ایرنا
فقدان نظام حزبی قوی، ساخت خاص حاکمیت و منابع غیررسمی و متکثر قدرت در ایران، سیاست ورزی واقعی و کارآمد را به امری پیچیده بدل کرده است. در این فضا، زنان با موانع و چالش های بیشتری برای کنشگری سیاسی مواجهند.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، گسترش ارتباطات، افزایش سطح تحصیلات و آگاهی عمومی طی سالیان اخیر، وضعیت زنان ایرانی را از نظر قابلیت و توانایی کنشگری در عرصه های مختلف حیات جمعی ارتقا داده است. انقلاب اسلامی که یکی از اهداف خود را روی احیای جایگاه واقعی و انسانی زنان در جامعه متمرکز کرده بود، اگرچه توانست طی سال های گذشته زمینه بهبود موقعیت علمی و اجتماعی زنان را فراهم کند، ولی زنان تا کسب جایگاه شایسته و درخور به ویژه درعرصه کنشگری سیاسی راهی طولانی و دشوار در پیش دارند.
**ناهمخوانی وضعیت و جایگاه سیاسی زنان در جامعه امروز ایران
گزارش مشترک اتحادیه بین پارلمانی و کمیته زنان سازمان ملل در سال 2017، نشان می‌دهد ایران با برخورداری از 17 نماینده زن، از نظر تصدی زنان در پارلمان در میان 193 کشور دنیا، در رتبه صد و هفتاد و هفتم قرار دارد. در این گزارش، از نظر حضور زنان در دستگاه اجرایی هم رتبه صد و سی نهم به کشورمان تعلق گرفته است.
این جایگاه با موقعیت و وضعیت کنونی زنان در جامعه تناسبی ندارد. زنان امروز بخش بزرگی از فارغ التحصیلان دانشگاهی را تشکیل می دهند و در سطح جامعه از نقشی موثر برخوردارند، ولی بزرگترین غایبان در عرصه کنشگری سیاسی هستند.
اگرچه ترغیب و تشویق به شرکت در انتخابات به عنوان نمادی از مشارکت سیاسی برای زنان در بزنگاه های انتخاباتی تبلیغ می شود و هر بار موجب بهره گیری از ظرفیت های رای دهی بانوان به نامزدها می شود، ولی شرکت در انتخابات، تنها گوشه ای از مفهوم موسع مشارکت سیاسی است.
مشارکت سیاسی تنها در فعالیت در فرایندهای انتخابی محدود نمی شود، بلکه در کنشگری فعال و مستمر در عرصه های سیاسی در سطوح خرد و کلان معنا و مفهوم می یابد. میزان واقعی حضور زنان در نهادهای تصمیم گیری و مدیریتی و نقش آفرینی آنان در سیاستگذاری های عمومی است که نشان می دهد آیا بانوان به عنوان نیمی از مردم جامعه توانسته اند جایگاه خود در عرصه سیاسی را تثبیت کنند یا نه.
این در حالی است که امروز حضور و بازیگری بانوان در عرصه سیاسی نه شعار و ژستی مدرن و نمایشی، بلکه ضرورتی غیرقابل چشم پوشی برای بهره گیری از تمام ظرفیت ها و توانمندی های جامعه، توسعه سیاسی و نهایتا در راستای منافع ملی است.
نمی توان نیمی از جامعه را به بهانه های مختلف از نقش آفرینی در عرصه سیاسی دور نگاه داشت و در برابر انتظار داشت جامعه به سمت تعادل و توسعه سیاسی حرکت کند.
پژوهشگر ایرنا برای بررسی موانع سیاست ورزی برای زنان ایرانی با «شهربانو امانی» عضو شورای اسلامی شهر تهران و نماینده پیشین مجلس گفت و گو کرده است.
**موانع نگاه سنتی و تاریخی به زنان در ایران
امانی بخشی از موانع سیاست ورزی زنان در ایران را ناشی از نگاه سنتی جامعه به زنان دانست؛ نگاهی که به طور تاریخی موجب عقب نگه داشتن زنان در جامعه شده و آنان را در مسیر و فرایند ارتقا به پست های عالی رتبه در کشور عقب نگه داشته است.
به گفته این عضو شورای شهر، در بزنگاه های تاریخی، موانع اینچنینی قابل ردیابی است. با اینکه زنان در دوره انقلاب مشروطه همراه مردان در مبارزات شرکت کردند، ولی در قانون مشروطه زنان در کنار محجوران و مجرمان قرار گرفته و از مشارکت سیاسی محروم شدند.
پس از آن با ورود آموزش مدرن به کشور، بسیاری از علمای برجسته حضور زنان در کلاس های درس و مراکز آموزشی مدرن را حرام اعلام کردند. این مساله فاصله تاریخی مضاعفی را برای زنان ایجاد کرد و به بیسوادی زنان دامن زد.
امانی افزود: این روند با شدتی کمتر در سال های پس از انقلاب اسلامی هم ادامه یافت. با اینکه زنان در مبارزات انقلاب شانه به شانه مردان مشارکت کردند و در دوره جنگ هم از اندوخته های مادی و معنوی خود در راستای منافع ملی هزینه کردند، ولی اکثر قوانینی که بعد از انقلاب مصوب شد، محدودکننده حقوق مدنی و سیاسی زنان بود.
امانی «تبعیض مثبت» که ترجیح می دهد آن را «حمایت های قانونی ویژه در ایجاد فرصت بیشتر» برای بانوان بنامد، در افزایش شانس ورود آنان به عرصه سیاست ورزی لازم و موثر دانست و گفت: برای کاهش فاصله بسیار زیاد تاریخی و ایجاد تعادل، لازم است برای زنان فرصت بیشتر درنظر گرفته شود و برای این مهم بسترسازی صورت گیرد.
به گفته امانی مصوبه اتحادیه بین المجالس مبنی بر ملزم کرن احزاب به اختصاص سهمیه 30 درصدی به بانوان، ناظر بر همین ضرورت است که تعهد به آن توانسته تعداد زنان نماینده در افغانستان و عراق را افزایش دهد.
نماینده پیشین مجلس افزود: شورای عالی اصلاح طلبان از سال 1394راهبرد 30 درصدی را مدنظر قرار داد و 30 درصد لیست های انتخاباتی مجلس دهم و شورای شهر پنجم را به خانم ها اختصاص داد. این راهبرد موجب شد بسیاری از رقابت ها تبدیل به رفاقت و پشتیبانی شود و فرصت مهمی را پیش روی بانوان بگذارد. مساله مهم این است که باید مراقب باشیم مانند تجربه های تاریخی پیشین، این موفقیت ها و دستاوردها در فرایندها حذف نشود.
به گفته امانی مشکل اینجا است که نه تنها در بسیاری از نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، خبرگان رهبری و … زنان حضور ندارند، بلکه مردانی حضور دارند که بعضا به شدت زن ستیز هستند.
این عضو شورای شهر، روندهای جامعه را به نفع زنان دانست و گفت: به خاطر گسترش شبکه های ارتباطی، امروز حرکت اجتماعی خزنده و آرامی در سطح و کف جامعه در حال گسترش است که قدرت و حضور زنان را به رسمیت می شناسد. مهم این است که ما از این ظرفیت برای بسترسازی ورود زنان به ساختار قدرت استفاده کنیم.
امانی تصمیم شورای شهر برای برگزاری انتخابات شورایاری در سطح شهر تهران برای سال آینده را سازوکاری برای بسترسازی در کف جامعه جهت ورود زنان به عرصه قدرت دانست. به گفته این عضو شورای شهر پایتخت، اکنون 300 زن از مناطق مختلف عضو شورایاری ها هستند. اگر همین بانوان در فرایندی در کنار هم قرار بگیرند و به عنوان «انتخاب شونده» و «انتخاب کننده» از یکدیگر حمایت کنند، می توانیم گامی موثر در این حوزه برداریم. تجربه نشان داده اتفاقا بسیاری از آقایان هم به خاطر سلامت و جدیت بانوان، از آنان در فرایند ورود به عرصه های سیاسی حمایت می کنند.
نماینده پیشین مجلس بیان داشت: همچنین همکاری و هم افزایی بانوان در این عرصه، مسیر پیش روی آنان را هموارتر خواهد کرد. بانوان باید با گفت و گو، به اشتراک گذاری تجربیات مشترک، حمایت و پشتیبانی از یکدیگر و پرهیز از رقابت های منفی، به جامعه زنان در ورود به صحنه سیاسی یاری برسانند.
به گفته وی، اقدامات جمعی و ایجاد سازوکارهایی چون تشکیل شورای سیاستگذاری زنان اصلاح طلب می تواند با ایجاد الگویی از همگرایی و تقویت گفتمان میان زنان سیاست ورز و پایبندی به آن، وزن و توان بانوان برای کنشگری سیاسی را افزایش دهد.
عضو شورای شهر حضور زنان در عرصه های سیاسی را برای تعدیل فضای سیاسی- اجتماعی کشور لازم و ضروری دانست. از نگاه وی در مجموع حضور زنان به سالم سازی، روان سازی فرایندها و کاهش هزینه های اداره امور منجر خواهد شد. با ورود زنان به عرصه های مختلف، نوع دوستی و سلامت اجتماعی افزایش یافته و شاخص های توسعه ارتقا می یابد. دستیابی به توسعه بدون بهره گیری از ظرفیت ها و توانمندی های ویژه زنان در همه عرصه های جامعه از جمله عرصه های سیاسی امکان پذیر نیست.
