نویسنده: فریبا مرادی‌پور
مجمع اقتصاد جهانی WORLD ECONOMIC FORUM در تازه ترین گزارش خود در خصوص برابری جنسیتی اعلام کرد که ایران با یک رتبه افت نسبت به سال گذشته در جایگاه 140 ام در بین 144 کشور دنیا قرار دارد. در گزارش سال 2017 به مانند سال قبل ایران در بین پنج کشوری قرار گرفته که کمترین برابری در بین زنان و مردان جامعه را دارد و نیز به مانند سال گذشته ایسلند در جایگاه بهترین و یمن در جایگاه بدترین کشورهای دنیا از نظر برابری جنسیتی قرار گرفته اند.
مجمع جهانی اقتصاد هر ساله با بررسی 4 شاخص مشارکت اقتصادی، آموزش و تحصیل ، بهداشت و درمان و قدرت سیاسی گزارشی از شکاف جنسیتی و فاصله میان زنان و مردان در کشورهای مختلف دنیا در بهره مندی از فرصتها و مشارکت در امور مختلف را تهیه و منتشر میکند. این شاخص که برای اولین بار در سال 2006 توسط این مجمع معرفی شد یک شاخص معتبر جهانی است و از اعتبار و اهمیت بالایی بر خوردار است زیرا این شاخص با استفاده از داده های عینی و واقعی در هر کشور به بررسی و مقایسه جایگاه زنان و مردان در همان کشور می پردازد؛ بنابراین اولا درصد توسعه یافتگی جوامع بی رنگ میشود و ثانیا به جای تمرکز بر زنان جامعه به هر دو جنس توجه میشود و مهمتر از همه اینکه به جای استناد به قوانین رسمی کشورها و یا توافقات و کنوانسیونها و تعهدات کشورها به آنچه در واقعیت به صورت ملموس و عینی در هر جامعه در جریان است توجه کرده و آنرا مبنای بررسی قرار میدهد.
بر طبق این گزارش در سال 2017 میانگین برابری جنسیتی در دنیا 32 درصد بوده است که در مقایسه با 31.7 درصد سال گذشته اندکی بهبود یافته است.در مجموع بررسی های انجام شده در این گزارش دربین 144 کشور دنیا 96 درصد برابری جنسیتی در حوزه بهداشت و سلامت دیده میشود که تغییری نسبت به سال گذشته نداشته است. همچنین برابری زنان ومردان در برخورداری از آموزش و تحصیل 95 درصد است که بهبود جزیی نسبت به سال گذشته داشته است؛ هرچند نابراری جنسیتی در شاخص مشارکت اقتصادی و قدرت سیاسی همچنان باقی مانده است به طوریکه تنها 58 درصد برابری جنسیتی در مشارکت اقتصادی مشاهده شده است که پایین ترین مقدار این شاخص از سال 2008 تا کنون بوده است و در قدرت سیاسی نیز تنها 23 درصد از شکاف جنسیتی در دنیا پر شده است که کمترین برابری در بین دو جنس بوده و بهبودی اندک ولی پایدار در سالهای گذشته تا کنون داشته است.
این گزارش همچنین یادآوری میکند که 60 کشور موفق شده اند که شکاف جنسیتی را نسبت به سال گذشته کمتر کنند اما 82 کشور در این زمینه ناموفق عمل کرده اند. در بخش دیگری از این گزارش آمده است که با روند کنونی 217 سال طول میکشد که برابری اقتصادی میان زنان و مردان جهان برقرار شود همچنین 13 سال برای برقراری برابری در عرصه آموزش و 99 سال برای برابری در عرصه قدرت سیاسی و 100 سال برای برابری 4 جانبه در بین زنان و مردان زمان نیاز خواهد بود. البته در مناطق مختلف جغرافیایی وضعیت متفاوت خواهد بود به طوریکه با سرعت کنونی, تساوی جنسیتی در اروپای غربی در طی 61 سال و در اروپای شرقی در 128 سال و در خاورمیانه در 157 سال دست یافتنی خواهد بود.
مجمع اقتصاد جهانی همچنین برای نشان دادن اثرات سوء نابرابری, هزینه آن را در کشورهای بزرگ ومطرح دنیا محاسبه و ارزیابی میکند و میگوید که چنانچه تساوی جنسیتی کامل در عرصه اقتصادی تامین شود 1750 میلیارد دلار به تولید ناخالص ملی در ایالات متحده امریکا افزوده خواهد شد در سایر کشورها نیز چین با 2500 میلیارد دلار, بریتانیا با ۲۵۰ میلیارد, ژاپن 550 میلیارد, فرانسه 320 میلیارد و آلمان 310 میلیارد دلار رشد تولید ناخالص ملی مواجه خواهند شد.
ایران در سال 2017 میلادی در شاخص مشارکت اقتصادی در رتبه 140 ام برابری جنسیتی و در شاخص سلامت در رتبه 135, در تحصیلات در رتبه 100 و در قدرت سیاسی در رتبه 136 ام جهانی قرار دارد اما بررسی امتیاز ایران در بخشهای مختلف نشان میدهد که بجز در حوزه سلامت از سال 2006 (سال شروع بررسی ها) تاکنون بهبودی جزیی در سایر بخشها داشته ایم. در این سال پایین ترین میزان برابری جنسیتی در قدرت سیاسی (با مقدار 046/0) و سپس مشارکت اقتصادی (با مقدار 357/0 ) بوده و در بخش آموزش و سلامت هر کدام با 965/0 و 963/0 بالاترین تساوی جنسیتی را داشته ایم.لازم به ذکر است که شاخص جهانی برابری جنسیتی عددی بین 0 و 1 است و هر چه این عدد به 0 نزدیکتر شود به نابرابری مطلق نزدیکتر می شویم و بالعکس مقادیر نزدیکتر به 1 سطوح بالاتر برابری را نشان میدهند.
در سال 2017 میلادی تمامی زیرشاخص های بررسی شده در بخش مشارکت اقتصادی در ایران کمتر از میانگین جهانی بوده است به طوریکه ایران از نظر زیر شاخص برابری مشارکت نیروی کار در رتبه بسیار پایین143 دنیا قرار گرفته است همچنین ایران در زیر شاخص دریافت حقوق برابر به ازای کار برابر نیز در جایگاه ضعیف 99 جهانی قرار گرفته است زیرا زنان ایرانی به ازای کار برابر با مردان تنها 58 درصد حقوق آنان را دریافت میکنند حال آنکه میانگین برابری حقوق دریافتی زنان و مردان در دنیا 63.4 درصد است.
و اما در حوزه آموزش و تحصیلات تساوی جنسیتی بیشتری را شاهد هستیم بطوریکه زنان ایرانی در موقعیتی مشابه میانگین جهانی و اندکی بالاتر از آن قرار دارند و بجز در مقطع متوسطه در سایر مقاطع تحصیلی برابری زنان و مردان ایرانی بالاتر از متوسط جهانی است.همچنین ایران با 100 درصد برابری در آموزش ابتدایی در جایگاه اول دنیا در این زیر شاخص قرار گرفته است.
در بخش سلامت نیز برابری جنسیتی در ایران در موقعیتی مشابه میانگین جهانی قرار دارد.از طرف دیگر ایران در شاخص قدرت سیاسی به دلیل داشتن تعداد معدود زنان در مجلس و نداشتن هیچ وزیر و استاندار زن در رده بسیار پایین 136 ام دنیا قرارداشته و از نظر امتیازی هم فاصله زیادی با سایر کشورهای دنیا دارد.در مجموع بالاترین برابری در ایران مربوط به تحصیلات ابتدایی و نابرابرترین عرصه برای زنان ایرانی مربوط به عرصه سیاست و تصدی پستهای سیاسی کشور است.
به نظر میرسد یکی از اصلیترین علل قرار گرفتن ایران در این رتبه نامناسب, عدم دخالت دادن زنان ایرانی در پستهای مهم سیاسی ,مدیریتی و اداری میباشد؛ پارامتر مهمی در بررسی قدرت سیاسی و اجتماعی زنان جامعه که علیرغم وعده های حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری سال 95 و مطالبه و سهم خواهی زنان کشور برای پستهایی چون وزارت و استانداری و …همچنان محقق نشده باقی مانده است. رشد فزاینده بیکاری در بین زنان بخصوص قشر جوان و تحصیل کرده و نیز میزان حقوق دریافتی آنان در محیط کار نیز عامل دیگری است که شکاف بین مردان و زنان در ایران را وسیع کرده است موضوعی که در سخنرانیها و نقل قولهای اکثر متولیان و مسولان کشور هم به کرات شنیده شده ولی درعمل اقدام موثری را در این زمینه مشاهده نکرده ایم.
