تهران- ایرنا- مصرف مواد مخدر از دیرباز عملی مردانه محسوب می‌شد و تریاک نیز به عنوان ماده مخدر سنتی در جمع های مردانه یکه تازی می‌کرد، اما امروزه با ورود مخدرهای جدید، هم تریاک تا حدودی از گردونه مصرف خارج شده است و هم برخی از زنان پا در رکاب مردان گذاشته و وارد این عرصه شده اند.
در این میان مخدرهای جدید در سال های اخیر گوی رقابت را از مخدرهای سنتی ربوده است و بعد از جولان دادن در بین مصرف کنندگان مرد، اکنون به جمع های زنانه ورود پیدا کرده است و روز به روز دامنه مصرف اش در بین این قشر گسترده تر می‌شود.
بر اساس آخرین آمارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر در ایران 2 میلیون و 808 هزارمعتاد و یا مصرف کننده دائمی و یک میلیون و 800 هزار نفر مصرف کننده تفننی مواد مخدر هستند لذا در مجموع جمعیتی حدود 4 میلیون و 300 هزار معتاد در کشور داریم. از این تعداد حدود 7 درصدشان را زنان تشکیل می دهند به عبارتی آمار اعتیاد زنان در آخرین شیوع‌شناسی مصرف مواد مخدر حکایت از آن دارد که به طور تقریبی نزدیک به 200 هزار نفر معتاد زن در کشور داریم که نسبت به سال های قبل 3 برابر افزایش داشته است. این در حالی است که بر اساس آمارهای بین المللی، 33 درصد معتادان و مصرف کنندگان مواد مخدر را زنان تشکیل می‌دهند.
اگر چه نرخ اعتیاد زنان ایران در قیاس با آمار بین المللی کمتر از متوسط اعتیاد در بین زنان کشورهای دیگر است، اما از آن جا که اعتیاد به ویژه در زنان و دختران کانون خانواده را متلاشی می‌کند و نسل آینده جامعه را نیز مورد تاثیر خود قرار می‌دهد و پیامدهای ناخوشایند زیادی را به همراه دارد. همواره جمعیت زنان درگیر اعتیاد حساسیت برانگیز و حائز اهمیت است. فارغ از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی که ریشه در اعتیاد دارند، به دنیا آمدن فرزندان معتاد یکی از پیامدهای ناخوشایند مصرف مواد مخدر در زنان است که زنان معتاد به صورت مستقیم در آن نقش دارند.
گرایش زنان به اعتیاد دلایل متعددی دارد. براساس آمارهای به دست آمده در کشور 47درصد گرایش زنان به مصرف مواد مخدر برای کاهش دردهای جسمانی است. 24 درصد از زنان برای کنجکاوی معتاد شده‌اند، 20 درصد کسب لذت و 9 درصد به دلیل کمبودهای عاطفی به مصرف مواد مخدر روی آورده اند.
** دلائل اعتیاد زنان
یک روانشناس افزایش مصرف مواد مخدر در بین زنان را پدیده‌ای اجتماعی دانست که زاییده جامعه است. وی به «همدلی» گفت: هر پدیده اجتماعی زاییده جامعه است و افزایش آمار اعتیاد در میان زنان ایرانی نیز مانند هر مسئله اجتماعی دیگر زائیده عوامل گوناگون فردی، خانوادگی و اجتماعی بوده و باید آن را در سطوح مختلف جامعه بررسی کرد.
«سارا قاسمی» به احساس تنهایی در برخی از زنان اشاره کرد و احساس تنهایی را یکی از عوامل مهم گرایش زنان به مواد مخدر دانست. وی افزود: طلاق و جدایی به عنوان آسیبی اجتماعی، آثار روانی نامطلوبی بر روی زوجین و فرزندان آنها می‌گذارد. پژوهش ها نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از زنان بعد از طلاق نسبت به آینده ناامید بوده و احساس اضطراب، دلتنگی و تنهایی می‌کنند و همین احساس برخی از آنان را به سمت مصرف دخانیات سوق می‌دهد.
احساس تنهایی آن چنان در گرایش به اعتیاد نقش دارد که بسیاری از روانشناسان نام دیگر اعتیاد را بیماری تنهایی گذاشته‌اند. قاسمی از عوامل فردی به عنوان یکی از مهمترین عوامل گرایش به اعتیاد نام برد و گفت: برخی افراد به دلیل وجود ضعف‌های شخصیتی و ضد اجتماعی به نوعی در سازگاری با هنجارهای اجتماعی دچار تعارض شده و برای نشان دادن این تعارض به مصرف مواد مخدر پناه می‌برند.
فقر و رفاه بیش از حد موضوع دیگری بود که قاسمی به آن اشاره کرد. به اعتقاد وی عدم دسترسی به امکانات مالی و معیشتی، احساس محرومیت، ناکامی و افسردگی می‌تواند زمینه اعتیاد برخی زنان را ایجاد کند. همچنین زنانی که به واسطه برخورداری از مال و ثروت و امکانات رفاهی فراوان، فرصت بیشتری برای شرکت در مجالس و مهمانی‌هایی که زمینه استعمال دخانیات در آنان فراهم است را دارند، به احتمال زیاد در معرض اعتیاد به مواد مخدر هستند. از اینرو در هر دو طبقه فقیر و غنی، امکان گرایش به اعتیاد به دلائل خاص وجود دارد.
** پیامدهای اعتیاد زنان
قاسمی با اشاره به پیامدهای اعتیاد زنان گفت: اعتیاد، شخصیت اجتماعی فرد را تنزل می‌دهد، نظام خانواده را متلاشی می‌کنند، درآمد خانواده و جامعه را تقلیل می‌دهد و بخش قابل توجهی از آن را اتلاف می‌نماید. فرد معتاد نسبت به قوانین و هنجارهای اجتماعی بی‌تفاوت میگردد و این مساله، زمینه ارتکاب بسیاری از انحرافات را از سوی وی فراهم می‌کند.
از این رو اعتیاد زنان، آسیب های جبران ناپذیری را بر فرد، خانواده و جامعه وارد می‌سازد و پیامدهای فردی مانند ابتلا به بیماری های روانی یا جسمی و حرکتی و …پیامدهای خانوادگی مانند کاهش فرصت ازدواج دختران معتاد، طرد از خانواده، عدم ایفای نقش مادری، فروپاشی خانواده و… پیامدهای اجتماعی مانند بالا رفتن آمار طلاق، افزایش آسیب های اجتماعی و … را با خود به همراه دارد.
** راهکارهای کاهش آمار زنان معتاد
قاسمی با اشاره به راهکارهای پیشگیری از اشاعه اعتیاد در بین زنان گفت: آسیب اعتیاد زنان را باید در سه سطح خرد، میانی و کلان بررسی کرد. در سطح خرد باید آموزش به زنان را هم به منظور پیشگیری و هم به منظور درمان مدنظر قرار بدهیم. باید زنان را از لحاظ آگاهی و دانش ارتقاء دهیم و با افزایش توانایی هایشان آنان را قدرتمند و توانمند سازیم. چرا که هرچه فرد آگاهی بیشتری نسبت به آثار منفی و زیان‌بار اعتیاد به مواد مخدر داشته باشد، احتمال اجتناب از آن بیشتر است.
در سطح میانی که منظور خانواده‌ها است، باید ارتباطات سالم در خانواده مدنظر قرار بگیرد.اگر بین اعضای خانواده روابط سالمی وجود داشته باشد و فرزندان از محبت و عاطفه والدین در حد اعتدال برخوردار باشند، در این صورت فرزندان، والدین خود را به عنوان الگوهای رفتاری خود انتخاب می‌کنند و از پیوستن به افراد و گروههای بزهکار دوری میجویند. فرزندان در خانواده ارزش‌ها را فرا می‌گیرند و یاد می‌گیرند از ارتکاب رفتارهای مجرمانه و انحرافی از جمله اعتیاد دوری گزینند.
سطح کلان نیز به سازمان‌ها و نهادهای درگیر با این موضوع ارتباط پیدا می‌کند. دستاندرکاران امور فرهنگی، اقتصادی، قضایی و انتظامی جامعه باید تلاش همه جانبهای را به طور منسجم و هماهنگ شروع کرده و راههای گسترش اعتیاد را در سطح جامعه مسدود نمایند. از این رو لازم است که در حوزه فرهنگ و در کنار آموزش و تعلیم و هدایت افراد به سوی شغل خاص، به مساله تربیت افراد توجه شود.
