نگاهی به سوابق اسما جهانگیر، گزارشگر ویژه در امور حقوق بشر ایران/ ساموئل بختیاری
فرستنده خبر خانم لیدا اشجعی ۱۳۹۵/۱۰/۰۴
ماهنامه خط صلح – با پایان دوران ماموریت احمد شهید به عنوان گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران، اسما جهانگیر، فعال حقوق بشر پاکستانی، به عنوان جایگزین آقای شهید معرفی می‌شود.
این فعال حقوق بشر بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ به عنوان گزارشگر ویژه‌ی آزادی مذهب و عقیده‌ی سازمان ملل فعالیت می‌کرد و بارها به نقض حقوق بهاییان به ایران انتقاد کرده است.
ساموئل بختیاری
خانم اسما جیلانی جهانگیر، زاده‌ی ۲۷ ژانویه ۱۹۵۲ در لاهور پاکستان است. سال‌های اولیه‌ی فعالیت‌های وی همزمان با زمامداری محمد ضیاءالحق دیکتاتور نظامی پاکستان است. پس از کودتای ۵ ژوئن ١٩٧٧ که منجر به سرنگونی ذوالفقارعلی بوتو، نخست وزیر وقت پاکستان شد، حکومت ١١ ساله‌ی ژنرال محمد ضیاءالحق نیز آغاز گردید. حکومت خودکامه‌ی وی با بهره بردن از شرایط منطقه‌ای منجمله سرنگونی سیستم شاهنشاهی در ایران، اشغال نظامی افغانستان از سوی اتحاد جماهیر شوروی و نزدیکی هندوستان به بلوک شرق، تلاش هدفمندی را برای تغییر نظام نیمه سکولار پاکستان به یک نظام مذهبی بر پایه‌ی شریعت اسلام آغاز کرد. سکوت کشورهای غربی و در بیش‌تر مواقع حمایت غربی‌ها از این سیستم خودکامه را شاید بتوان سنگ بنای بنیادگرایی اسلامی در منطقه دانست؛ بنیادگرایی که امروزه گریبان کشورهای اسلامی را از اندونزی تا مراکش رها نمی‌سازد.
خانم جهانگیر در سال ۱۹۸۱ به عنوان اولین زن در پاکستان یک دفتر وکالت تاسیس کرد و سپس فوروم اقدام زنان را بنیان گذاشت که مقابله علیه کم ارزش بودن شهادت زنان در قیاس با مردان یا مقید کردن زنان مورد تجاوز به اثبات تجاوز به خویش را، رسالت خود تعریف کرده بود. تلاش برای به دست آوردن حقوق مسلم زنان، از جمله فعالیت‌های مخاطره آمیز در کشورهای اسلامی است. بسیاری از فعالین حقوق زنان تاکنون جان خویش را بر سر این پیمان گذاشته‌اند.
سال ۱۹۸۳ او در راس اعتراضاتی قرار گرفت که هدفش مقابله با برنامه‌ی ضیاءالحق، رهبر حکومت کودتایی پاکستان برای سرایت دادن قوانین و مقررات مذهبی به حیات سیاسی و اجتماعی پاکستان بود. هدف اصلی ژنرال ضیاءالحق همراه کردن بخش مذهبی جامعه‌ی پاکستان با رژیم خود در مقابل توسعه طلبی کمونیسم بود. به بهانه‌ی مبارزه با کمونیسم، خفقان فزاینده‌ای در پاکستان ایجاد شد. در خلال این مبارزه، ضیاءالحق کمک‌های مالی و تسلیحاتی فراوانی از کشورهای عربی و غربی دریافت نمود. عربستان سعودی و ایالات متحده‌ی امریکا نقش اساسی را در تقویت حکومت نظامی ضیاءالحق بازی می‌کردند. توسعه برنامه‌ی اتمی پاکستان نیز در سایه‌ی همین کمک‌ها میسر گشت، برنامه‌ای که بعدها به یکی از مشکلات منطقه و به عاملی برای رقابت تسلیحاتی میان کشورهای منطقه تبدیل گشت.
در سال‌های حکمرانی ضیاءالحق، خانم جهانگیر کمیسیون حقوق بشر پاکستان را ایجاد کرد و فعالیت‌های متعدد دیگری را نیز در زمینه‌ی حقوق بشر و حقوق زنان به انجام رسانید. حکومت‌های نظامی پاکستان فعالیت‌های وی را برنتافتند، او هم در دوران حکومت ژنرال محمد ضیاءالحق و هم در دوران حکومت ژنرال پرویز مشرف، مدتی را در زندان یا حصر خانگی به سر برد. جهانگیر سال ۲۰۱۰ رئیس کانون وکلای پاکستان شد.
او بخش بزرگی از زندگی حرفه‌ای خود را صرف حقوق بشر و به ویژه حقوق زنان، حقوق اقلیت‌های مذهبی، و حقوق کودکان در پاکستان کرده است.
در پاکستان اقلیت‌های دینی و مذهبی در موارد زیادی مورد حملات انتقام جویانه از سوی عامه مردم یا گروه‌های تندرو مذهبی قرار می‌گیرند. در بسیاری از موارد گروه‌های وهابی، غالباً پیروان مذهب شیعه را به ویژه در کویته، مرکز ایالت بلوچستان هدف قرار می‌دهند. در پاکستان هم‌چنین پیروان فرقه‌ی احمدیه که اواخر سده‌ی ۱۹ میلادی در آن کشور بنیان‌گذاری شد، مورد اذیت و آزار گاه و بیگاه قرار دارند. قانون موسوم به کفرگویی نیز از موارد جنجال برانگیز ناقض حقوق اقلیت‌های دینی به ویژه غیرمسلمانان است. هم‌چنین تهاجمات وحشیانه بر علیه مسیحیان در پاکستان، که اخبار آن از سوی خبرگزاری‌های معتبر نشر یافت، حکایت از شرایط سخت اقلیت‌های غیرمسلمان در پاکستان دارد.
بر پایه‌ی قوانین جزایی پاکستان حداقل سن برای محاکمه کیفری به جرم، “۷ سال” است. سیستم قضایی پاکستان آشکارا ثروتمندان را بر فقرا ترجیح می‌دهد. گزارش‌های بیشماری مبنی بر عدم مجازات صاحبان قدرت و کیفرهای سخت برای بزه کاران بینوا، حکایت از سیستم قضایی تبعیض آلود این کشور دارد. خانم جهانگیر بارها نسبت به وضعیت وخیم سیستم قضایی پاکستان هشدار داده است.
اسما جهانگیر به عنوان یکی از بنیانگذاران و دبیر کمیسیون حقوق بشر پاکستان و هم‌چنین در سمت دبیرکل و بعدها به عنوان رئیس هیات مدیره‌ی این کمیسیون، بارها خواستار اصلاح قوانین جزایی و مدنی پاکستان شده است. اعتراض به قوانین جزایی پاکستان امری ساده نیست، علاوه بر برخوردهای دولتی، گروه‌های خشونت طلب و تندرو نیز خطر آفرین هستند.
واکنش ایران و کشورهای غربی
پس از انتخاب خانم جهانگیر، محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه‌ی قضاییه در خصوص معرفی جایگزین احمد شهید به شورای حقوق بشر، گفت: :جمهوری اسلامی ایران همواره یک موضع اصولی نسبت به انتصاب گزارشگر ویژه کشوری داشته و آن را ناشی از استانداردهای دوگانه و برخوردهای گزینشی برخی کشورهای خاص در چارچوب شورای حقوق بشر می‌داند”.
اما از سوی دیگر کشورهای غربی با استقبال از این تصمیم، آن را گامی موثر در جهت کوشش بهتر در زمینه‌ی بهبود حقوق بشر در ایران ارزیابی کرده‌اند. دولت ایالات متحده‌ی امریکا از تصمیم شورای حقوق بشر سازمان ملل در انتخاب اسما جیلانی جهانگیر به عنوان گزارشگر ویژه‌ی جدید سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران استقبال کرد. وزارت خارجه‌ی امریکا در بیانیه‌ای که روز سه شنبه، ۱۳ مهر، در واشنگتن منتشر کرده، گفت: “ما از انتخاب اسما جهانگیر از پاکستان به عنوان گزارشگر ویژه‌ی جدید در امور حقوق بشر ایران استقبال می‌کنیم. او جایگزین دکتر احمد شهید از مالدیو شد که در حال حاضر در سمت گزارشگر ویژه‌ی آزادی مذهب و عقیده خدمت می‌کند”.
منابع:
