مافیای سوزن دوزی، بی معناست/ انحصار سفال کلپورگان برای یک گروه

کامبیز مشتاق گوهری در گفتگو با خبرنگار مهر و در جریان بازدید خبرنگاران از استان سیستان و بلوچستان در پاسخ به این که چه بودجه ای از محل اعتبارات ملی و استانی به صنایع دستی تعلق گرفته گفت: بیشترین سرمایه گذاری ما در حوزه گردشگری و توسعه زیرساخت ها مثل راه اندازی کمپینگ و اقامتگاه های بین راهی است. بعد به حوزه میراث توجه می کنیم چون تعداد آثار ما بالاست و برخی از آثار، ماهیت دوگانه دارند به این معنی که یک پایشان در میراث و  پای دیگرشان در گردشگری است؛ از میان این آثار می توان به کاروانسرای نصرت آباد اشاره کرد که به دوره صفویه برمی گردد و می تواند اقامتگاه خوبی باشد.

مدیر کل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان ادامه داد: ما برای تجهیز کارگاه ها و راه اندازی بازارچه های صنایع دستی، بالغ بر ۵ میلیارد تومان، اعتبار ملی و استانی گرفته ایم تا به سه برند جدی خود یعنی سفال، سوزن دوزی و حصیربافی توجه کنیم چراکه سفال ما تنها به منطقه کلپورگان تعلق ندارد. بلکه مربعی در منطقه بلوچستان وجود دارد که مکوران نامیده می شود و کوه متیک، هلونچکان، فنوج و کلپورگان را دربرمی گیرد. سفال این منطقه شهرت بسیار دارد و متعلق به دوره پیشاچرخ است یعنی شیوه ساخت آن به روش ۷۰۰۰ سال پیش باقی مانده و سفال به یک قطعه موزه ای شباهت دارد.  

حصیر بلوچستان نیازمند طرح های تازه است

مشتاق گوهری به تفاوت حصیر بلوچستان با نقاط دیگر ایران اشاره و بیان کرد: حصیر بلوچستان با حصیر شمال ایران فرق دارد؛ این حصیر از برگ درخت داز ساخته شده و ویژه مناطق خشک است در حالی که حصیر شمال در مناطق مرطوب سالم می ماند و آسیب نمی بیند. البته حصیری که در منطقه بلوچستان تولید می شود، بی بهره از عنصر دیزاین است و خیلی محلی باقی مانده و ما باید از طراحان صنعتی بخواهیم که طرح های تازه ای را در اختیار هنرمندان حصیرباف بگذارند که تنها ویژه مردم این منطقه نیست.

او توزیع اعتبار را بر اساس مزیت های هر رشته صنایع دستی دانست و افزود: ما روی پارچه و خامه دوزی سیستان تمرکز  کرده ایم که در شمار هنرهای رو به زوال هستند. در منطقه بلوچستان هم، سفال کلپورگان یک برند است و هدف ما راه اندازی یک کمپین در این منطقه است تا هم به گسترش بخش آموزش کمک کند هم موجب بالارفتن تولید شود چراکه کارگاه هایی که در کلپورگان باقی مانده متعلق به دوره پهلوی است و ما طی این سال ها نتوانسته ایم کارگاه جدیدی تولید کنیم.

انبار ملک به بازارچه صنایع دستی تبدیل می شود

مشتاق گوهری به راه اندازی بازارچه های صنایع دستی در سیستان و بلوچستان اشاره و بیان کرد: در زاهدان با کمک معاونت صنایع دستی کشور بر آن هستیم تا  یک ساختمان تاریخی یعنی انبار ملک را به بازارچه تبدیل کنیم. همچنین قرار است در چابهار و با کمک شهرداری،  دهکده گردشگری بهاران را راه اندازی و  به بخش خصوصی واگذار کنیم. از سوی دیگر درپی توجه به طراحی محصولات جدید و کارآمد صنایع دستی توسط هنرمندان برجسته استان هستیم تا این طرح ها را در اختیار دیگر هنرمندان بگذاریم.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان از اعطای نشان اعتماد خبر داد و افزود: نشان اعتماد یک سیاست ملی است. در هر حال کسانی هستند که می توان به کارشناسی شان اعتماد کرد. این افراد، سره را از ناسره تشخیص می دهند و می توانند کیفیت سوزن دوزی ها را تعیین کنند تا مخاطب با خیال آسوده به خرید انواع مختلف سوزن دوزی بپردازد.

ماشین دوزی به رونق سوزن دوزی بلوچ کمک می کند؟

مشتاق گوهری، گفته های خود را با این پرسش ادامه داد که ما همچنان نمی دانیم ماشین دوزی به رونق بازار سوزن دوزی های دستی کمک می کند یا نه؟ به هر حال همه افراد نمی توانند از سوزن دوزی های فاخر استفاده کنند و دوخت ماشینی به بازاریابی و معرفی سوزن دوزی های دستی کمک می کند. وقتی شما انواع دوخت های ماشینی را می بینید با هنر سوزن دوزی و طرح های آن آشنا می شوید و همین مساله شما را به استفاده از سوزن دوزی های دستی ترغیب می کند.

او در پاسخ به این که برای معرفی و تبلیغ صنایع دستی سیستان و بلوچستان چه کرده اید، گفت: ما به داشتن فروشگاه های مختلف در شهرهای گردشگرپذیر نیاز داریم. در حال حاضر، پژوهشگاه میراث فرهنگی، یک مرکز تاریخی را در شهر تهران انتخاب کرده تا به سفال و سوزن دوزی بلوچ اختصاص پیدا کند. از سوی دیگر ما نیازمند تولید قابل توجه صنایع دستی برای بازار داخلی هستیم. در حال حاضر لازم است روی سفال منطقه مکوران، به ویژه کلپورگان سرمایه گذاری کنیم تا هم تولید آن افزایش پیدا کند هم به درستی معرفی شود.

سفال کلپورگان باید به شکل موزه ای باقی بماند

مشتاق گوهری، سفال کلپورگان را کالای متفاوتی دانست و افزود: سوزن دوزی، مخاطب عام دارد. اصلا هرچه به خانم ها تعلق دارد هم گسترده تر و متنوع تر است. هم روزآمد می شود هم از فروش بالاتری برخوردار است. ضمن این که زنان هستند که سنت ها را زنده نگه می دارند. در استان ما هم  زنان بلوچ هستند که بسیار بیشتر از مردان، اصرار بر پوشیدن لباس محلی دارند. اما وضعیت سفال، متفاوت است. سفال در این بازار اقتصاد قرار نمی گیرد چرا که یک قطعه موزه ای و نشان دهنده تمدن پیشاچرخ است؛ پس لایه معرفی آن هم با سوزن دوزی فرق دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در پاسخ به این که برای معرفی سفال کلپورگان با همه ویژگی های منحصر به فردش چه کرده اید گفت: ما با دو مشکل روبه رو هستیم؛ در درجه نخست، گروهی که مجموعه کلپورگان را در اختیار دارد، نمی تواند آثار تولید شده را به شکل کارآمد عرضه کند. به این معنی که انحصار کار  را برعهده گرفته و مجال فعالیت به گروه های دیگر را نمی دهد. بین ۳۰ تا ۴۰ هنرمند هم با این گروه کار می کند؛ ما در حال حاضر به این افراد فرصت داده ایم اما چون مداخله در این مناطق با شهر فرق دارد، نمی توانیم، بی مقدمه کار  را از یک گروه بگیریم و به دیگری سپریم. پس بهتر است به یک اجماع برسیم. نکته دوم این که قرار است بودجه ای را به راه اندازی کارگاه های سفال در کلپورگان اختصاص دهیم و میزان تولید را بالا ببریم.

سفالینه های آفریقا در بوتیک های پاریس جا گرفته اند

مشتاق گوهری، ارگانیک بودن را ویژگی خاص سفال کلپورگان دانست و افزود: ما نمی توانیم توقع داشته باشیم کلپورگان، فرم و نقش خود را تغییر بدهد. آنچه در کلپورگان ساخته می شود باید در همین شکل و قالب بماند. به عبارتی سفال این منطقه نباید شبیه میبد یا لاجین شود اما وقتی هم خاکش هست هم مردمی که آن را تولید کنند می تواند در شمارگان بیشتری ساخته و عرضه شود.

او به نقش و تاثیری که چگونگی ارائه آثار در معرفی آنها می گذارد اشاره و بیان کرد: اگر به پاریس بروید بوتیک هایی را می بینید که سفالینه های آفریقایی را به عنوان آثار بدوی به نمایش گذاشته اند. این نمونه ها بسیار شبیه به سفل کلپورگان است پس ما هم می توانیم این سفال را هم به ایرانیان و هم به مردم جهان معرفی کنیم اما باید راه و رسم آن را بدانیم. به این معنی که لام است پژوهشگران کشور را با سفال کلپورگان آشنا کنیم چرا که حتی محققان هم این نوع سفال را نمی شناسند از سوی دیگر، دور بودن ما از مرکز موجب مهجور ماندن مان شده است گرچه این دوری به بکر بودن صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان کمک کرده است.

چیزی به نام مافیای سوزن دوزی معنا ندارد

مشتاق گوهری به مشکلات بیمه هنرمندان اشاره و بیان کرد: بیش از ۱۰۰۰ نفر  از هنرمندان از محل بیمه قالی بافی، بیمه شده اند. ما برآن هستیم تا بیمه صندوق روستایی و عشایر را توسعه دادیم تا مقرری بازنشستگی و دفترچه بیمه سلامت را در اختیار هنرمندان قرار بگیرد اما این بیمه، شرایط بیمه قالیبافان را ندارد و سازمان تامین اجتماعی هم زیر بار نمی رود تا امکانات بیمه قالی باف ها را در اختیار هنرمندان جدید قرار دهد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در پاسخ به این که برخی هنرمندان معتقدند افرادی مافیا تشکیل داده و بازار سوزن دوزی را در انحصار خود درآورده اند گفت: من با این گفته موافق نیستم؛ مافیا کدام است؟ از یک هنرمند نمی توان توقع داشت هم تولید کند و هم عرضه را برعهده بگیرد. کار تقسیم شده و نمی توان کسی که عرضه می کند را  دلال دانست. این تقلیل دادن کار است. کسانی که در این زمینه کار می کنند خودشان هنرمند هستند و اعتباری دارند. حالا همین هنرمندان، شبکه ای تشکیل داده و افراد دیگر را دور هم جمع کرده اند. اصلا چه کسی گفته، تاجری که کالای ما را به قیمت منصفانه می خرد و با خود به خارج می برد مافیاست. مسایل را ژورنالیستی نکنید. مسئولانه رفتار کنید. ما هنرمندانی داریم که بقچه شان را  زیر بغل می گذارند و به تهران می آیند و پول اقامت در این شهر را ندارند. با این وصف بهتر نیست یک شرکت بیاید وکارها را بخرد تا حرمت هنرمند هم حفظ شود. من این کار را دلالی نمی دانم. این یک جور، سرمایه گذاری است.