فرستنده مقاله لیدا اشجعی 1396/1/25
لیلا رزاقی
• در تصاویری که روی در و دیوار متروی تهران نصب شده، نصیحت‌هایی در ارتباط با روابط زن و مرد و شیوه‌های همسرداری ارائه شده که نشان‌دهنده نگرش جهت‌دار به جایگاه زنان در خانواده، استمرار این جایگاه در جامعه و روابط زن و مرد است .
مدتی است که شهرداری تهران با نصب پوسترهایی در سطح شهر، به شکاف جنسیتی، برخی تبعیض‌ها میان زن و مرد و ترویج زندگی‌های مردسالارانه دامن می‌زند. اخیراً نمونه تازه‌ای از این اقدام رونمایی شده است. روزنامه «وقایع اتفاقیه» با اشاره به جمله ای از این پوسترها نوشت:
«به اقتدار تو این خانه ایستاد‌ای مرد، به احترام غرورت سکوت خواهم کرد» از این جمله چه چیزی برداشت می‌کنید؟! «غرور» فقط متعلق به مردان است و طبق یک برنامه ازپیش‌تعیین‌شده قرار است زنان در مقام ستایشگر به ستایش این ارزش نهادینه‌شده در وجود مردان بپردازند. معاونت اجتماعی شهرداری تهران با همین ایده، اقدام به نصب پوسترهایی برای گرامیداشت روز مرد و روز پدر کرده است. پای همه پوسترها نام و لوگوی معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران به چشم می‌خورد که مدتی است با مناسبت و بدون مناسبت خاصی، با بهره‌گیری حداکثری از فضاهای شهری، بر شکاف‌های جنسیتی در جامعه دامن می‌زند. در تازه‌ترین اقدام، شهرداری تهران به مناسبت روز پدر یک‌بار دیگر تلاش برای ترویج و تسلط نگرش خاصی که به حاشیه راندن زنان را در روابط خانوادگی و اجتماعی در دستور کار خود قرار داده، آغاز کرده است. در تصاویری که روی در و دیوار متروی تهران نصب شده، نصیحت‌هایی در ارتباط با روابط زن و مرد و شیوه‌های همسرداری ارائه شده که نشان‌دهنده نگرش جهت‌دار این نهاد شهری به جایگاه زنان در خانواده، استمرار این جایگاه در جامعه و روابط زن و مرد است. در سال‌های اخیر، تعداد برنامه‌های ترویجی که با استفاده از ظرفیت بودجه‌های کلان شهرداری از سوی معاونت اجتماعی شهرداری تهران ارائه می‌شوند، بیشتر شده و تقریبا تمام فضاهای مدنی توسط این نهاد شهری درحال احاطه‌شدن است. از فضاهای عمومی مثل مترو و ایستگاه‌های اتوبوس و بی‌آرتی گرفته تا بیلبوردها و بنرهایی که به هر بهانه و مناسبتی در حاشیه بزرگراها یا پل‌های عابر پیاده ردیف می‌شوند، فرهنگ‌سازی از بالا را در دستور کار خود قرار داده‌اند؛ برنامه‌هایی که اگر به‌دقت مورد رصد و نظارت نهادهای اجتماعی قرار نگیرند، نمی‌توانند گامی مثبت در جهت تغییر مناسبات اجتماعی بردارند. به اینها اضافه کنید برنامه‌هایی را که به نظر می‌رسد این معاونت به‌طور ویژه درباره ترویج و تسلط نوع سنتی گفتمان مردسالارانه درصدد پیاده‌سازی آن است. درهمین‌راستا اخیرا و همزمان با روز پدر، مردمی که هر روز در متروهای شهری تهران تردد می‌کنند، شاهد نصب‌شدن پوسترهایی بودند که روی آنها عباراتی نصیحت‌گونه خطاب به زنان نوشته شده بود؛ عباراتی که بیش از آنکه نشان‌دهنده تبریک روز پدر و پاسداشت روز مرد باشد، نشان‌دهنده نگرش این سازمان به جایگاه زن و مرد در جامعه است. مروری بر مجموعه تصاویری که توسط معاونت اجتماعی شهرداری تهران تهیه شده، نشان‌دهنده نگرش این سازمان بر روابط بین زن و مرد است. این مجموعه به‌عنوان یک نهاد اجتماعی و فرهنگی درعین‌حال مبلغ سبک خاصی از زندگی سنتی است که در آن زنان همچنان در حاشیه روابط انسانی جای گرفته‌اند. با نگاهی به یکی از پوسترها، تقویت نگرش مردسالارانه‌ای که در آن مرد همچنان بار سنگین حمایت و حفاظت از خانواده را به دوش می‌کشد، مشهود است. یک کفش گنده که دو کفش زنانه و بچه‌گانه داخل آن جا شده‌اند، نشان‌دهنده حمایت مرد و ریاست او بر خانواده است؛ ریاستی که بنابر نظر طراحان پوستر، سلب‌کننده آزادی زنان نیست و یک «حاکمیت حکیمانه اداری» است. در یکی دیگر از پوسترها، این سازمان شهری نوع خاصی از رفتار عاطفی را برای زنان تجویز می‌کند. در این پوستر، چهره خسته و فرسوده مردی را می‌بینید که دستان یک زن با یک قاچ عریض از هندوانه، لبخندی روی لبانش ترسیم کرده است. کلیشه‌های استفاده‌شده در این پوستر نشان‌دهنده این است که از دیدگاه سفارش‌دهنده طرح، موقعیت زنان در محیط خانه همواره ثابت است، زنان همواره در خانه‌ها منتظر مردانند و تنها خواسته آنان این است که وقتی مردان به خانه می‌آیند لبخند روی لب داشته باشند و محکم باشند. شاهکار معاونت اجتماعی شهرداری تهران اما فقط به همین موارد محدود نمی‌شود. در یکی از پوسترها داشتن زنگ تفریح در موقعیت‌های مختلف زندگی روزمره حق مردان است، درحالی‌که زنان به زمان‌هایی برای خود نیازی ندارند. فقط مردان هستند که نیاز دارند گاهی از قیدوبند زندگی زناشویی آزاد باشند و زمان‌هایی را در طول شبانه‌روز به خود و تفریحاتی که هر انسانی به آن نیاز دارد، اختصاص دهند. همچنین آن‌چنان که پوسترها نشان می‌دهند، به عقیده معاونت اجتماعی شهرداری تهران که خود را در مقام ارزش‌گذاری برای زن و مرد قرار می‌دهد، زن خوب، زنی است که با هیچ مردی، حتی فروشنده‌‌ها مراوده نمی‌کند و همه‌کاره او همسرش است. نکته جالب این است که در مناسبت‌های مشابه، مثل روز زن یا روز مادر هرگز نقش زن از محیط خانه و بهتر است بگوییم اندرونی، فراتر نمی‌رود و زنان فقط در یکی از نقش‌های خود یعنی مادری، صاحب جایگاه و شأن اجتماعی هستند.
