از موعد مقرر، از جمله دلایل نابرابری جنسیتی حقوق بازنشستگی است.
– یکی از عوامل بروز نابرابری حقوق در صندوق بازنشستگی کشوری که رد پای آن در خواسته‌ها و مطالبات بازنشستگان نیز دیده می‌شود، قوانین و مقررات متفاوت در مقاطع زمانی مختلف است.
سه شنبه ۴ شهریور ۱۳۹۹ برابر با ۲۵ اوت ۲۰۲۰
نتایج یک پژوهش که توسط مؤسسه «راهبردهای بازنشستگی صبا» در ایران انجام شده نشان می‌دهد در پرداخت حقوق به بازنشستگان در ایران «نابرابری جنسیتی» وجود دارد و زنان کمتر از مردان حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند.
تصویر آرشیوی – تجمع بازنشستگان در مهرماه ۱۳۹۷
بر اساس این پژوهش، اطلاعات مربوط به میزان حقوق بازنشستگان بر حسب جنسیت نشان می‌دهد، بطور متوسط حقوق مردان بیش از زنان است. متوسط دریافتی مردان بازنشسته دو میلیون و ۹۰۰ هزار تومان در ماه و متوسط دریافتی زنان بازنشسته دو میلیون و ۷۷۵ هزار تومان است. مردان در شرایط بازنشستگی برابر با زنان بطور متوسط ۱۲۵ هزار تومان بیشتر حقوق دریافت می‌کنند.
در ادامه گزارش موسسه «راهبردهای بازنشستگی صبا» آمده که «زنان نسبت به مردان در وضعیت نابرابر و با درآمد پایین‌تری قرار گرفته‌اند.»
نابرابری حقوق دریافتی پیشتر در میان رسته‌های شغلی مختلف نیز وجود داشت و سال‌هاست بازنشستگان و مستمری‌بگیران در ایران خواستار «همسان‌سازی» حقوق بازنشستگان هستند.
در این پژوهش موضوع نابرابری حقوق بازنشستگی بر اساس «رسته شغلی» و همچنین «زمان بازنشستگی» نیز مورد توجه قرار گرفته و آمده است: «بر اساس اطلاعات موجود در پایان شهریور ۹۸، میانگین حقوق حقوق‌بگیران صندوق بازنشستگی کشوری دو میلیون و ۸۶۹ هزار تومان بوده است. در مقابل میانه حقوق برای این افراد دو میلیون و ۷۶۷ هزار تومان به دست آمده است. رقم میانه به آن معنی است که ۵۰ درصد حقوق‌بگیران صندوق کمتر (یا برابر) از دو میلیون و ۷۶۷ هزار تومان حقوق دارند و ۵۰ درصد بیشتر (یا برابر) از این میزان، دریافت می‌کنند. مقایسه رقم میانه و میانگین نشان می‌دهد میانگین حدود ۴ درصد بیشتر از میانه است؛ این نتیجه نشان می‌دهد دریافت حقوق بالا توسط برخی بازنشستگان باعث شده میانگین جامعه به سمت بالا کشیده شود هرچند این تغییر مبلغ چشمگیری نیست.»
در ادامه این پژوهش آمده که «بررسی دقیق‌تر اطلاعات نشان می‌دهد تجمیع بازنشستگان در دامنه حقوقی دو میلیون تا ۳.۵ میلیون تومان است به‌طوری‌که ۸۵ درصد بازنشستگان در این بازه، حقوق دریافت می‌کنند (حقوق ۹۰ درصد بازنشستگان کمتر از ۳.۵ میلیون تومان است). همچنین ۹۹ درصد بازنشستگان کمتر از شش میلیون و ۲۰۰ هزار تومان دریافتی دارند اما دامنه حقوق تا ۳۲ میلیون تومان در ماه کشیده شده است. این ارقام نشان می‌دهد هرچند تعداد افراد بسیار اندکی این حقوق بالا را دریافت می‌کنند اما پراکندگی را در حقوق بازنشستگی افزایش داده‌اند.»
از سوی دیگر با وجود نابرابری «جنسیتی» در حقوق بازنشستگی اما «نابرابری حقوق مردان در میان گروه خود نسبت به زنان در میان گروه خود بیشتر است. به زبان ساده در بین زنان بازنشسته نابرابری کمتری نسبت به مردان بازنشسته وجود دارد اما در مجموع زنان کمتر از مردان حقوق می‌گیرند. این امر می‌تواند ناشی از رفتار نابرابر بر اساس جنسیت، محدودیت‌ها و موانع زنان در دستیابی به مشاغل و سطوح بالاتر شغلی و یا بازنشسته‌شدن زنان پیش از موعد مقرر باشد.»
بخش دیگری از این گزارش که به نابرابری حقوق بازنشستگی بر اساس شغل پرداخته، نشان می‌دهد قضات، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مقامات سیاسی کشور، بیشترین حقوق بازنشستگی را دریافت می‌کنند: «حقوق‌بگیران رسته‌های شغلی «هیئت‌علمی» و «قضائی» به طور متوسط حدود ۸ میلیون تومان، «مقامات» ۶.۵ میلیون، «سیاسی» ۴.۲ میلیون، «امور اجتماعی» ۳.۲ میلیون، «آموزشی و فرهنگی» و «فن‌آوری اطلاعات» سه میلیون، «اداری و مالی» ۲.۸ میلیون، «کشاورزی»، «بهداشتی و درمانی» و «فنی و مهندسی» ۲.۷ میلیون و رسته «خدماتی» حدود ۲.۳ میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند.»
این گزارش همچنین به دهک‌بندی جامعه حقوق‌بگیران صندوق بازنشستگی کشور پرداخته که نشان می‌دهد افرادی که حقوق بازنشستگی بیشتری می‌گیرند در دهک‌های ثروتمند و افرادی که کمترین حقوق بازنشستگی را دارند در دهک‌های پایین اقتصادی جامعه قرار دارند: «دهک اول کمترین بازه حقوق و دهک آخر بیشترین بازه حقوق را دریافت کنند، میانگین حقوق در رسته‌های شغلی «هیئت‌علمی»، «قضایی»، «مقامات» و «سیاسی» همگی در دهک ۱۰ درآمدی قرار گرفته‌اند. میانگین حقوق رسته «امور اجتماعی» در دهک ۹، رسته‌های «آموزشی و فرهنگی» و «فن‌آوری اطلاعات» در دهک ۷ و رسته «اداری و مالی» در دهک ۶ قرار دارد. حقوق‌بگیران رسته‌های «کشاورزی»، «بهداشتی و درمانی» و «فنی و مهندسی» به طور متوسط در دهک ۵ قرار دارند و میانگین حقوق رسته «خدماتی» در دهک ۲ قرار گرفته است. »
شاید از این نسبت بتوان به این نتیجه رسید که افراد پیش از بازنشستگی و در زمان اشتغال نیز دارای تبعیض آشکار و عمیق درآمدی هستند.
نکته قابل توجه دیگر در این پژوهش اینست که افرادی که اخیرا بازنشسته شده‌اند حقوق بیشتری از افرادی که طی سال‌های گذشته بازنشسته شدند دریافت می‌کنند: «محاسبات انجام شده بر اساس این تفکیک نشان می‌دهد حقوق بازنشستگی افرادی که مدت بیشتری از بازنشسته شدنشان می‌گذرد نسبت به بازنشستگان جدید کمتر است، به‌طوری‌که حقوق کسانی که بیش از دو دهه از زمان بازنشستگی‌شان گذشته به طور میانگین کمتر از ۲.۵ میلیون تومان بوده است، درحالی‌که بازنشستگان سال‌های اخیر نزدیک به ۴ میلیون تومان دریافت می‌کنند و البته در بین گروه‌های بازنشسته جدید، نابرابری بیشتری نسبت به گذشته وجود دارد.»
همچنین در این گزارش آمده که «حقوق بازنشستگی افرادی که در سال ۱۳۹۶ بازنشسته شده‌اند بیشتر از سایر بازنشستگان است» و «افزایش حقوق در قالب فوق‌العاده‌های مختلف در زمان اشتغال و محاسبه آن در حقوق بازنشستگی یکی از دلایلی است که باعث شده افرادی که در سال‌های اخیر بازنشسته شده‌اند، دریافتی‌های بیشتری نسبت به بازنشستگان مشابه در سال‌های قبل داشته باشند.»
در این گزارش توضیح داده شده که «یکی از عوامل بروز نابرابری حقوق در صندوق بازنشستگی کشوری که رد پای آن در خواسته‌ها و مطالبات بازنشستگان در مطالعات میدانی نیز دیده می‌شود، قوانین و مقررات در مقاطع زمانی مختلف است که باعث تفاوت حقوق دریافتی بر مبنای زمان بازنشستگی شده است.»
این گزارش در پایان هشدار داده که صندوق بازنشستگی کشور در برخی موارد مانند «سقف حقوق در دو رسته هیئت‌علمی و قضائی» نابرابری عمیق ایجاد کرده و «این موضوع می‌تواند هشداری برای سیاست‌گذاران باشد که در صورت ادامه روند فعلی و مجزا کردن گروه‌ها و رسته‌های خاص از قواعد بازنشستگی این امکان وجود دارد که در آینده نابرابری در صندوق بازنشستگی کشوری افزایش یابد.»
