فرستنده خبر :لیدا اشجعی
دهم خردادماه که در تقویم جهانی، روز جهانی مبارزه با مصرف دخانیات نام گذاری شده، فرصت مناسبی است تا مشکلات و آسیب های برآمده از مصرف این مواد و عملکرد مسئولان در مسیر مبارزه با این آسیب ارزیابی شود؛ مسیری که بررسی ها نشان می دهد، افق روشنی پیش روی کشورمان قرار نداده و روند گرایش به مصرف مواد دخانی به ویژه در میان دختران و دانش آموزان روز به روز رو به افزایش است.
به گزارش «تابناک»؛ همه ساله 31 ماه مي مصادف با 10 خرداد روز جهانی مبارزه با دخانیات است. در سال 1987 كشورهاي عضو سازمان بهداشت جهاني با تعيين این روز به عنوان روز جهاني بدون دخانيات، تلاش کردند، توجه همگان را به مضرات و خطرات استفاده از دخانيات جلب و راهكارهاي جلوگيري از مرگ و مير ناشي از مصرف دخانیات را بررسی کنند.
می دانیم که سيگار و تنباكو، دومين عامل مرگ و مير در دنيا شناخته شده و آمارهای جهانی نشان مي دهد بیش از نیمی از افراد معتاد به سيگار ـ كه رقمي حدود 650 ميليون تن را در جهان تشكيل مي دهند ـ در اثر كشيدن سيگار جان خود را از دست مي دهند و آمار وحشتناك تر اینكه سالانه صدها هزار انسان غير سيگاري در اثر استنشاق دود سيگار به بیماری های برآمده از آن مبتلا می شوند.
دکتر فرید براتی سده، مدیرکل سابق درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر، در رابطه با ابعاد این مشکل اجتماعی به «تابناک» گفت: نخست باید بین مصرف مواد دخانی مثل سیگار، قلیون و تنباکو که به نوعی مواد عادتی هستند با مواد مخدر، محرک و الکلی تفاوت قائل شد. به این دلیل که دسته دوم تبعات و خسارت های اجتماعی خطرناک تری دارند و بیشتر از بعد اجتماعی مورد توجه هستند. از آن سو، مصرف مواد دخانی و افراد درگیر با آن بیشتر از بعد شخصی و سلامتی مورد توجه هستند.
براتی در مورد جامعه افراد مبتلا به مواد مخدر در کشور گفت: آمار و اطلاعات نقش مهمی در تصمیم گیری و اتخاذ راه صحیح برای مقابله با آسیب های برآمده از استعمال مواد مخدر دارد. این مهم نیاز به پیمایش ها و بررسی های دقیق دارد که آخرین پیمایش دقیق توسط سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شد؛ اما متأسفانه اطلاعات آن اصطلاحاً دپو شده و مسئولان از ارائه آن به افکار عمومی خودداری می کنند. با وجود این، آخرین اطلاعات و آمار مستندی که در مورد تعداد افراد درگیر با مواد مخدر در کشور منتشر و رسانه ای شده است، رقم 2.5 میلیون تن را عنوان می کند که البته سازمان مبارزه با مواد مخدر آن را قبول ندارد و معتقد است، این رقم کمتر از 2 میلیون است.
وی با اشاره این آمار ادامه داد: اگر بخواهیم این آمارها را در نظر بگیریم، باید بگوییم که روند مصرف مصرف مواد مخدر کاهش پیدا نکرده و کاهش هم پیدا نخواهد کرد. دلیل آن هم این است که عواملی دامن زننده به این مسأله هنوز وجود دارند و چه بسا افزایش نیز یافته اند.
مدیرکل سابق درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به دلایل افزایش دامنه اعتیاد در کشور گفت: ما در همسایگی بزرگ ترین تولید کننده مواد مخدر و تریاک دنیا قرار داریم؛ کشوری که در تلاش است تولید تریاک خود را در نهادهای بین المللی مثل سازمان ملل به ثبت برساند و در بعد تجاری این مسأله به صورت جدی دنبال کند.
اگر این اقدام افغانستان به ثمر بنشیند، دیگر فرایند مبارزه با صادرات تریاک محلی از بحث نخواهد داشت و قطعاً در مسیر انتقال این ماده، بخشی از آن نیز در کشور ما توزیع خواهد شد.
از جمله عوامل مهم دیگر آنکه در کشور ما مشکلاتی مثل بیکاری و فشارهای روانی حل نشده و بسیاری از افراد، روزمره با مشکلات و آسیب های اجتماعی تهدیدآفرین درگیر هستند؛ مشکلاتی که سبب می شود بسیاری از شهروندان برای رهایی از مشکلاتی که با آن درگیر هستند، به سمت مواد مخد و دخانی بروند.
این استاد دانشگاه با انتقاد از نحوه عملکرد مسئولان در مبارزه با مصرف مواد دخانی و مخدر تأکید کرد: مسئولان باید بدانند که با جادو و تصمیم های یکباره نمی توان روند مصرف مواد را در کشور کاهش داد. ممکن است در این مسیر تغییری دیده شود، اما در مجموع روند مصرف افزایشی است.
مسئولان هر از گاهی صحبت از کشف، شناسایی و تخریب آشپزخانه های تولید مواد مخدر صنعتی می کنند و تأکید دارند که از ورود پیش سازهای مواد مخدر را به کشور جلوگیری می کنند، اما این اظهارنظرها تا حدود زیادی با حقیقت فاصله دارد و من معتقدم همچنان به مسأله اعتیاد در کشور ما سیاسی نگاه می شود.
وی در ادامه با اشاره به مصرف مواد دخانیات مثل سیگار افزود: متأسفانه هم اکنون مصرف سیگار و تنباکو به یک هنجار تبدیل شده و اصطلاحاً قبح قضیه ریخته است. در مصرف مواد دخانی مثل سیگار، بیشتر تنش ها و استرس های فردی است که موثر است و افراد چون می خواهند با استرس سازگار شوند و در جامعه کارکرد خودشان را داشته باشند، از سیگار برای مقابله استفاده می کنند.
براتی در مورد جامعه مبتلا به مصرف مواد خانی در کشور ادامه داد: در مورد میزان مصرف کنندگان مواد دخانی، اخیراً سازمان بهزیستی کشور در مطالعه ای که انجام داده، به رقم 11 میلیون رسیده است و بنابراین، باید بپذیریم در کشور ما سالانه میلیاردها تومان برای مصرف مواد دخانی هزینه می شود.
وی با اشاره به گرایش زنان و دختران به مصرف مواد دخانی و مخدر اضافه کرد: هم مصرف مواد مخدر و هم مصرف مواد دخانی در زنان و دختران امروزه پدیده نوظهوری است که دلایل مصرف آن هم کاملاٌ با دلایلی که زن ها در گذشته به این سمت کشیده می شدند، متفاوت است.
در سنت و در گذشته اگر خانمی معتاد یا سیگاری می شد، گفته می شد این موضوع تحت تأثیر خانواده و اطرافیان او بوده است، اما الان خانم ها در فضاهای اجتماعی که هستند مثل آرایشگاه ها، مهمانی ها و… به خانم ها مصرف این مواد توصیه می شود و برای آن دلایل متفاوتی هم اعلام می شود.
در خانم ها بحث های اجتماعی تر مطرح است و آنها انتظار دارند دیده شوند، می خواهند نقش بیشتری در جامعه ایفا کنند و این مسائل تنها مربوط به کشور ما نیست. ما امروزه شاهد نسل پسا مدرنی هستیم که می خواهند به هر شکلی شده است، خود را نشان بدهند و در این بین دخترها بیشتر از مصرف مواد دخانی برای این امر استفاده می کنند.
این استاد دانشگاه با تأیید گسترش مصرف مواد دخانی در فضاهای دانشگاهی و محیط های خوابگاهی تأکید کرد: برآیند بررسی ها این است که جاهایی که دانشجوها زندگی می کنند و تحت مدیریت دانشگاه هستند نسبت مصرف مواد به مراتب نسبت به فضاهایی آزاد مثل خانه های دانشجویی کمتر است. چرا که این افراد احساس می کنند کنترلی روی آنها هست و این کنترل که البته به معنای اجبار نیست تا حدودی آنها را از رفتن به سمت مصرف منع می کند.
براتی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به موج جدید گرایش دانش آموزان به مصرف مواد دخانی گفت: بر خلاف دانشجویان و دخترها که در رابطه با چرایی گرایششان به سیگار یا تنباکو بیشتر مسائل اجتماعی و جمعی مطرح است، در دانش آموزها بحث هویت شخصی مهم تر است. مدارس ما در جهت هویت بخشی به دانش آموزان حرکت نمی کنند و در مدارس ما به دانش آموز مهارت زندگی اجتماعی و روش ساخت یک هویت مثبت، آموزش داده نمی شود.
هرچند شاید تصور شود که خانواده بر دانش آموز کنترل دارد، واقعیت این است که خانواده ها هم درگیر مشکلات عدیده ای مثل اقتصادی هستند و دانش آموزان ما رها هستند و خانواده ها فرصت کمتری برای رسیدگی به فرزندانشان دارند.
مدیر کل سابق پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، در پایان و در رابطه با راهکار بهینه خروج از آسیب های برآمده از مواد مخدر و دخانی با انتقاد از نادیده گرفته شدن نقش پدر در پرورش فرزندان، تأکید کرد: اگر خانواده تقویت شود مطمئن باشید، پرورش نسل خوب امکان پذیر است. در کشورهای توسعه یافته به نقش پدر در پرورش فرزند خیلی دقت می شود ولی درکشور ما نقش پدر معزول شده است و فرزندان در الگوگیری اجتماعی افراد دیگری مثل سلیبریتی های مجازی الگوی خود کرده اند.
به گزارش «تابناک»؛ همه ساله 31 ماه مي مصادف با 10 خرداد روز جهانی مبارزه با دخانیات است. در سال 1987 كشورهاي عضو سازمان بهداشت جهاني با تعيين این روز به عنوان روز جهاني بدون دخانيات، تلاش کردند، توجه همگان را به مضرات و خطرات استفاده از دخانيات جلب و راهكارهاي جلوگيري از مرگ و مير ناشي از مصرف دخانیات را بررسی کنند.
می دانیم که سيگار و تنباكو، دومين عامل مرگ و مير در دنيا شناخته شده و آمارهای جهانی نشان مي دهد بیش از نیمی از افراد معتاد به سيگار ـ كه رقمي حدود 650 ميليون تن را در جهان تشكيل مي دهند ـ در اثر كشيدن سيگار جان خود را از دست مي دهند و آمار وحشتناك تر اینكه سالانه صدها هزار انسان غير سيگاري در اثر استنشاق دود سيگار به بیماری های برآمده از آن مبتلا می شوند.
دکتر فرید براتی سده، مدیرکل سابق درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر، در رابطه با ابعاد این مشکل اجتماعی به «تابناک» گفت: نخست باید بین مصرف مواد دخانی مثل سیگار، قلیون و تنباکو که به نوعی مواد عادتی هستند با مواد مخدر، محرک و الکلی تفاوت قائل شد. به این دلیل که دسته دوم تبعات و خسارت های اجتماعی خطرناک تری دارند و بیشتر از بعد اجتماعی مورد توجه هستند. از آن سو، مصرف مواد دخانی و افراد درگیر با آن بیشتر از بعد شخصی و سلامتی مورد توجه هستند.
براتی در مورد جامعه افراد مبتلا به مواد مخدر در کشور گفت: آمار و اطلاعات نقش مهمی در تصمیم گیری و اتخاذ راه صحیح برای مقابله با آسیب های برآمده از استعمال مواد مخدر دارد. این مهم نیاز به پیمایش ها و بررسی های دقیق دارد که آخرین پیمایش دقیق توسط سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شد؛ اما متأسفانه اطلاعات آن اصطلاحاً دپو شده و مسئولان از ارائه آن به افکار عمومی خودداری می کنند. با وجود این، آخرین اطلاعات و آمار مستندی که در مورد تعداد افراد درگیر با مواد مخدر در کشور منتشر و رسانه ای شده است، رقم 2.5 میلیون تن را عنوان می کند که البته سازمان مبارزه با مواد مخدر آن را قبول ندارد و معتقد است، این رقم کمتر از 2 میلیون است.
وی با اشاره این آمار ادامه داد: اگر بخواهیم این آمارها را در نظر بگیریم، باید بگوییم که روند مصرف مصرف مواد مخدر کاهش پیدا نکرده و کاهش هم پیدا نخواهد کرد. دلیل آن هم این است که عواملی دامن زننده به این مسأله هنوز وجود دارند و چه بسا افزایش نیز یافته اند.
مدیرکل سابق درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به دلایل افزایش دامنه اعتیاد در کشور گفت: ما در همسایگی بزرگ ترین تولید کننده مواد مخدر و تریاک دنیا قرار داریم؛ کشوری که در تلاش است تولید تریاک خود را در نهادهای بین المللی مثل سازمان ملل به ثبت برساند و در بعد تجاری این مسأله به صورت جدی دنبال کند.
اگر این اقدام افغانستان به ثمر بنشیند، دیگر فرایند مبارزه با صادرات تریاک محلی از بحث نخواهد داشت و قطعاً در مسیر انتقال این ماده، بخشی از آن نیز در کشور ما توزیع خواهد شد.
از جمله عوامل مهم دیگر آنکه در کشور ما مشکلاتی مثل بیکاری و فشارهای روانی حل نشده و بسیاری از افراد، روزمره با مشکلات و آسیب های اجتماعی تهدیدآفرین درگیر هستند؛ مشکلاتی که سبب می شود بسیاری از شهروندان برای رهایی از مشکلاتی که با آن درگیر هستند، به سمت مواد مخد و دخانی بروند.
این استاد دانشگاه با انتقاد از نحوه عملکرد مسئولان در مبارزه با مصرف مواد دخانی و مخدر تأکید کرد: مسئولان باید بدانند که با جادو و تصمیم های یکباره نمی توان روند مصرف مواد را در کشور کاهش داد. ممکن است در این مسیر تغییری دیده شود، اما در مجموع روند مصرف افزایشی است.
مسئولان هر از گاهی صحبت از کشف، شناسایی و تخریب آشپزخانه های تولید مواد مخدر صنعتی می کنند و تأکید دارند که از ورود پیش سازهای مواد مخدر را به کشور جلوگیری می کنند، اما این اظهارنظرها تا حدود زیادی با حقیقت فاصله دارد و من معتقدم همچنان به مسأله اعتیاد در کشور ما سیاسی نگاه می شود.
وی در ادامه با اشاره به مصرف مواد دخانیات مثل سیگار افزود: متأسفانه هم اکنون مصرف سیگار و تنباکو به یک هنجار تبدیل شده و اصطلاحاً قبح قضیه ریخته است. در مصرف مواد دخانی مثل سیگار، بیشتر تنش ها و استرس های فردی است که موثر است و افراد چون می خواهند با استرس سازگار شوند و در جامعه کارکرد خودشان را داشته باشند، از سیگار برای مقابله استفاده می کنند.
براتی در مورد جامعه مبتلا به مصرف مواد خانی در کشور ادامه داد: در مورد میزان مصرف کنندگان مواد دخانی، اخیراً سازمان بهزیستی کشور در مطالعه ای که انجام داده، به رقم 11 میلیون رسیده است و بنابراین، باید بپذیریم در کشور ما سالانه میلیاردها تومان برای مصرف مواد دخانی هزینه می شود.
وی با اشاره به گرایش زنان و دختران به مصرف مواد دخانی و مخدر اضافه کرد: هم مصرف مواد مخدر و هم مصرف مواد دخانی در زنان و دختران امروزه پدیده نوظهوری است که دلایل مصرف آن هم کاملاٌ با دلایلی که زن ها در گذشته به این سمت کشیده می شدند، متفاوت است.
در سنت و در گذشته اگر خانمی معتاد یا سیگاری می شد، گفته می شد این موضوع تحت تأثیر خانواده و اطرافیان او بوده است، اما الان خانم ها در فضاهای اجتماعی که هستند مثل آرایشگاه ها، مهمانی ها و… به خانم ها مصرف این مواد توصیه می شود و برای آن دلایل متفاوتی هم اعلام می شود.
در خانم ها بحث های اجتماعی تر مطرح است و آنها انتظار دارند دیده شوند، می خواهند نقش بیشتری در جامعه ایفا کنند و این مسائل تنها مربوط به کشور ما نیست. ما امروزه شاهد نسل پسا مدرنی هستیم که می خواهند به هر شکلی شده است، خود را نشان بدهند و در این بین دخترها بیشتر از مصرف مواد دخانی برای این امر استفاده می کنند.
این استاد دانشگاه با تأیید گسترش مصرف مواد دخانی در فضاهای دانشگاهی و محیط های خوابگاهی تأکید کرد: برآیند بررسی ها این است که جاهایی که دانشجوها زندگی می کنند و تحت مدیریت دانشگاه هستند نسبت مصرف مواد به مراتب نسبت به فضاهایی آزاد مثل خانه های دانشجویی کمتر است. چرا که این افراد احساس می کنند کنترلی روی آنها هست و این کنترل که البته به معنای اجبار نیست تا حدودی آنها را از رفتن به سمت مصرف منع می کند.
براتی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به موج جدید گرایش دانش آموزان به مصرف مواد دخانی گفت: بر خلاف دانشجویان و دخترها که در رابطه با چرایی گرایششان به سیگار یا تنباکو بیشتر مسائل اجتماعی و جمعی مطرح است، در دانش آموزها بحث هویت شخصی مهم تر است. مدارس ما در جهت هویت بخشی به دانش آموزان حرکت نمی کنند و در مدارس ما به دانش آموز مهارت زندگی اجتماعی و روش ساخت یک هویت مثبت، آموزش داده نمی شود.
هرچند شاید تصور شود که خانواده بر دانش آموز کنترل دارد، واقعیت این است که خانواده ها هم درگیر مشکلات عدیده ای مثل اقتصادی هستند و دانش آموزان ما رها هستند و خانواده ها فرصت کمتری برای رسیدگی به فرزندانشان دارند.
مدیر کل سابق پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، در پایان و در رابطه با راهکار بهینه خروج از آسیب های برآمده از مواد مخدر و دخانی با انتقاد از نادیده گرفته شدن نقش پدر در پرورش فرزندان، تأکید کرد: اگر خانواده تقویت شود مطمئن باشید، پرورش نسل خوب امکان پذیر است. در کشورهای توسعه یافته به نقش پدر در پرورش فرزند خیلی دقت می شود ولی درکشور ما نقش پدر معزول شده است و فرزندان در الگوگیری اجتماعی افراد دیگری مثل سلیبریتی های مجازی الگوی خود کرده اند.
