ایسنا
صدای تق تق کفش‌های پاشنه بلند، لباس‌های پرچین و بلند دنباله دار سفید، تاج‌های بلندِ نگین داری که شبیه ملکه سرزمین افسانه‌ها است، دسته گلی پر از رز های سرخ، ماشینی مملو از گل‌ها و بادکنک های رنگین، همه این‌ها وسایل مورد علاقه دختران کوچکی است.
آنها در رویاهای کودکانه شان، خود را همانند ملکه سرزمین افسانه‌ها می‌دانند و در تصورات پاک و بچه‌گانشان، لباسی به سپیدی برف، تاجی همانند ملکه قصه‌ها، کفشی به شفافی شیشه و دسته گلی رنگین را استفاده می‌کنند تا همانند عروسی زیبا و بی‌همتا در ماشین عروس رویاییشان بنشیدند و شعر بخوانند.
به‌گزارش ایسنا، منطقه همدان، همه دختران دنیا در تمام بازی‌های کودکانه خود، برای عروس بازی اهمیت ویژه‌ای قائل هستند و در خلوت و رویاهایشان با چادرهای سفید و کفش های بزرگِ مادرانشان، با استفاده از تل‌های رنگین و شال‌های مختلف، خودشان را عروس می‌کنند و به بازی و شادی می‌پردازند.
اما این دختران مجازند که عروس بودن را تنها در رویا و بازی‌های کودکانشان ببینند چراکه عروس و عروسی در دنیای حقیقی بسیار متفاوت تر از آن چیزیست که دختران کوچک ما تصور می‌کنند.
به قول دخترکان رویایی “عروس شدن” تنها یک لباس سفیدِ نگین دار، تاج بلند، کفش پاشنه دار و ساز و آواز نیست، ازدواج وظیفه‌ای سنگین است که از همان ابتدای گفتن کلمه “بله”، برای دختر و پسر آغاز می‌شود؛ وظیفه‌ای مهم که دختر و پسر را متعهد می‌سازد تا با رفتار عاقلانه و منطقی، از پس مشکلات سخت و پرپیچ و خم زندگی برآیند و بتوانند عشق و علاقه خودشان را همانند روزهای نخستین دیدار، حفظ کنند و این علاقه و راه و رسم عشق ورزی را به فرزندانشان انتقال دهند.
بدون شک پایبندی به تعهدات زندگی و اداره امور سخت و دشوار وضعیت معیشتی نیازمند بلوغ و رشد عقلی در دختران و پسران است.
در جامعه و فرهنگ ایران، چه در گذشته و بعضا در حال حاضر شاهد ازدواج دختران زیر ۱۸ سال بوده و هستیم. اما آیا دختر و یا پسر زیر ۱۸ سال، به رشد عقلی رسیده است؟
آیا دختری که زیر ۱۸سال سن دارد و محکوم به ازدواج زود هنگام یا همان کودک همسری است، می‌تواند همدم و همسفر خوبی برای شوهرش باشد؟
آیا پسری که در ۱۸و یا زیر۱۸ سال بار سنگین تأمین معاش خانواده و همسر را به اجبار عهده دار می‌شود، توانایی برخورد مناسب با مشکلات در شرایط بحرانی و غیر قابل پیش‌بینی زندگی را دارد؟
متأسفانه هنوزهم خانواده‌هایی هستند که براساس تفکرات سنتی و یا مذهبی افراط گونه خودشان، دختران پاک و معصوم را زنده به گور می‌کنند.
زنده به گور کردن دختران تنها دفن زیر خروارها خاک را شامل نمی‌شود، بلکه سرکوب احساسات، بی‌توجهی به نیازهای خاص در سنین مختلف و سپردن بار سنگین مسئولیت زندگی مشترک که آن‌هارا مجبور به فراموش کردن عواطف و افکار کودکانه و نوجوانانه‌شان می‌کند نیز زنده به گور کردن است.
مرگ تنها توقف تپش قلب و خاموشی فعالیت مغز نیست؛ مرگ، همان سرکوب احساسات است، همان سنگینی بار زندگی بر دوش پسر ۱۸ ساله‌ای است که هنوز درکی از سختی و تلخی زندگی و دنیای اطرافش ندارد، مرگ همان اجبار به فراموش کردن بازی های کودکی و ممنوعیت در خیال پردازی نوجوانی دختران است.
بسیاری از خانواده‌ها بدون آنکه بدانند، به تصور خودشان از روی صلاحدید،فرزندانشان را زنده به گور می‌کنند و خاک یأس و نا امیدی را بر سر آنها می‌ریزند.
از سوی دیگر دولت و نمایندگان در ظاهر نگران اما در عمل با خیالی آسوده و به دور از هرگونه اهمیت دادن به این مساله، به راحتی از این موضوع حساس و مهم به عنوان کودک همسری چشم‌پوشی می‌کنند.
ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی در سال ۱۳۱۳ به تصویب رسید، طبق آن سن ازدواج برای دختر ۱۵ و برای پسر ۱۸ سال در نظر گرفته شد و کمتر از این سن با رعایت شرط مصلحت و پیشنهاد مدعی العموم و تصویب محکمه ازدواج محقق می‌شد، اما در سال ۵۳ این قانون تغییر کرد و سن ازدواج دختر ۱۸ سال و پسر ۲۰ سال قمری قید شد. قبل از این سن باز هم اجازه داده شد که ازدواج امکان‌پذیر باشد.
اما این ماده قید کرد کمتر از ۱۸ سال تا سن ۱۵ سال ازدواج امکان‌پذیر است و کمتر از آن بدون هیچ شرطی اجازه داده نمی‌شود و همچنین تصریح شد که برای زندگی زناشویی توان جسمی و روانی باید لحاظ شود و نظر دادستان و تصویب دادگاه شهرستان لازم است.
در سال ۶۱ این ماده مورد اصلاحات قرار گرفت و طبق آن نکاح قبل از بلوغ ممنوع دانسته شد، اگرچه در تبصره، آن را با اجازه ولی و به شرط رعایت مصلحت، صحیح اعلام کرد و همین مسئله باعث شد کاهش چشمگیری در سن ازدواج پدید آید.
در سال ۷۰ ماده ۱۰۴۱ ، ازدواج قبل سن بلوغ را ممنوع اعلام کرد و در سال ۷۵ ضمانت اجرای ماده ۱۰۴۱ ایجاد شد، مجلس اصلاحاتی در آن در نظر گرفت که با مخالفت شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شد و در سال ۸۱ در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید.
در نهایت طبق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از ۱۵ سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت و با تشخیص دادگاه صالح ممکن شد.
سرشماری‌های سال ۹۵ مرکز آمار ایران حاکی از وجود ۱۰ میلیون و ۹۳۰ هزار دختر زیر 18 سال در ایران است که چهار میلیون و ۳۸۱ هزار نفر ۱۰ تا ۱۸ سال سن داشتند این در حالیست که طبق همین آمارها ۸/۵ درصد این تعداد (۳۷۳ هزار نفر) همسردار، دو صدم درصد (۹۴۲ نفر) بر اثر فوت همسر و ۱۶صدم درصد (حدود ۷ هزار نفر) بر اثر طلاق بدون همسر هستند.
همین آمارها باعث شد فعالان حقوق کودک بیش از پیش به ازدواج دختران زیر 18 سال انتقاد کنند، در این راستا طرحی در قالب “کودک همسری” توسط فراکسیون
زنان در مجلس شورای اسلامی تدوین شد؛ طرحی که براساس آن حداقل سن ازدواج دختران به ۱۶ سال و برای پسران به ۱۸ سال افزایش می‌یابد و ازدواج دختران زیر ۱۳ سال مطلقا ممنوع می‌شود. این طرح از سال ۱۳۹۵ در دست مطالعه و از آذر ۱۳۹۶ در نوبت رسیدگی مجلس قرار گرفت و درنهایت نمایندگان در جلسه علنی مهرماه سال ۹۷ مجلس با یک فوریت طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی موافقت کردند.
باید به شرع توجه کرد
نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای‌اسلامی وزارت کشور و ثبت اسناد را از دستگاه‌های نظارتی و اجرایی در قانون تصویب شده منع ازدواج زودهنگام دختران و پسران خواند.
امیر خجسته در گفت‌وگو با ایسنا، در رابطه با افزایش احتمالی سن ازدواج برای دختران و پسران در قانون منع ازدواج زودهنگام، افزود: سن فعلی مصوب شده بر اساس پژوهش‌های علمی و کارشناسی کارشناسان فراکسیون مربوطه تعیین شده است. افزایش سن ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران باید باتوجه به کارشناسی و پژوهش‌های علمی کارشناسان مطرح و مورد بررسی قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه توجه به مسائل شرعی از مهم ترین بخش‌های قانون تصویب شده است، ادامه داد: کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران براساس شرع و قانون، سن مناسبی است؛ مجلس وظیفه بررسی زوایای قانونی و شورای نگهبان وظیفه بررسی زوایای شرعی قوانین را برعهده دارند از این رو باید به دستورات و مسائل شرعی ازدواج نهایت توجه را داشت.
عمر این زندگی ۶ سال است
مدیرکل اموراجتماعی استانداری همدان نیز با اشاره به زندگی دسته جمعی خانواده‌ها در یک خانه در جوامع سنتی گذشته، گفت: بحث ازدواج زودهنگام شاید در جوامع سنتی گذشته خانواده‌ها به این علت که به شکل گسترده همراه با وابستگان زندگی می‌کردند تبعات و عوارض چندانی نداشت و در صورت بروز مشکلاتی که به جهت صغر سن به‌وجود می‌آمد با مداخله افراد بزرگتر حل شده و از بروز خیلی از آسیب‌های اجتماعی جلوگیری به عمل می‌آمد.
مهرداد نادری‌فر در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تغییر شیوه زندگی در جوامع امروزی، مطرح کرد: امروزه زندگی خانواده‌ها از شکل گسترده به شکل هسته‌ای تغییر پیدا کرده است و دیگر نمی‌توانند راهنمایی‌های مفید و لازمی را هنگام بروز مشکل ارائه دهند و به همین علت دیگر ازدواج در سنین پایین موثر واقعنمی‌شود. بنابراین باید مراقب باشیم تا دیگر این اتفاق در جامعه روی ندهد.
وی تصویب قانون منع ازدواج دختران زیر۱۳ و پسران ۱۵ سال را اقدامی مناسب دانست و اظهار کرد: نحوه اجرا شدن این قانون مرتبا در استان درحال رصد است تا اما منکر عدم وجود ازدواج و قانون شکنی نیز نیستیم.
ازدواج زودهنگام دختران در 2 نقطه استان به علت بافت سنتی
نادری‌فر با اشاره به ازدواج زودهنگام دختران و پسران در ۲ نقطه از مناطق استان همانندکبودراهنگ به‌علت وجود بافت سنتی، عنوان کرد: این نقاط شناسایی شده‌اند و از طریق گروه‌های ذی نفوذ، شوراهای موجود و ائمه جماعت برای فرهنگسازی در این مناطق برنامه ریزی شده است که خوشبختانه اثر گذار بوده و براساس آمارها شاهد کاهش ازدواج زودهنگام دراین مناطق هستیم.
وی تبعات جسمی و روانی ازدواج در سنین پایین برای دختران و پسران را بسیار خطرناک خواند و مطرح کرد: ازدواج دختران و پسران در سنین پایین به علت عدم پختگی و درک لازم از زندگی مشترک، عدم آگاهی و آشنایی از آداب و رسوم همسرداری موفق نخواهد بود.
نادری‌فر ادامه داد: این دسته از افراد از نظر روحی و روانی هنوز در سن کودکی و نوجوانی قرار دارند به همین خاطر قبول بار سنگین زودهنگام مسئولیت باعث می‌شود تا پس از گذشت مدت زمانی کوتاه دختران و پسران دچار دل‌زدگی می‌شوند و در نهایت باید شاهد طلاق‌های زودهنگام باشیم چراکه دوام این دسته از زندگی‌ها بیشتر از ۵-۶ سال نخواهد بود.
تبعات سنگین ازدواج های زودهنگام
مدیرکل امور اجتماعی استانداری همدان فرزندآوری در سنین پایین برای دختران را یکی دیگر از تبعات سنگین ازدواج‌های زودهنگام دانست و بیان کرد: دختری که درسن کم ازدواج می‌کند، پس از گذشت ۵ یا ۶ سال هنگامی که به سن مناسب ازدواج رسیده است به علت دل‌زدگی از زندگی تبدیل به یک زن مطلقه می‌شود؛ از طرف دیگر بعضا شاهد فرزندآوری این دسته از دختران نیز هستیم. دخترانی که خود احساس کودکی می‌کنند حال باید از کودک دیگری مراقبت کنند.
نادری‌فر نبود امنیت اقتصادی در چنین زندگی‌هایی را یکی دیگر از مشکلات موجود خواند و گفت: دراستان همدان آماری از ازدواج دختران زیر ۱۳ سال نداریم اما بعضا شاهد ازدواج پسران زیر ۱۸ سال هستیم.
وی سن ۱۳ سال برای ازدواج دختران را سنی کم و نامناسب دانست و مطرح کرد: باید منتظر ماند و دید استدلال مجلس در خصوص قرار دادن سن ۱۳ سال برای ازدواج دختران چیست؟ چراکه ۱۳ سال، سن کمی است و نمی‌توان دراین مورد سلیقه‌ای عمل کرد.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری همدان در پاسخ به سوالات و استدلال‌های مخالفان قانون تصویب شده، اظهار کرد: این دسته از افراد معتقد هستند که دختران و پسران به محض رسیدن به سن بلوغ شرعی آماده ازدواج هستند اما در پاسخ به این نظرات باید پرسید، آیا تنها سن برای زندگی مشترک کفایت می‌کند؟ آیا پارامترهای دیگری در بحث ازدواج وجود ندارد؟ واقعیت امر این است که سن تنها ملاک نیست.
فقر؛ دلیل مهم کودک همسری
یک جامعه شناس نیز فقر و نیاز مالی شدید را رابطه‌ای مستقیم با رویداد کودک همسری دانست.
صفی‌اله صفایی با اشاره به تبعات سنگین و جبران ناپذیر ازدواج زودهنگام به‌ویژه برای دختران، بیان کرد: بروز بیماری‌های جسمی، فشارهای روحی، ناتوانی در بارداری برای دختران و خودکشی ازجمله تبعات ازدواج در سنین پایین است همچنین بیشترین آمار طلاق‌های ثبت شده مربوط به دختران و پسرانی است که در سن کم ازدواج کرده‌اند.
وی آموزش زندگی مشترک را اولین اصل در ازدواج دانست و مطرح کرد: باید به خانواده‌ها آموزش داد که فرزندانشان برای شروع زندگی مشترک باید به هم علاقه‌مند باشند و از همه مهم‌تر آنها باید توانایی حل مشکلات را داشته باشند ازاین رو باید مشکلات موجود در زندگی را برای فرزندان شفاف کرد.
این جامعه شناس در رابطه با نظرات افراد موافق به ازدواج زودهنگام به ویژه دختران، اظهار کرد: این دسته از افراد و برخی از مراجع تنها بحث شرعی را مورد توجه قرار می‌دهند از همین رو ازدواج دختری که به سن ۹ سال شرعی رسیده است را بلا مانع می‌دانند. اما باید توجه کرد در کنار توانایی جسمی و جنسی دختران و پسران باید توانایی اداره زندگی و رویارویی با مشکلات پیش‌رو را داشته باشند.
صفایی با اشاره به شیوه زندگی خانواده‌ها در زمان گذشته تصریح کرد: درگذشته به‌دلیل زندگی دسته جمعی، زوجین همواره مورد حمایت خانواده‌هایشان قرار داشتند اما امروزه به دلیل تغییر شیوه زندگی، این حمایت‌ها کم شده است.
کودکانی که ازخانواده هایشان متنفر هستند
یک مشاورخانواده هم در رابطه دخترکان عروس و پسرکان داماد، گفت: در علم روانشناسی، دختران و پسرانی که در سنین پایین زیر ۱۸ سال ازدواج می‌کنند را دخترکان عروس و پسرکان داماد می‌نامند؛ افرادی که پس از گذشت مدتی از زندگی مشترکشان به علت عدم علاقه به همسر و مشکل با خانواده همسر دچار مشکلات و فشارهای روحی متعددی می‌شوند.
محمد ترکمان عدم بلوغ فکری و عاطفی، عدم تسلط به مهارت ارتباطی، عدم علاقه به همسر و وجود مشکلات با خانواده همسر را دلایل اصلی طلاق در چنین ازدواج‌هایی خواند و بیان کرد: خیلی از افرادی که در چنین زندگی‌هایی طلاق نمی‌گیرند مشغول دست‌وپنجه نرم کردند با مشکلات بسیاری هستند؛ تجارب بالینی و آمارهای میدانی حاکی از آن است که آمار خیانت زناشویی، بین دخترانی که در سنین پایین ازدواج کرده‌اند بیشتر است.
وی با اشاره به آسیب‌های پیش رو برای دختران و پسران کم سن و سالی که با پدیده ازدواج روبه‌رو هستند، اظهار کرد: عدم رشد مناسب جسمی و مشکلات باروری و یا بارداری‌های زودهنگام برای دختران از جمله آسیب‌های پیش‌رو هستند.
ترکمان مهم‌ترین آسیب این نوع از ازدواج‌ها را، عدم علاقه به همسر دانست و تصریح کرد: در سنین پایین انتخاب دقیقی وجود ندارد و یا اینکه دختر و پسر فرد انتخاب شده از سوی خانواده را مناسب خود نمی‌دانند چراکه فرد زیر ۱۸ سال هنوز به هویت اجتماعی نرسیده و ملاک‌های مناسبی برای انتخاب همسر ندارد.
وی ادامه داد: با گذشت ۵ تا ۶ سال از زندگی مشترک، فرد نگاهش به زندگی عوض می‌شود، هیجانات و احساساتش فروکش می‌کند و پس از مدتی دچار دلسردی شده و همچنین نسبت بهخانوادشه اش احساس تنفر پیدامی‌کند چراکه خود را یک قربانی می‌داند.
ترکمان با الزامی دانستن رسیدن دختران و پسران به بلوغ هفتگانه هنگام ازدواج، بیان کرد: بلوغ جسمی، جنسی، روانی_عاطفی، فکری، اقتصادی_مالی، اجتماعی و در آخر معنوی_مذهبی از آن دسته بلوغ‌هایی است که قطعا هیچ فردی در سنین زیر ۱۸ سال به همه آنها نمی‌رسد.
این مشاور خانواده با اشاره به الزامی دانستن ازدواج فرزندان از سوی خانواده را در خرده فرهنگ‌ها، بیان کرد: متاسفانه این باور که تمام دختران باید روزی ازدواج کنند د ر جامعه تبدیل به یک فرهنگ شده است؛ همچنین برخی بر این باورند که ازدواج یک پسر با دختری که با اواختلاف سنی زیادی دارد به نفع پسر است چرا که می‌تواند دختر را به خلق و خوی خودش شبیه سازد.
وی ادامه داد: این باور نتیجه‌ای عکس دارد و در آخر منجر به یک فشار روحی و ضعف برای مردان می‌شود؛ این نشان از ضعف مردان می‌دهد و پس از مدتی در جامعه ترد و مورد تمسخر قرار می‌گیرند و اگر این ازدواج به دلخواه آنان نباشد پس از مدتی سرخورده می‌شوند.
هر ۵ سال یڪ نسل است
این مشاور خانواده با بیان اینکه در جامعه امروزی اختلاف سنی هر ۵ سال را یک نسل می‌دانند، بیان کرد: اختلاف نسلی، جهان بینی متفاوتی را به‌دنبال دارد.
زوجینی که با اختلاف نسل روبه‌رو هستند نمی‌توانند حتی درموضوعات عادی نیز صحبت کنند و درنتیجه به آنها احساس تنهایی دست می‌دهد چراکه نمی‌توانند انتظارات همدیگر را انجام دهند.
ترکمان ادامه داد: این احساس تنهایی به این خاطر است که دغدغه دختران کم سن نسبت به همسرش که اختلاف سنی بسیاری دارد ازبین رفته است؛ همچنین گاهی حمایت زیاد از دختر باعث فشار روحی مرد می‌شود و سپس ترس از خیانت همسر به سمت مرد می‌آید.
مشاورخانواده با بیان اینکه قشر سنتی و محافظه کار مخالف افزایش سن ازدواج به‌ویژه سن ازدواج دختران هستند، اظهار کرد: این افراد براین باورند که ازدواج در سنین پایین مانع از آسیب‌های اجتماعی مانند اختلالات جنسی، خود ارضایی و روابط نامشروع جنسی می‌شود. اما واقعیت آماری آن است که ازدواج در سنین پایین آسیب‌های اجتماعی را همانند “طلاق” بالا می‌برد.
ترکمان ازدواج دختران و پسران زیر ۱۸ سال در برخی از کشورهای پیشترفته را مساوی با کودک آزاری دانست و گفت: امیدوار هستیم قانون منع ازدواج دختران زیر ۱۳ و پسران زیر ۱۵ سال با پیگیری حامیان کودک اجرایی و به‌زودی سن ازدواج این قانون افزایش پیدا کند.
وی سختگیری قضات قضاییه نسبت به صدور حکم رشد برای دختران را الزامی دانست و مطرح کرد: متاسفانه قضات در این خصوص از روانشناسان کمک نمی‌گیرند؛ درحالی‌که بررسی رشد عقلی نیازمند تخصص است.
وی نقش رسانه‌ها در رابطه با اطلاع رسانی آسیب‌های ناشی از ازدواج‌های زودهنگام را پر رنگ دانست و عنوان کرد: رسانه باید اثرات مخرب ازدواج در سنین پایین را با مستندات علمی به مردم گفته و سپس اقدام به آموزش مهارت ارتباطی و زندگی کنند چراکه این مسئله بار مالی و روانی زیادی در جامعه دارد.
این مشاور خانواده در پایان سن مناسب ازدواج برای دختران ۱۸-۲۵ و پسران ۲۴-۳۰ سال دانست و مطرح کرد: در نسل حاضر سن عامل مهمی قلمداد نمی‌شود اما با این وجود دختران و پسران تمایل دارند تا با هم سن های خودشان ازدواج کنند؛ به هرحال ازدواج با فاصله سنی ۳-۵ سال، فاصله مناسبی است.
