بند زنان زندان وکیل آباد مشهد موسوم به بند نسوان در مجموعه زندان وکیل آباد واقع در بلوار وکیل آباد و در نزدیکی کوهستان پارک شادی است. این بخش دارای ۷ بند است و حدود ۷۰۰ زندانی با اتهامات مختلف از جمله جرایم مالی، سرقت و قتل و همینطور زندانیان سیاسی و امنیتی، در این زندان نگهداری می‌شوند.
زندانیان حاضر در این زندان با مشکلاتی همچون کیفیت بد غذای زندان، نایابی و گرانفروشی کالاهای مورد نیاز توسط فروشگاه زندان و… روبرو هستند. در دوران شیوع کرونا اعزام به دادسرا و دادگاه کماکان و حتی بیش از گذشته ادامه دارد. زندانیان سیاسی پس از شیوع ویروس کرونا به بند دیگری منتقل شده و اصل تفکیک جرایم در خصوص آنان رعایت نمی‌شود.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، بند زنان زندان وکیل آباد مشهد که به خاطر وسعت به زندان زنان معروف شده با مشکلات متعددی روبرو است.
این زندان یا همان بند نسوان در مجموعه زندان وکیل آباد شهر مشهد واقع در بلوار وکیل آباد در نزدیکی کوهستان پارک شادی قرار دارد.
این مجموعه خود دارای ۷ بند است که شامل بندهای ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، بند قرنطینه و بند عموم است. حدود ۷۰۰ زن زندانی با اتهامات مختلف از جمله با جرایم مالی، سرقت و قتل و همینطور زندانیان سیاسی و امنیتی در این زندان نگهداری می‌شوند.
بند یک
بند یک در طبقه اول ساختمان واقع شده است. این بند دارای یک کوریدور اصلی است که چندین اتاق در طرفین آن وجود دارد. هر اتاق به متراژ ۱۲ متر مربع است که در هر یک ۵ تخت سه طبقه قرار دارد. در این بند حدود ۳۰۰ زندانی نگهداری می‌شود که با جرایم متفاوت اما فاقد سوءپیشینه هستند. اتاقها فاقد سرویس بهداشتی مجزا هستند و تنها در انتهای کوریدور یک سرویس بهداشتی تعبیه شده است که زندانیان به صورت مشترک از آن استفاده می‌کنند. هواخوری این بند نیز با بند دو مشترک است.
بند دو
این بند در طبقه فوقانی بند یک قرار دارد و شرایط اتاقها و سرویس بهداشتی کاملا همانند بند یک است. همانگونه که بالاتر اشاره شد، هواخوری بند یک و دو مشترک است اما حق دسترسی به آن به صورت نوبتی است و زندانیان دو بند نمی‌توانند همزمان از هواخوری استفاده کنند. زندانیان با جرایم مختلف و دارای سو پیشینه در این بند نگهداری می‌شوند.
بند سه
این بند در طبقه دوم ساختمان واقع شده است و دارای یک سالن اصلی فاقد اتاق و دارای ۱۵ تخت است. این بند ویژه نگهداری نوجوانان و کودک – مجرمان است و دارای دو سرویس بهداشتی و حمام است که زندانیان به صورت مشترک از آنها استفاده می کنند.
بند چهار
این بند که از آن با نام بند مادران نیز یاد می‌شود محل نگهداری زنان باردار و زندانیانی است که کودکان خردسال دارند. این بند دارای یک راهروی اصلی و شش اتاق مجزا است. اتاقها فاقد سرویس بهداشتی هستند و زندانیان به صورت مشترک از سرویس بهداشتی که در انتهای سالن واقع شده، استفاده می‌کنند. فرزندان این مادران تا سن دو سالگی اجازه دارند که در کنار آنها باشند و پس از آن نگهداری این کودکان باید به بستگان زندانی واگذار شود و اگر زندانیان بستگانی خارج از زندان نداشته باشند کودکان به سازمان بهزیستی سپرده خواهند شد.
بند پنج
تا پیش از شیوع ویروس کرونا زندانیان سیاسی در بند ۵ مدت محکومیت خود را سپری می‌کردند. اکنون این محل به محل نگهداری زندانیان مشکوک و یا مبتلا به بیماری کرونا اختصاص داده شده است. زندانیان سیاسی محبوس در این بند نیز به بند ۳ منتقل شده‌اند. این بند از یک سالن سراسری فاقد اتاق تشکیل شده و دارای سه تخت سه‌طبقه است. در صورت افزایش زندانیان نسبت به گنجایش سالن، زندانیان کف خواب خواهند بود. بند ۵ در متراژ ۳۵ متر مربع است و پیشتر از آن به عنوان آبدارخانه استفاده می‌شد. این بند دارای دو سرویس بهداشتی است که از یکی از آنها به عنوان انباری استفاده می‌شود.
بند عموم
این بند که در طبقه تحتانی بند سه واقع شده به عنوان بند تنبیهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بند غیر بهداشتی و فاقد تخت است. در این بند تنها دو پنجره کوچک وجود دارد که همیشه کاملا بسته است. هواخوری این بند با بند ۳ مشترک است که به صورت نوبتی از آن استفاده می‌شود. در این بند کاملا بسته است و تنها زمانی که زندانیان درخواستی داشته باشند در می‌زنند و عموما با بی‌توجهی نگهبانان مواجه می‌شوند. تاکنون چند زندانی در این بند اقدام به خودکشی کرده‌اند. گفته می‌شود یکبار مسئولین زندان در یک مورد روسری یکی از زندانیان با استفاده از آن اقدام به خودکشی کرده بود را پس از انتقال پیکر از محل باز نکرده‌اند تا برای دیگر زندانیان درس عبرت بشود.
نحوه ورود زندانیان جدید در دوران کرونا
تا پیش از شیوع ویروس کرونا زندانیان ورودی جدید به مدت یک هفته به ساختمانی دو طبقه که از آن به عنوان قرنطینه استفاده می‌شد، منتقل می‌شدند. طبقه اول از لحاظ بهداشتی به شدت ضعیف است و تنها دو تخت در آن تعبیه شده بود. در طبقه دوم نیز ۱۸ تخت قرار داده شده است. اما پس از شیوع ویروس کرونا زندانیان تازه وارد ابتدا به مدت دو روز به طبقه پایین ساختمان قرنطینه منتقل و پس از آن به مدت ۱۲ روز در طبقه بالای ساختمان قرنطینه نگهداری می‌شوند. این زندانیان بدون تفکیک در کنار هم نگهداری می‌شوند و پس از اتمام دوران قرنطینه به بندهای عمومی زندان منتقل می‌شوند. این قوانین چه پیش و چه پس از آن شیوع ویروس کرونا شامل زندانیان سیاسی نمی‌شود و همگی در بدو ورود مستقیما به بند منتقل می‌شوند.
اصل تفکیک جرایم
اصل تفکیک جرایم در این زندان رعایت نمی‌شود و زندانیان با جرایم مختلف در کنار یکدیگر نگهداری می‌شوند. در خصوص بند پنج که پیش از این محل نگهداری زندانیان سیاسی بود نیز در مواردی برای نگهداری زندانیان با جرایم عمومی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین با شیوع ویروس کرونا زندانیان سیاسی از بند ۵ به بند ۳ که محل نگهداری کودک مجرمان است منتقل شده‌اند.
فروشگاه زندان و تغذیه زندانیان
تصویری از ورودی زندان مشهد
در فروشگاه زندان اجناس به چند برابر قیمت اصلی به زندانیان عرضه می‌شوند. به گونه‌ای که هر عدد ران مرغ به قیمت دستکم ۲۵ هزار تومان در این فروشگاه فروخته می‌شود. فروش فلفل، چاقو و قیچی نیز در فروشگاه زندان ممنوع است.
غذای زندان به شدت بی‌کیفیت و غیربهداشتی است. در این غذا به هیچ عنوان گوشت استفاده نشده و همواره سویا جایگزین آن می‌شود. به علاوه زندانیان می‌توانند از محلی در زندان که به عنوان کارگاه آشپزی نامیده می‌شود هر پرس غذا را بین ۵ تا ۶ هزار تومان تهیه کنند. غذای این کارگاه نیز بی کیفیت بوده و میزان آن نیز کم است.
اخیرا در بند یک و دو، اتاقی ۱۲ متری به عنوان اجاق خانه طراحی شده است که هر کدام شامل چند شعله گاز است. زندانیان بندهای مختلف برای تهیه غذا در اجاق خانه باید از قبل نوبت گرفته و به نسبت به زمان پخت غذا مبلغی بین ۱۰۰ تا ۸۰۰ تومان به عنوان پول گاز به زندان پرداخت کنند.
بهداشت، درمان و اعزام به بیمارستان
با شیوع ویروس کرونا مسئولین زندان در تاریخ ۱۹ اسفند ۹۸ بند پنج را تخلیه کرده و زندانیان سیاسی را به بند ۱ منتقل کردند تا از این فضا برای زندانیانی که مشکوک به ویروس کرونا هستند استفاده کنند. اما پس از دو روز یعنی در تاریخ ۲۱ اسفند این افراد مجددا به بند پنج بازگردانده شدند. یک بار دیگر در تاریخ ۶ فروردین امسال زندانیان سیاسی از بند ۵ به بند ۳ منتقل شده و این بند به محل نگهداری زندانیانی که مشکوک به ویروس کرونا هستند اختصاص یافت.
پس از شیوع ویروس کرونا مواد بهداشتی و ضدعفونی کننده از سوی مسئولین زندان در اختیار زندانیان قرار نگرفته است. محیط زندان هفته‌ای دوبار توسط زندانیان با استفاده از یک کپسول که مسئولین در اختیار آنها قرار می‌دهند پاکسازی می‌شود. از سوی دیگر زندانیان از داشتن دستکش و الکل محروم هستند و تنها می‌توانند ماسک های پارچه ای که در کارگاه خیاطی زندان دوخته می‌شود را به قیمت هر عدد ۴۵۰۰ تومان خریداری و استفاده کنند. اما این ماسک‌ها که در محیط‌های بهداشتی و استاندارد ساخته نشده و در صورت ابتلای یکی از کارکنان به ویروس کرونا این بیماری به راحتی و از طریق ماسک به سایرین انتقال خواهد یافت.
زندانیان در صورت بیماری می‌توانند به بهداری زندان که در داخل ساختمان بند واقع شده، مراجعه کنند. مراجعه زندانیان بند یک و دو در دو روز مختلف انجام می‌شود و این زندانیان نمی‌توانند به صورت مشترک در یک روز به بهداری مراجعه کنند. اما برای دیگر بندها مراجعه به بهداری آزاد است.
در بهداری تنها یک دکتر عمومی و یک دکتر زنان وجود دارد و اگر زندانیان درخواست انتقال به مراکز درمانی خارج از زندان را داشته باشند به درخواست آنها پس از ۷ تا ۱۰ روز پاسخ داده خواهد شد. هزینه درمان نیز برخلاف قوانین سازمان زندان‌ها بر عهده زندانیان است.
برای تحویل دارو به زندانیان نام دریافت کننده دارو از بلندگوی زندان خوانده شده و زندانی برای دریافت دارو باید به بهداری مراجعه کند. اما در خصوص زندانیان سیاسی مسئولین بهداری دارو را به بند آورده و مستقیما به آنها تحویل می‌دهند.
اعزام به دادسرا و دادگاه
پس از شیوع ویروس کرونا اعزام زندانیان به دادسرا و دادگاه همچنان ادامه دارد و افراد پس از بازگشت به زندان بدون گذراندن دوره قرنطینه مستقیما وارد بند می‌شوند. تنها در بدو ورود مایع ضدعفونی کننده در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
ملاقات و تلفن زندانیان
تا پیش از شیوع ویروس کرونا ملاقات‌ها به سه شکل کابینی، حضوری و بند به بند انجام می‌شد. اما پس از شیوع کرونا تنها ملاقات کابینی طبق روال گذشته هفته‌ای یکبار در روزهای سه‌شنبه و به مدت ۲۰ دقیقه انجام می‌شود.
پیش از شیوع کرونا نیز ملاقات حضوری هر ۲۸ روز یکبار به مدت ۳۰ دقیقه انجام می‌شد. در ملاقات بند به بند نیز زندانیان هر ۲۱ روز یکبار می‌توانستند با بستگان خود که در بندهای دیگر زندان نگهداری می‌شدند ملاقات حضوری داشته باشند.
در تمامی بندها دستگاه تلفن کارتی نصب شده است و زندانیان می‌توانند از ساعت ۹ صبح تا ۷ بعد از ظهر از تلفن استفاده کنند. اما بند ۵ تا دیماه ۹۸ فاقد دستگاه تلفن بود و زندانیان برای استفاده از تلفن باید در روزهایی خاص و تعطیل به مدت محدود از تلفن بند ۴ استفاده کنند. اما پس از دی ۹۸ یک دستگاه تلفن در بند ۵ نصب شده و همچون سایر بندها از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر به تلفن دسترسی دارند.
امکانات فرهنگی و باشگاه زندان
این زندان دارای کتابخانه و باشگاه ورزشی است که دسترسی به این امکانات برای تمامی زندانیان به جز زندانیان بند عموم در ساعت اداری آزاد است. پس از شیوع ویروس کرونا دسترسی به این امکانات برای مدتی کوتاه محدود شده اما مجددا استفاده از آن آزاد شد.
اشتغال زندانیان
زندانیان می‌توانند در کارگاه‌های شیرینی پزی، خیاطی و قالی بافی اشتغال داشته و ماهیانه مبلغ ۷۰ هزار تومان به عنوان دستمزد دریافت کنند. از سوی دیگر برخی از زندانیان به صورت شخصی برای سایر زندانیان کارهای خدماتی مانند شستن لباس، ظرف و تمیز کردن اتاق و سرویس بهداشتی را انجام می‌دهند و به صورت توافقی از زندانیان دستمزد دریافت می‌کنند.
اعتیاد
زندانیانی که به مواد مخدر اعتیاد دارند می‌توانند ماهیانه با پرداخت مبلغ ۲۵ هزار تومان به مسئولان زندان هر شب یکبار جیره متادون دریافت کنند.
اجرای حکم اعدام و شلاق
زندانیان محکوم به اعدام ۲۴ ساعت قبل از اجرای حکم به مکانی که “تحت نظر” نام دارد، منتقل می‌شوند. حکم نیز در محوطه اصلی زندان که به زندان مردان نزدیک است اجرا می‌شود. همچنین حکم شلاق در اتاقی که در داخل ساختمان زندان واقع شده، اجرا می‌شود.
