رشد خاموش طلاق در جامعه ایرانی

در کشور ما چند سالی است که راهرو دادگاه های خانواده شلوغ شده اند و این شلوغی خبر از حال ناخوش جامعه ما در موضوع طلاق دارد…

به گزارش ایرنا، طلاق وسیله ای قانونی برای فرار از مسوولیتی است که زوجین به هنگام امضای سند ازدواج به آن متعهد شده اند؛ تعهد اینکه زیر یک سقف و در کنار هم زندگی کنند اما حالا به هر دلیلی دیگر نمی خواهند.
آمارهای رسمی حکایت از فروپاشی خانواده های ایرانی زیادی دارد و این موضوع چهره امروز ایران را عوض کرده است، دیگر به نظر می رسد ایران امروز شباهت کمتری به جامعه سنتی متکی بر دوام و استحکام خانواده ها دارد.
در این بین استان کرمانشاه نیز مانند سایر نقاط کشور از گسترش پدیده طلاق بی بهره نبوده و به دلیل مشکلات اقتصادی که دارد به گفته معاون امور اجتماعی استانداری کرمانشاه جایگاه هفتم کشوری را داراست.

حسین باباجانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، از ثبت حدود ۲۰ هزار ازدواج و پنج هزار طلاق در سال ۹۴ در استان کرمانشاه خبر داد و این بدین معنی است که در ازای هر چهار ازدواج یک طلاق در استان داشته ایم.
البته آنگونه که وکیل احمدی استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه به خبرنگار ایرنا می گوید: ما شاهد روند افزایش طلاق در کل کشور هستیم به گونه ای که طبق آمارها سهم طلاق کشور در سال ۸۵ تعداد ۹۴ هزار مورد بوده که این رقم در سال ۹۴ یعنی به فاصله کمتر از ۱۰ سال به ۱۶۳ هزار مورد رسیده است.
با این حال به نظر می رسد برخی از خانواده ها که از طوفان طلاق در امان مانده اند نیز چندان حال روز مساعدی نداشته باشند چرا که برخی کارشناسان از ابتلای برخی خانواده های ایرانی به بیماری طلاق عاطفی خبر می دهند، طلاقی که در آمارها رد پایش مشخص نیست اما مانند موریانه پایه خانواده های ایرانی را نابود می کند.
از طرفی آنگونه که آمارها نشان می دهند وضعیت ازدواج در کشور برخلاف گذشته سیر نزولی داشته است به گونه ای که به گفته وکیل احمدی کارشناس جامعه شناسی در سال ۹۳ میزان ازدواج ثبت شده در کشور ۷۲۴ هزار مورد بوده که به ۶۸۵ هزار مورد در سال ۹۴ کاهش یافته است.
البته این استاد دانشگاه بر هم خوردن ساختار جمعیتی کشور و کاهش جمعیت جوان را عامل اصلی سیر نزولی ازدواج در کشور اعلام می کند، به گفته وی ایرانی ها همچنان میل و اشتیاق به ازدواج و تشکیل خانواده دارند هر چند مشکلات اقتصادی می تواند عاملی موثر در تاخیر ازدواج باشد.

** ریشه های طلاق
طلاق موضوعی است که جدای از مباحث آماری نیازمند کار کارشناسی و پژوهشی گسترده ای در خصوص دلایل آن است تا بتوان با فهم لایه های آشکار و پنهانش برای کنترل و کاهش آن برنامه ریزی کرد.
معاون امور اجتماعی استانداری کرمانشاه در این خصوص می گوید: طلاق پدیده ای است که ریشه در عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی دارد.
باباجانی می افزاید که آسیب های اجتماعی به هم وابسته هستند لذا نمی شود که به صورت جزیره ای بر روی آنها کار کنیم لذا وقتی بر طلاق متمرکز می شوید می بینید که معلول آسیب های دیگری مانند اعتیاد، خشونت، سطح اقتصادی و غیره است و برای کاهش طلاق همزمان باید برای سایر آسیب های اجتماعی نیز برنامه ریزی کرد.
استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی اما اصلی ترین عامل طلاق را تغییر چهره جامعه سنتی ایران به یک جامعه متکثر می داند و می گوید که امروزه باید بپذیریم که نظام ارزشی افراد متفاوت شده است.
احمدی توضیح می دهد که این نظام ارزشی متفاوت به این معنی است که افراد ممکن است اقتصادی یا فرهنگی و یا دینی فکر کنند، لذا این موضوع باعث می شود که نوع نگاه ما به همه مسایل متفاوت بشود و از آنجاییکه ذهن ما برای شناخت این تفاوت ها و به رسمیت شناختن آنها هنوز توسعه پیدا نکرده همین موضوع نقطه آغازین اختلافات خانوادگی در جامعه ما می شود.
وی می افزاید که ما باید این ظرفیت را در جامعه ایجاد کنیم تا با وجود تفاوت ها همدیگر را بپذیریم و با هم زندگی کنیم.
این استاد دانشگاه اما در خصوص استان کرمانشاه علاوه بر موضوع تفاوت ارزش ها به صورت خاص به مشکلات اقتصادی منطقه نیز اشاره می کند و می گوید که این نظام اقتصادی که در منطقه شکل گرفته مسایل اجتماعی را هم با خودش ساخته است به عنوان نمونه بیکاری در منطقه ما بسترساز اعتیاد و یا حتی سوق دادن به سمت خرده فروشی مواد مخدر می شود که این موضوع باعث آسیب جدی به خانواده های درگیر است.
از طرفی به باور کارشناس مسوول دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان کرمانشاه، مشکلات اقتصادی و اعتیاد در گذشته بیشترین عوامل طلاق محسوب می شدند اما امروزه روابط فرا زناشویی و خیانت در راس عوامل موثر در طلاق قرار گرفته است.
بهار سلطانی؛ همچنین آشنایی نداشتن زوجین به مهارت های زندگی را نیز از عوامل اصلی طلاق در جامعه عنوان می کند چرا که به گفته وی افراد در زمینه مهارت های زندگی آموزش لازم را نمی بینند و یا حتی ممکن است بعضی از خانواده ها، نگاه درمانی به ازدواج داشته باشند به عنوان مثال پسر و یا دختر سرکشی داشته باشند که بخواهند به وسیله ازدواج رفتار او را متعادل کنند.

** زاویه نگاه به طلاق
طلاق پدیده ای است که بر بسیاری از مسایل فردی و اجتماعی تاثیرگذار است لذا نوع نگاه به طلاق از طرف جامعه ارتباط مستقیمی با کیفیت زندگی افراد دارد.
از طرفی در فرهنگ ما طلاق پدیده زشت و نکوهیده ای قلمداد می شود که همین موضوع باعث منفی شدن ذهنیت جامعه نسبت به افراد طلاق گرفته و فرزندانشان است که به نوبه خود آسیب زاست.
از افسردگی ها و ترس از تنهایی و ترد شدن توسط خانواده و اطرافیان گرفته تا مبحث بچه های طلاق و سرنوشتی که پیدا می کنند و همچنین سایه نگاه سنگینی که جامعه به این افراد دارد و معلوم هم نیست کی تمام بشود، اینها همگی از عوارض طلاق در جامعه سنتی ما بوده و امروزه نیز تا حدودی همچنان پا برجاست.
اما این نوع نگاه از طرفی خودش نقش بازدارنده می تواند داشته باشد و همین عوارض سنگین باعث می شود که افراد کمتر به فکر طلاق بیفتند و سعی کنند در ابتدا مشکلات زندگی شان را به گونه دیگری حل کنند و اینجاست که مساله اصالت فرد یا جامعه خودش را بیشتر نشان می دهد؛ اینکه حق را باید به سلامت افراد بدهیم یا به جامعه و یا هردو؟
به باور احمدی استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی لازم است که جامعه در نوع نگاهش به طلاق به یک تعادلی برسد چرا که از طرفی ما فرهنگ ایرانی خاص خودمان را داریم که متفاوت از فرهنگ غرب و شیوه ازدواج و طلاق در آنجاست و از طرف دیگر جامعه باید حواسش به آسیب هایی که افراد و فرزندانشان در نتیجه طلاق می بینند نیز باشد.
وی می گوید که ما می توانستیم عملکرد بهتری در عرصه های فرهنگی و اقتصادی داشته باشیم تا شاهد وضعیت موجود نباشیم به عنوان نمونه بالا رفتن آمار طلاق باعث رونق برخی از کسب و کارها و حتی ایجاد شغل در جامعه ما شده است.

** آشنایی پیش و پس از ازدواج
در مبحث ازدواج اولین موضوعی که خودش را نشان می دهد مساله شناخت افراد از همدیگر است اینکه چقدر با هم سنخیت دارند آیا سازشان در زندگی مشترک با هم هماهنگ و کوک است و یا ناکوک و بد صداست.
اما سوال اینجاست چگونه به این شناخت برسیم آیا باید قبل از ازدواج به اندازه کافی فرصت بدهیم تا این شناخت حاصل شود؟ اصلا چقدر زمان لازم است و اینکه آیا این موضوع با فرهنگ ایرانی – اسلامی ما در تضاد نیست؟
به گفته بهار سلطانی؛ کارشناس دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان کرمانشاه، هم اکنون بالای ۸۰ درصد طلاق های ما در سه سال اول زندگی و در دوران عقد اتفاق می افتد و معمولا هم به صورت توافقی انجام می شود که این موضوع راه نفوذ و دخالت بهزیستی به عنوان سازمان تخصصی امر طلاق در کشور را نیز کم کرده است.
این موضوع نشان دهنده جدی بودن مبحث شناخت افراد از یکدیگر است و ظاهرا بسیاری از ازدواج ها در جامعه ما با چشمان کاملا بسته اتفاق می افتد؛ اما احمدی استاد جامعه شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه موضوع را به گونه دیگری تحلیل می کند.
وی می گوید که باید بپذیریم با توجه به وضعیت خاص جامعه ما، افراد نمی توانند پیش از ازدواج به صورت کامل نسبت به یکدیگر شناخت پیدا کنند، در نتیجه بهترین راهکار این است که به افراد آموزش بدهیم تا بهتر بتوانند همدیگر را تحمل و هنر زندگی کردن در کنار هم با وجود تفاوت ها را کسب کنند.
به باور این جامعه شناس اینکه جوانان ما زیر یک سقف نمی توانند با مشکلات بسازند و تفاوت های همدیگر را بپذیرند ریشه در زندگی در کنار پدر و مادرشان دارد چرا که والدین در جامعه ما بسیاری از مسایل و مشکلات زندگی را از چشم فرزندانشان پنهان نگه می دارند و در نتیجه جوانانی تربیت می شوند که از زندگی یک تصور ایده آل و متفاوت از واقعیت ها دارند.

** اقدام برای کنترل و کاهش طلاق
با وجود تمام این تحلیل ها اما مهمترین سوال این است که مسوولان کشوری و استانی چه فکری برای کنترل و کاهش طلاق در جامعه کرده اند و چه برنامه ای در این زمینه دارند؛ معاون امور اجتماعی استانداری کرمانشاه در پاسخ می گوید که سعی ما بر گسترش خدمات مشاوره ای و نیز فرهنگ سازی و ترغیب عموم مردم در استفاده از این خدمات است.
باباجانی همچنین از تهیه و تدوین طرح مداخله ای افزایش تحکیم خانواده، پیشگیری و کاهش عوارض ناشی از طلاق در استان کرمانشاه خبر داد و گفت که این طرح ماحصل فعالیت چند ساله کارگروه اجتماعی و فرهنگی استان است و اکنون نیز طرح ملی کنترل و کاهش طلاق از سوی وزارت کشور به استان ما ابلاغ شده که اجرای موفقیت آمیز آن مستلزم تامین زیرساخت ها و استمرار برنامه و نیز مشارکت مردمی است.
اما متولی اصلی خدمات مشاوره ای در امر طلاق به نظر سازمان بهزیستی است چرا که به گفته بهار سلطانی کارشناس دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان کرمانشاه، تنها سازمان تخصصی کشور در امر پیشگیری و مداخله در طلاق است که کارشناسان خوبی را در زمینه خانواده درمانی و زوج درمانی تربیت می کند.
سلطانی می افزاید که با تفاهم نامه ای که با دادگستری شهرهای کرمانشاه، اسلام آبادغرب، هرسین، سنقر و کلیایی و کنگاور داشته ایم حدود ۷۵ درصد پرونده های طلاق قبل از صدور حکم به مراکز مشاوره ما ارجاع داده می شوند که در این ۱۴ مرکز با کمک یارانه دولتی طلاق تا چهار جلسه زوجین می توانند از خدمات مشاوره ای رایگان بهره مند شوند و در این مراکز سعی می شود به شیوه منطقی اختلاف های زوجین منجر به سازش بشود البته سازشی که با دوام و ماندگار باشد.
وی در پایان گفت که در مجموع برآورد ما این است که با این خدماتی که بهزیستی ارایه می کند ۳۰ درصد پرونده های طلاق به سازش منجر شده و از رقم باقی مانده نیز ادعا می کنیم که حداقل ۳۰ درصد طلاق ها درست انجام شده یعنی صدور حکم طلاق ضروری و درست بوده است.