ارسال خبر: خانم مونیکا قریشی 20 مهر
سازمان عفو بین‌الملل یکی از مهم‌ترین سازمان‌های فعال در زمینه حقوق بشر است که سابقه‌ای ۵۰ ساله در مخالفت با صدور و اجرای حکم اعدام دارد.
این سازمان که در سال ۱۹۶۱ در لندن تاسیس شده است، در سال ۱۹۷۷ به‌خاطر تلاش‌هایش در زمینه مبارزه با شکنجه در دنیا، جایزه صلح نوبل را از آن خود کرد.
هدف این سازمان غیر‌دولتی که بیش از سه میلیون عضو دارد، «تحقیق و فعالیت در زمینه حقوق بشر» تعریف شده است تا «از پایمال شدن حقوق انسان‌ها در سطح جهان جلوگیری کند.»
خواسته نهایی عفو بین‌الملل، برقرار شدن عدالت در مورد افرادی است که حقوق‌شان به هر نحوی پایمال می‌شود.
عفو بین‌الملل نسبت به نقض حقوق بشر در ایران نیز حساس است و به عنوان نمونه، اعدام‌های گسترده در ایران معمولا با واکنش این سازمان روبه‌رو شده است.
از نظر سازمان عفو بین‌الملل، مجازات اعدام مجازاتی بی‌رحمانه و مغایر با حقوق انسانی است چرا که کشتن سازمانیافته انسان‌ها به دست مقامات قضایی، نه اجرای عدالت، بلکه نقض حیات است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر هم تضمین شده است.
دهم اکتبر، روز جهانی مبارزه با اعدام، بهانه‌ای شد برای گفتوگو با رها بحرینی، حقوقدان و پژوهشگر سازمان عفو بین‌الملل که مقیم لندن است.
او در این گفتوگو به رادیو زمانه می‌گوید: «سازمان عفو بین‌الملل سالهاست به تعدد جرائمی که در ایران مشمول حکم اعدام می‌شوند، معترض است. ما بارها و بارها به مقام‌های قضایی ایران اعتراض کرده‌ایم و از آن‌ها خواسته‌ایم که جرائم کمتری را مشمول مجازات اعدام کنند و در نهایت این مجازات را به کل حذف کنند.»
خانم بحرینی در پاسخ به این سوال که چرا برخی مردم معتقدند اگر مجازات اعدام لغو شود تبهکاری افزایش می‌یابد، به رادیو زمانه می‌گوید: «آمارها خلاف این را نشان می‌دهند. مطالعاتی که سازمان ملل یا دیگر نهادهای بین‌المللی درباره این موضوع انجام داده‌اند همه بر این نکته تاکید کرده‌اند که مجازات اعدام برای پیشگیری از جرم یا عبرت دیگران تاثیر منحصر به فردی ندارد. در حالی که در بسیاری از کشورهایی که مجازات اعدام لغو شده است، میزان جرم و جنایت و به طور مشخص قتل، بالا نرفته است.»
مخالفت عفو بین‌الملل با مجازات اعدام اما از موضع کم‌اهمیت شماری جرم‌های جدی مثل قتل نیست و افرادی که جرم آن‌ها در یک محاکمه منصفانه به اثبات می‌رسد، باید طبق استانداردهای جهانی مجازات شوند.
رها بحرینی با تاکید بر این مساله درباره این نظر که «برخی مجرمان مستحق اعدام هستند»، می‌گوید: «در قانون بین‌الملل مجازات‌های بی‌رحمانه و غیر انسانی مثل اعدام، سنگسار، قطع دست و پا یا کور کردن چشم که در قوانین کیفری ایران هستند، مطلقا ممنوع است. مجازات اعدام در سال‌های گذشته در زمره این مجازات‌های ممنوع قرار گرفته است تا جایی که اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی، مجازات اعدام را از فهرست حکم مجازات‌هایی که این دادگاه می‌تواند صادر کند، حذف کرده است.»
دادگاه کیفری بین‌المللی، مسئول رسیدگی به فجیع‌ترین جنایت‌ها (جنایت علیه بشریت، نسل‌کشی یا جنایت‌های جنگی) است.
این پیشرفت‌ها در قوانین بین‌المللی نشان می‌دهد که اعدام مجازاتی غیرانسانی است و بیش‌تر کشورها به سوی لغو مجازات اعدام رفته‌اند.
در قانون جمهوری اسلامی اما مسائلی مانند سب‌النبی، روابط همجنس‌گرایانه یا رابطه جنسی خارج از ازدواج، مشمول مجازات اعدام می‌شوند در حالی که این اعمال طبق قوانین بین‌المللی نباید جرم تعریف شوند.
خانم بحرینی می‌گوید: «جرائمی هم هستند مانند محاربه یا افساد فی‌الارض که از نظر استانداردهای کیفری تعاریف نادقیق و ناروشنی دارند. بنابراین بسیاری از افراد که تنها از حق آزادی بیان استفاده می‌کنند (به ویژه اقلیت‌های قومی)، با چنین اتهام‌هایی روبه‌رو می‌شوند.»
عفو بین‌الملل سالهاست به صدور حکم اعدام برای جرائم مواد مخدر نیز معترض است: «مجرمان مواد مخدر، طبق معاهده‌های بین‌المللی که ایران نیز پذیرفته است، نباید اعدام شوند.»
نگرانی دیگر سازمان عفو بین‌الملل، صدور احکام اعدام بعد از برگزاری دادگاه‌های غیر‌عادلانه است که استانداردهای اولیه دادرسی منصفانه را زیر پا می‌گذارند.
رها بحرینی در این‌باره می‌گوید: «برای مثال، افراد زیادی که در دادگاه انقلاب به دلیل جرائم مواد مخدر به اعدام محکوم شده‌اند، به وکیل دسترسی نداشته‌اند، زمان برگزاری جلسه دادگاه آن‌ها خیلی کوتاه بوده و تا تیر ماه امسال که قانون کیفری جدید در ایران ابلاغ شد، آن‌ها از حق تجدید نظر هم محروم بودند.»
این پژوهشگر سازمان عفو بین‌الملل معتقد است که با وجود تمام تلاشهای صورت گرفته، بر اساس آمارهای موجود، عده زیادی در ایران در ارتباط با جرائم مواد مخدر و جرائم دیگر اعدام می‌شوند: «این نشان می‌دهد که ماشین آدم‌کشی دستگاه قضایی کشور، همچنان در مقیاس انبوه آدم می‌کشد که این نشان‌دهنده آینده امیدبخشی نیست.»
از جمله دیگر فعالیت‌های سازمان عفو بین‌الملل اما برگزاری کارزارهای بین‌المللی علیه حکم اعدام است. برخی از این کارزارها توانسته‌اند به صورت موردی در جلوگیری از اعدام موفق باشند که یک نمونه آن لغو اعدام سامان نسیم، زندانی سیاسی کرد بود: پس از ۵ ماه بی‌خبری: سامان نسیم زنده است و سامان نسیم چگونه از مرگ نجات یافته است؟
