رکنا
ریشه بسیاری از آسیب های اجتماعی را می‌توان مرتبط با شرایط اقتصادی کشور دید که متاسفانه اقتصاد امروز ما حال و روز خوبی ندارد همین مسئله باعث شده است روز به روز چهره ای که از شهر می‌بینیم نسبت به روز قبل آن زشت و کریه تر باشد. اما در این میان عده ای با وجود تمام مشکلات درصدد حل معضلات برآمده، آستین های خود را بالا زده و پا به میدان عمل گذاشته اند.
یکی از خانمان برانداز ترین آسیب های اجتماعی اعتیاد است که متاسفانه طبق آخرین آماری از سوی دبیر کل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تعداد معتادان کشور یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر اعلام شده است این در حالی است که 29 بهمن ماه رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ اعلام کرد که حدود ۵۰۰ معتاد زن متجاهر در جنوب تهران جمع آوری شده است که از این تعداد بیش از ۲۰۰ نفر از محله شوش و هرندی جمع آوری شده است.
و اما خانه خورشید نزدیک 16 سال است که در آن منطقه دروازه غار در زمینه زنان فعالیت می‌کند و خدمات زیادی را ارائه می‌دهد بنابراین پای صحبت لیلا ارشد رییس خانه خورشید نشستیم و او از وضعیت زنان آسیب دیده ، نیازها ، شرایط محلات آسیب پذیر ، … برایمان چنین گفت که در ادامه می خوانید:
رسیدن فاصله اعتیاد و کارتن خوابی به 5 سال
در یک سال گذشته چه آسیب های اجتماعی در جامعه رشد آماری داشته و کدام یک از این آسیب ها به مرحله بحرانی رسیده است ؟
16 سال پیش ،خانه خورشید در منطقه دروازه غار تهران تاسیس شد تا نخستین مرکز کاهش اعتیاد زنان و حمایت اجتماعی از زنان در خاورمیانه تاسیس شود. مطابق نظر کارشناسان مسئول در نهادها، آسیب های اجتماعی روبه افزایش است. بخشی از زنان درگیر اعتیاد شده اند، سن اعتیاد پایین آمده و فاصله اعتیاد و کارتن خوابی به 5 سال رسیده است در حالی که 20 سال قبل وقتی ما کار را شروع کردیم این فاصله 15 سال بود. 25 درصد خشونت های خیابانی افزایش پیدا کرده است.
حرکت HIV از تزریق مشترک به سمت روابط جنسی محافظت نشده
در این 16 سال گشت هایی داشته ایم که هر روز دو خانم به مناطق بی دفاع محله می‌روند تا آسیب ها و بیماری ها را کنترل کنند. مطابق نظرات متخصصان ویروس HIV از تزریق مشترک به سمت روابط جنسی محافظت نشده حرکت کرده است. بنابراین برای اینکه بیماری HIV ، زگیل تناسلی و حتی سل کنترل شود، تیم ما وارد میدان شده و تلاش می‌کند تا به کارتن خواب ها آموزش دهند که مراکز وزارت بهداشت مراجعه کنند و از آنها حمایت بگیرند.
شرایط ویژه است
کسانی که در گشت سیار ما هستند، دریافتی دارند و از آنجایی که همدرد با این افراد هستند وسایل پیشگیری را در اختیار افراد قرار می‌دهند و حتی اگر زخمی داشته باشند آن را پانسمان می‌کنند. همه این مسائل از این باب است که شرایط ویژه است و اگر به این موضوع رسیدگی نشود وضعیت از حال کنونی بدتر خواهد شد.
پیشگیری سطح یک نداریم
مسئولان مربوطه در زمینه آسیب های اجتماعی چه اقدامات عملی انجام داده اند؟
بیش از 16 سازمان مردم نهاد در محله دروازه غار فعالیت می‌کنند که سالهاست شاهد مداخلات نهاد های مختلفی مثل بهزیستی، وزارت رفاه، فرمانداری، استانداری، شهرداری .. بوده ایم اما دستاوردی را تاکنون ندیده ایم. بنابراین اتفاق خوش آیندی که به رفع مسائل ختم شود، رخ نداده است. کمااینکه همچنان جای آموزش مهارت های اجتماعی و زندگی خالی است به همین دلیل است که ما شاهد افزایش طلاق، کودک آزاری و… هستیم. در قرن 21 مردم نیاز به جعبه ابزاری دارند تا مداخلات مناسبی در زمینه آسیب ها بکنند اما متاسفانه ما پیشگیری سطح یک را نداریم و آموزش ها را به طور سیستماتیک به کودکان خود نمی‌دهیم تا یاد بگیرند در مواقع مختلف اقدامات مناسب را انجام دهند.
از طرفی ما باید آموزش فرزند پروری، آموزش همسری، طلاق، ایجاد شغل و امکانی برای داشتن اوقات فراغت لذت بخش و نشاظ آور کمک می‌کند تا کودک آزاری، طلاق، اعتیاد و… کاهش داشته باشد.
با توجه به اینکه 15 الی 16 سازمان مردم نهاد در منطقه دروازه غار مشغول به فعالیت هستند آیا ارتباط مستقیم و کاری نیز بین آنها وجود دارد؟
قطعا با یکدیگر همکاری می‌کنیم. یعنی اگر نهاد هایی که در حوزه کودکان کار می‌کنند فردی را در یک خانواده ببینند که مصرف کننده مواد مخدر است به خانه خورشید می‌فرستند یا ما نیز اگر ببینیم که کودکی به دلیل نداشتن شناسنامه نمی‌تواند تحصیل کند به نهاد مربوط انتقال می‌دهیم. همه ما ارتباط خوبی داریم و همیشه از کمک به یکدیگر اتفاق های خوبی را رقم زده ایم که اگر هر کدام از آنها نبودیند شاید یک مشکلی به وجود می‌آمد.
اگر سازمان های مردم نهاد نبودند چه چهره ای در شهر تهران از آسیب های اجتماعی مشاهده می کردیم ؟
حتما شرایط از وضعیت فعلی نامناسب تر بود. افرادی که در نهادهای مدنی داوطلب فعالیت می‌کنند، کنشگرانی هستند که به مسائل اجتماعی از نزدیک آشنا هستند. این مسئله باعث می‌شود به موقع به مسائل ورود کرده و حتی مطالبه گری کنند. NGO های کودکان که هم اکنون در محله فعال هستند از اواسط دهه 70 بر روی موضوعاتی مثل کودک آزاری، شناسنامه نداشتن کودکان و… فعالیت می‌کنند. یکی از کارهای خوبی که انجمن حمایت از کودکان در زمان مجلس ششم انجام داد این بود که طرح 12 ماده ای به مجلس ارسال کردند که با 9 ماده آن موافقت و کودک آزاری جرم عمومی شناخته شد. این مسئله کار بزرگی بود که از سوی یک نهاد مدنی صورت گرفت چرا که تا سال 81 کودک آزاری یک جرم خصوصی بود اما بعد از آن این قانون باعث شد تا اگر فردی شاهد کودک آزاری بود وظیفه دارد تا گزارش بدهد. در کل ما باید مطالبات هدف خود را به گوش سیاستمداران برسانم.
سوال قبلی شما را تا حدودی غمگین کرد می‌خواهم بدانم حس شما چه بود؟
مطالبه گری و فعالیت مدنی در شرایطی که فضا مناسب نیست، بسیار کار دشواری است. ما طی این مدت بارها متهم شده و نادیده گرفته شدیم. این مسائل برای ما راحت نیست اما موظف هستیم که زنگ های آسیب های اجتماعی را به صدا در بیاوریم تا سیاستمداران نسبت به آن حساس شوند تا شاید اوضاع جامعه بهتر شود.
درمان 600 مصرف کننده مواد مخدر زن
افراد مصرف کننده مواد مخدر یا مبتلایان به ایدز به سختی اعتماد می‌کنند، شما چگونه توانسته اید که اعتماد آنها را جلب کنید؟
در 10 سال ابتدایی تاسیس خانه خورشید ما اولین مرکز گذری کاهش اعتیاد زنان در ایران و کشورهای منطقه بودیم. چراکه کشورهای خاورمیانه نمی‌پذیرفتند به زنانی که پل های پشت سر خود را تخریب کرده اند خدماتی بدهند. اما بعد از 10 سال ما با ماده 15 مبارزه با مواد مخدر شروع کردیم که تلاش می‌شد تا با جایگیزین کردن ماده ای مثل متادون آثار اعتیاد را کاهش دهند. اما بعد از تصویب ماده 16 و ترک اجباری ما با فرایندی روبرو شدیم که کار را برای ما سخت می‌کند. نزدیک 600 پرونده از زنان داریم که قطع سو مصرف کرده اند. ترک حتی یک فرد و برگرداندن آن به زندگی با وجود موادهای صنعتی کار بزرگی است. تلاش کرده ایم که حمایت های حقوقی، درمانی را برای بانوان داشته باشیم. ما برای زنانی که مصرف خود را قطع کرده اند اشتغالی ایجاد کرده ایم که متاسفانه امسال با محدودیت زیادی مواجه شدیم. ترجیح ما این است که برای کار و کمک به این زنان وسایلی را مثل پاکت کارت بانک، جعبه کادو، تقویم و… بدهند تا مونتاژ کنیم.
خریداری کارت مترو بدون حمایت
با پول خود کارت های مترویی را خریداری کردیم کمااینکه ابتدا تلاش کردیم تا کارت های نیم بها خریداری کنیم اما در اختیار ما قرار ندادند و هیچ حمایتی صورت نگرفت . این زنان دستمزدهای پایینی دارند و به کمک نیاز دارند. همچنین بسته هایی شامل غذای خشک و مواد شوینده در اخیتارشان قرار می‌دهیم. در حال حاضر دو یونیت دندانپزشکی داریم که به خانم ها و فرزندانشان و کسانی که مبتلا بهHIV هستند می‌توانند هفته ای دو روز از امکانات آن استفاده کنند.
تره بار گفت شما کوچک هستید ، محصول زنانتان را خریداری نمی‌کنیم
در فروش محصولات خود با مشکل روبرو هستیم حال شاید در بعضی از بازارچه ها میزی به ما رایگان بدهند اما اگر قرار باشد میزی را بخریم برای ما خیلی سخت است. خانم ها در خانه خورشید صبحانه، ناهار و گاهی شام نیز می‌خورند اما باید اینجا کاری کنیم تا حوصله آنها سر نرود. زنان این مرکز کیف های محیط زیستی، عروسک های نخی، روتختی، رو بالشتی و… تولید می‌کنند. چند وقت پیش به سازمان میوه تربار رفتم تا کیف های محیط زیستی خود را به آنها بفروشیم اما به ما گفتند که شما کوچیک هستید و ما از پیمانکاران بزرگ خریداری می‌کنیم.
پیمانکاران پسماند زنان زباله گرد را خریداری نمی‌کنند
در کشورهایی با ویژگی ما کار کردن زنان، یا کار کردن برای زنان هرروز سخت تر می‌شود ، هنوز نتوانسته ایم که اعتماد مسئولان را جلب کنیم تا یک اشتغال پایدار به زنان ما بدهند. در دوازه غار تهران اگر زنی در زمینه جمع آوری زباله کار کند پیمانکار شهرداری زباله را از او خریداری نمی‌کند بنابراین آن زن باید پسماند خود را زیر قیمت به یک مرد زباله گرد بفروشد. بنابراین کار کردن برای زنان وقتی خودت نیز زن هستی کار بسیار دشواری است اما این امید را من داشته ام که هرگاه یک زن را توانمند کردی شرایط خانه او بهتر شده است.
به خوشبختی جمعی اعتقاد دارم
لیلا ارشد در پایان این گفتگو گفت : علت فعالیت و تلاش برای بهبود شرایط اجتماعی و حضور من در دروازه غار این است که من به خوشبختی جمعی اعتقاد دارم.نمی‌توانم در محله خود خوشحال باشم وقتی می‌بینم شرایط جامعه ام مناسب نیست. نمی‌دانم چگونه آن آدم ها احساس خوشبختی می کنند ولی هموطنشان در شرایط بحرانی زندگی می کند. بنابراین اگر به خوشبختی جمعی معتقد هستیم باید هرکدام از ما اقدامی را انجام دهیم که شرایط جامعه بهتر از این باشد.
