تغییر جایگاه خانواده در تحولات شتابدهنده فرهنگی اجتماعی ایران

وی افزود: سلامت اجتماعی عمدتا با مفهوم سرمایه اجتماعی یاد می شود که عناصر اصلی آن اعتماد، جلب مشارکت و مسئولیت اجتماعی است و مدت ها شاهد بودیم که اتفاقاتی برای مهم ترین گروه اجتماعی یعنی خانواده در ایران صورت گرفت که متاسفانه به دلیل تحولات شتابنده فرهنگی و اجتماعی، جایگاه خانواده تغییر پیدا کرد و نزول یافت و شاهد ضعف نظارتهای اجتماعی در خانواده بوده‌ایم و هستیم.

احمدنیا خاطرنشان کرد: در چهارچوب برنامه راهبردی جدید سازمان بهزیستی، برنامه اصلی دفتر پیشگیری از آسیبهای اجتماعی، تغییر و گسترش نگاه اجتماعی است که در گذشته اقدامات بهزیستی در حیطه پیشگیری معطوف به برنامه های روانشناختی بوده و گروه های همیار و داوطلب در سطح محلات بیشتر به آموزش های مهارت زندگی می پرداختند اما اکنون سعی می کنیم که این بخش را توسعه دهیم به نحوی که ابعاد اجتماعی و ریشه های فرهنگی و اجتماعی را در بر بگیرد و نگاه جامعه شناختی را گسترش دهد.

معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: دو برنامه اصلی دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توسعه محلی است که در سطح محله‌های شهری و روستایی صورت می‌گیرد به گونه‌هایی که مردم را شناسایی و فعال کنیم و با افزایش ظرفیت آن ها را توانمند کنیم و مسئولیت رسیدگی، پیشگیری و مقابله با آسیب های اجتماعی را در قالب اجتماعات و تشکل های محلی به خود مردم می سپاریم.

احمدنیا اظهار کرد: برنامه‌ای که از مهر ماه سال جاری با همکاری وزارت آموزش و پرورش به جریان عمل درآوردیم در سطح مدارس و با مخاطبان نوجوانان است که با آموزش‌های لازم، توان افزایی، حساس سازی و آگاه سازی نوجوانانی که در معرض آسیب ها قرار می گیرند را ارتقاء می دهیم و گروه مخاطب در همه برنامه ها افراد سالم جامعه هستند.

وی افزود: معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی با آسیب دیدگان سروکار دارند اما معاونت پیشگیری با عموم جامعه سروکار دارد که هنوز درگیر آسیب نشدند یا در مراحل اولیه قرار دارند، اقداماتی که انجام می دهیم برای ارتقاء احساس مسئولیت اجتماعی در مردم است و آن ها را همیار و همکار بهزیستی می کنیم.

معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: اگر بخواهیم هر اتفاق مثبتی در ارتباط با پیشگیری و مقابله با آسیب های اجتماعی صورت گیرد این موضوع زمانی محقق می شود که خود مردم آستین ها را بالا بزنند و از دولت انتظار نداشته باشند زیرا دولت تسهیل کننده فعالیت های مردمی است و به همین منظور در چهارچوب برنامه جدید حوزه پیشگیری سازمان بهزیستی از دانشگاه ها، یافته های پژوهشی، سمن ها و تشکل های مدنی کمک گرفته ایم و از آن ها دعوت به همکاری کرده ایم.

احمدنیا خاطرنشان کرد: به دلیل پیشرفت تکنولوژی در موازات زندگی حقیقی امروزه زندگی مجازی شکل گرفته که در همه بخش های زندگی انسان از جمله اوقات فراغت، تحصیل، اشتغال، پژوهش، ارتباطات اجتماعی و خانوادگی رسوخ پیدا کرده و در بهزیستی تلاش می کنیم که با ریشه یابی پیش از آن که فرد به مرحله آسیب برسد وارد عمل شویم و نظارت اجتماعی، نظارت خانوادگی و نظارت محلی را ارتقاء می دهیم تا مسئولیت اجتماعی تقویت شود و نباید آسیب مبنا و مشکل محور باشیم بلکه باید نگاه دارایی مبنا به جامعه داشت و ظرفیت‌ها را شناسایی کنیم و آن ها را مبنای سیاست گذاری و اقدامات قرار دهیم.

وی افزود: ایجاد پایگاه‌های سلامت اجتماعی در همه شهرهای کشور به شدت حائز اهمیت است به ویژه در شهرهای جدید که زمینه و بستر بیشتری برای بروز آسیبهای اجتماعی دارند و نیز در مناطق حاشیه کشور که جمعیت زیادی ساکن آن مناطق هستند و تشکل‌های مردمی باید آگاه و مجهز به سلاح دانش شوند و توانمندیهای آن ها ارتقاء داده شود.

معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور اظهار کرد: بهزیستی ابعاد مثبت فضای مجازی را مورد توجه قرار می دهد و در همین راستا با همکاری و هم افزایی خوب با پلیس فتا قرار شده کارگاه هایی را راه اندازی کنیم که بهزیستی به وجوه مثبت بپردازد زیرا در همه جهان تکنولوژی های جدید ارتباطی منشاء اثر مثبت نیز بوده اند و اگر در ایران شاهد سوء رفتارهایی هستیم پس نیاز به مدیریت دارد و باید توانمندی های سواد رسانه‌ای را در جامعه ارتقاء دهیم.

احمدنیا خاطرنشان کرد: در دنیای تغییر و تحولات شتابنده زندگی می کنیم دنیایی که ارزش ها در چهارچوب ارتباطات رسانه‌ای مدرن به سرعت تغییر می کنند و با هنجارهای جدید مواجه هستیم و این نسل های جدید ارزش ها و رویه های متفاوت نسبت به نسل های قدیمی در پیش روی خود قرار دادند و ایده آل ها فرق کرده و در چهارچوب خانواده شیوه‌های قدیمی دیگر کاربرد ندارد و جوانان منتظر نمی مانند که والدین برای آن ها تصمیم بگیرند بلکه خود وارد فضای معاشرت و تعامل می شوند و از طرفی سطح سواد افزایش یافته و فضای مجازی نیز به خدمت نسل جدید درآمده است که به همین دلیل باید سیاستهای جدیدی را پیش بینی کنیم و با ابزارهای قدیمی نمی توانیم با مشکلات و آسیب های امروز مواجه شویم.

وی افزود: اتفاقی که در چهارچوب برنامه سبک زندگی سالم خانوادگی صورت گرفته این است که الگوهای جدید تعامل میان زوجین را شناسایی می‌کنیم و بهترین زمان برای مداخله و مقابله با افزایش آمارهای طلاق در مرحله پیش از شکل گیری ازدواج هایی با مبناهای غلط است و باید به جای اینکه با معلول ها و طلاق های صورت گرفته مقابله کنیم زمانی که پیوندهای زناشویی نابسامان و اشتباه در حال شکل گیری است وارد عمل شویم.

معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: برنامه ریزیهای بهزیستی برای ایجاد الگوهای رفتار سالم در چهار مرحله توانمندسازی صورت می گیرد که شامل مرحله پیش از ازدواج، پس از ازدواج، پس از فرزند آوری و پس از متارکه یا فوت همسر است که با شناسایی الگوهای جدید زندگی خانوادگی و شرایط نوین و شناسایی آسیب ها برای آن ها برنامه ریزی می کنیم و آموزش های لازم را ارائه می دهیم.

احمدنیا اظهار کرد: در سازمان بهزیستی از کاربرد رسانه و امکانات رسانه هنری نیز بهره مند می شویم و از شبکه های اجتماعی که مورد اقبال مردم قرار گرفته، استفاده می کنیم و قطعا فعالیت های پیشگیرانه بهزیستی محدود به برگزاری کارگاه ها و کلاس های آموزشی نمی شود.

وی افزود: در طرح توسعه محلی که تاسیس و راه اندازی پایگاه های سلامت اجتماعی از برنامه های اصلی بهزیستی است قطعا شرایط حمایت یابی برای ایجاد کارگاه های جدید را فراهم می کنیم و تفاهم نامه هایی میان سازمان بهزیستی با وزارت کشور و سازمان های عمران شهرهای جدید منعقد شده است و ابتدا محله هایی که بیشتر در معرض آسیب هستند مورد توجه و اولویت قرار دارد.

معاون پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: گروه های داوطلب و همیار سلامت روانی و اجتماعی از دیرباز با سازمان بهزیستی همکاری داشتند اما در طرح جدید محدوده برنامه عمل و فعالیت های آن ها تغییر می کند و این گروه ها مردم را در قالب تشکل ها، سازماندهی می کنند و به جای اینکه منفعلانه منتظر بمانند که مردم برای دریافت خدمات به آن ها مراجعه کنند بلکه مردم را به دستیاری و همیاری خود درمی آورند و به صورت فعالانه وارد عمل می شوند و ساکنین محله ها را شناسایی کرده و با ان ها تعامل پیدا می کنند تا مردم احساس مسئولیت کنند.

احمدنیا گفت: امروزه به دلیل ضعف و کمرنگ شدن ارزش های خانوادگی و تعهد متقابل با بحران خانواده مواجه هستیم که والدین از مسئولیت ایفای نقش خود شانه خالی می کنند و در این شرایط ناشناخته باید اقدامات ویژه‌ای را بکار بگیریم به همین منظور باید تعهد و احساس مسئولیت را از سطح فرد و خانواده به سطح اجتماعات محلی گسترش دهیم تا محله محدوده شکل گیری هویت مردم شود.

وی افزود: در جوامع توسعه یافته نهادهای محلی مانند نهادهای ضد خشونت برعلیه زنان و حمایت از کودکان شکل گرفته و برای آن ها خانه های امن ایجاد شده است که این مستلزم همکاری مردم است و به همین دلیل همیاران سلامت اجتماعی رسالت جدیدی را برعهده دارند که باید با شناسایی ظرفیت های محلی فضاهای امن را ایجاد کنند.

معاون پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی اظهار کرد: طرح تبادل خدمات اجتماعی را پیشنهاد کرده‌ام که هنوز به مرحله اجرا در نیامده است که الزاما ممکن است در این طرح پولی ردوبدل نشود اما حمایتهای اجتماعی را می توانیم برقرار کنیم و زن بی سرپرست می تواند در چهارچوب جامعه محلی و جامعه مدنی به فعالیتهای شرافتمندانه بپردازد و مخارج زندگی خود و فرزندانش را فراهم کند.

احمدنیا یادآور شد: در سال های گذشته احساس مسئولیت نسبت به همسایه و هم محله‌ای وجود داشته اما امروزه کمرنگ شده و سازمان بهزیستی سعی می کند با اعتمادسازی دوباره مسئولیت پذیری و تعهد متقابل را احیاء کند و بنابراین بستر شکل گیری واحدهای اجتماعی که از کودکان و زنان بدسرپرست یا بی سرپرست حمایت کند در سطح محله ها وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: پایگاه های سلامت روانی و اجتماعی باید محل رجوع مردم و محل امنی باشند و با شناسایی پتانسیل ها و ظرفیت های محله خود و حمایت گیری از سایر نهادها می توانند مشارکت اجتماعی را گسترش دهند و الزاما خدمات به آسیب دیدگان نیست بلکه برای ظرفیت افزایی و ارتقاء دانش و ایجاد حساسیت در مردم است.