در ایام شیوع ویروس کرونا، بسیاری از زنان سرپرست خانوار بی‌کار شده‌اند. این گزارش، روایت چند نفر از این زن‌ها است؛ کسانی که امیدی به کمک‌های دولتی ندارند و برای ادامه زندگی دنبال راه جدید می‌گردند.
***
دیروز یک بار دیگر در کانال تلگرامی خود پیام داده و روی همه قیمت‌هایش تخفیف گذاشته است؛ از آش رشته تا حلوا و شله زرد. «سمیرا» سرپرست خانوار است و سال‌ها است در خانه آشپزی می‌کند و از این راه روزگار می‌گذراند. او هم از آسیبی که شیوع ویروس کرونا به مشاغل زده، در امان نمانده است. می‌گوید: «هر سال ماه رمضان که می‌شد، وقت سرخاراندن نداشتم. مدام سفارش آش و شله زرد و حلوا داشتم. خیلی‌ها برای میهمانی‌ها سفارش می‌دادند. امسال اما میهمانی در کار نیست. قیمت‌ها را کم کردم اما سفارش در حد یک پرس و دو پرس است که سودی ندارد.»
او معتقد است مردم از ترس شیوع کرونا نه تنها میهمانی نمی‌دهند بلکه از خوردن غذای بیرون از خانه هم امتناع می‌کنند.
سمیرا تا اوایل اسفند ۱۳۹۸، هر روز برای یک شرکت خصوصی غذا درست می‌کرده و می‌فرستاده است: «برای ۱۰ نفر، هر روز غذا درست می‌کردم و ماهی دو میلیون تومان می‌گرفتم اما وقتی همه جا تعطیل شد و دور کاری، کار من هم تعطیل شد. حقوق اسفند و عیدی را دادند اما بعد عذرم را خواستند و گفتند فعلا شرکت دور کاری دارد. بعد از دورکاری هم تعدیل نیرو داشتند و من را دیگر صدا نزدند.»
اول اردیبهشت ۱۳۹۹، «حسین میرزایی»، سخن‌گوی ستاد تسهیلات حمایتی کرونا اعلام کرد که به زنان سرپرست خانوار تا دو میلیون تومان وام تسهیلاتی داده می‌شود.
دولت پیش‌تر اعلام کرده بود به دلیل شیوع کرونا، برای ۲۳ میلیون خانواده یارانه‌بگیر یک میلیون تومان وام تسهیلاتی در نظر گرفته است.
سمیرا می‌خندد و می‌گوید: «نگفتند این دو میلیون را چه‌طور خرج کنیم؟ آخر دو میلیون تومان به کار کسی می‌آید؟ تازه برای آن هم شرط گذاشته‌اند که اگر خانواده سه نفر باشد، زن سرپرست یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و اگر خانواده چهار نفر باشد، دو میلیون تومان می‌گیرند.»
او چند سال پیش از همسرش جدا شده و یک دختر۱۰ ساله دارد. می‌گوید: «خدا کند کاری پیدا کنم که مجبور نشوم برگردم به خانه پدر و مادرم.»
سمیرا برای گرفتن بیمه بی‌کاری دوره کرونا اقدام کرده است اما می‌گوید: «من را شرکت بیمه نکرده بود. قراردادی نداشتم، شفاهی حرف زده بودیم. من غذا می‌پختم و پولش را می‌گرفتم. چون حق بیمه برایم پرداخت نشده است، فقط چهار دوره کمک ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزارتومانی می‌توانم دریافت کنم که اصلا مشخص نیست بر چه مبنایی حساب می‌شود.» اشاره سمیرا به کمک‌های دولت به بی‌کار شدگان دوران شیوع کرونا است. سه شنبه نوزدهم فروردین دولت اعلام کرد تسهیلات ویژه‌ای برای کسانی که به واسطه کرونا بی‌کار شده‌اند، در نظر گرفته است.
«حاتم شاکرمی»، معاون روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به وضع متفاوت بی‌کاران از نظر پوشش بیمه‌ای گفته بود: «مشمولان قانون کار که به‌واسطه کرونا بی‌کار شده‌اند، طبق روال قبل باید ظرف یک ماه از تاریخ بی‌کاری، برای دریافت ثبت‌نام در ادارات کار اقدام کنند که البته برای جلوگیری از شیوع کرونا، ثبت درخواست به‌صورت غیرحضوری انجام خواهد شد. بخشی از افراد، بیمه خویش‌فرما هستند که مشکلات آن‌ها از طریق اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت چهار درصدی انجام می‌شود. هم‌چنین افرادی که فاقد شغل هستند و تحت حمایت هیچ‌یک از نهادهای حمایتی قرار ندارند، طی چهار دوره، یارانه‌های اعطای دولت به مبلغ ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند.»
سمیرا تنها زن سرپرست خانواری نیست که این روزها بی‌کار شده است. «مهتاب» که سال‌ها است در یکی از کافه‌های مرکز شهر کار می‌کرده و مشتری‌های کافه مثل دوستانش بوده‌اند هم کارش را از دست داده است. او هم سرپرست خانوار است و یک پسر ۱۲ ساله دارد: «من از چهار سال پیش که همسرم بر اثر سرطان فوت کرد، در کافه‌های مختلف کار می‌کردم. اما حالا کافه‌های زیادی تعطیل شده‌اند و کافهٔ ما هم یکی از آن‌ها بود.»
مهتاب حسابداری خوانده اما علاقه‌ای به کار در حوزه تحصیلی خودش نداشته است. می‌گوید: «چند ماهی سراغ کار حسابداری رفتم اما با روحیه من سازگار نبود. من عاشق کار در کافه و معاشرت با آدم‌ها هستم.»
مهتاب تنها فردی نیست که به خاطر تعطیلی کافه‌ها بی‌کار شده است. از اواخر بهمن ۱۳۹۸ که خبر شیوع کرونا دهان به دهان می‌چرخید، کار و کسب کافه‌ها و رستوران‌ها کساد شد و بعد که تعطیلی طول کشید، بسیاری از کافه‌ها تعطیل شدند.
«کافه تهران»، «کافه لمیز»، «کافه هایکو»، «ناگهان»، «کافه چهارسو» و بسیاری از کافه‌ها و رستوران‌های تهران در این مدت تعطیل شده‌اند. «یمین آتشین»، صاحب کافه چهارسو چند شب پیش در یک استوری از بسته شدن کافه‌اش بعد از ۲۱سال خبر داد. تصاویر درهای بسته کافه‌ها و میز و صندلی‌های خالی هم در چند روز گذشته بارها در شبکه‌های مجازی منتشر شده‌اند.
مهتاب می‌گوید: «می‌دانید با تعطیلی کافه‌ها چند جوان، چند زن سرپرست خانوار بی‌کار شدند؟»
او توضیح می‌دهد: «بسیاری از کسانی که در کافه‌ها کار می‌کنند، بیمه ندارند و ساعتی و شیفتی مزد می‌گیرند. در نتیجه، بیمه بی‌کاری هم به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد، مثل خود من.»
«مسعود بابایی»، مدیرکل بیمه بی‌کاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی روز سه‌شنبه گفته بود از ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ تا ۹ اردیبهشت ۱۳۹۹، ۷۸۳ هزار بی‌کار شده در شرایط بحران کرونا درخواست بیمه بی‌کاری ثبت کرده‌اند که با درخواست ۶۵۴ هزار نفر از آن‌ها موافقت شده است.
مهتاب بیمه بی‌کاری درخواست نکرده است. می‌گوید: «ما که بیمه نداریم. کمک دولت هم دردی دوا نمی‌کند.»
«سارا»، مربی یوگا هم بی‌کار شده است. او هم نه بیمه دارد و نه امیدی به کمک‌های دولتی. می‌گوید: «امیدمان به خدا باشد، بهتر از این است که به این دولت و حکومت دل ببندیم.»
او دو دختر ۱۱ و ۱۴ ساله دارد. می‌گوید: «دیروز صاحب باشگاهی که در آن تدریس می‌کردم، پیامک داد که باشگاه را پس داده‌اند. بنده خدا از پس اجاره برنمی‌آمد. من امید داشتم به زودی خبرمان می‌کنند برگردیم سرکار اما باید دنبال کار بگردم.»
مکثی می‌کند و می‌گوید: «معلوم نیست چند باشگاه دیگر مثل باشگاه ما بسته شده باشد و چند نفر دیگر مثل من بین زمین و هوا رها شده باشند.»
