حجت‌پناه: دادگاه در عسر و حرج به فراق جسمانی توجه نمی‌کند

صدیقه حجت‌پناه در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه موارد عسر و حرج به صورت مشخص در قانون 10 مورد است، گفت: در قانون عدم پرداخت نفقه به دو شکل حقوقی و کیفری است و  در صورتی از مصادیق عسر و حرج محسوب می شود که منجر به صدور حکم شده باشد. در مورد سوء رفتار اعم از ضرب و شتم نیز باید حکم قطعی صادر شده باشد.

این وکیل دادگستری با اشاره به مواردی از سوء‌رفتار که بر اساس آن توانسته حکم طلاق را برای زوجه به نتیجه برساند، اظهار کرد: با توجه به اینکه نمی‌توان مشروب خواری را ثابت کرد و آثار آن تا 48 ساعت از بین می رود و همچنین مشروب خواری و استفاده از مسکرات باید به حدی باشد که موجب آسیب به زن شود، یک مورد عینی بود که به دلیل مصرف مشروبات الکی توسط مرد و همچنین ازدواج های موقت به صورت پی در پی توسط او عرصه ادامه زندگی مشترک برای زن تنگ شده بود، به حدی که زن مجبور به ترک منزل شده بود. مرد عدم تکین زن را در دادگاه ثابت کرده بود اما من از طریق شاهد توانستم وضعیت مرد را ثابت کنم.

وی افزود: از موارد اکراه این است که زن نمی تواند در منزل چنین مردی زندگی کند؛ زیرا این مرد برای او خوف جانی، مالی و حیثیتی به همراه دارد. در مثالی که زده شد وقتی مرد دچار حالت مستی شده بود به دلیل خارج از کنترل بودن حرکاتش ضرب و شتم صورت گرفته بود. با وجود اینکه شخص دیگری در خانه نبود که این وضعیت را شرح دهد اما به هر طریق ما از طریق 2 شاهد عادل توانستیم دائم الخمر بودن مرد را ثابت کنیم. در این مورد ظاهر قضیه به شکلی بود که هیچ دلیلی که برای زن از موجبات طلاق محسوب شود و خانه را ترک کند برای دادگاه محرز نشده بود. این پرونده به دیوان عالی کشور هم ارسال شد و خوشبختانه توانستیم عسر و حرج زوجه را ثابت کنیم و حکم طلاق را بگیریم.

این حقوقدان با اشاره به یک مورد عینی دیگر که منجر به صدور حکم طلاق به درخواست زن شده بود، خاطرنشان کرد: در این مورد باید رابطه جنسی از طریق دُبُر را با توجه به اینکه مستند قانونی هم نداشتیم اثبات می کردیم؛ لیکن به دلیل اینکه این موضوع به کرات اتفاق افتاده بود بیماری زن را به همراه داشت و با پیگیری ها توانستیم آن را به عنوان «تجاوز غیرمتعارف» اثبات کنیم.

حجت پناه اضافه کرد: این مورد طبق نظر بعضی در شرع مکروه دانسته شده لیکن از لحاظ پزشکی و درمانی در این موارد زن مورد تجاوز قرار می گیرد. خلاف این هم ثابت است. برای مثال در قانون اعتیاد مرد به صراحت بیان شده است اما در مرحله اجرا گفته می شود اعتیادی که موجب اضرار خانواده باشد مورد نظر است. به این معنی که اگر مرد اعتیاد داشته باشد اما در مقابل مهربان هم باشد موجب اضرار نمی شود. حالا این اضرار را چه کسی باید ثابت کند؟ اخیرا دستگاه هایی تهیه شده است که به موجب آن مصرف شیشه قابل اثبات است. در واقع خانم ها برای اثبات اعتیاد واقعا با مشکل روبرو هستند.

این وکیل دادگستری با بیان اینکه عدم پرداخت نفقه یکی از مواردی است که به صورت مشخص از اسباب عسر و حرج محسوب می شود، گفت: ترک منزل به مدت طولانی و اثبات آن نیز از مصادیق عسر و حرج است. در شریعت آمده است که اگر زن یک سال متوالی در فراق جسمانی باشد از موجبات عسر و حرج محسوب می شود. یعنی شرع به آن صراحت دارد اما متاسفانه دادگاه به آن توجه نمی کند. در شرع اگر زن 6 ماه تمکین خاص نداشته باشد و مرد 12 ماه از موارد  عسر و حرج زن محسوب می شود لیکن این موارد مورد قبول دادگاه واقع نمی شود. مگر اینکه قاضی عادلی باشد که بر مبنای عسر و حرج رای بدهد. در قانون بحث فراق جسمانی ذکر نشده است و در صورت طرح آن در دادگاه با تعرفه شهود قابل اثبات است و به صرف ادعا قابل قبول نیست.

وی در پایان یکی دیگر از مصادیق عسر و حرج را رد شدن طلاق پس از چند بار متوالی درخواست دادن دانست و افزود: این مورد نیز در قانون نیامده است اما مورد عرفی در میان قضات محسوب می شود. چند بار درخواست طلاق را مطرح کردن به این معنی است که من  واقعا قصد ادامه زندگی ندارم. مشکل من زدن و کبود شدن بدن نیست بلکه این مشکل روح من را می کشد. بر اساس موارد عینی صورت گرفته معمولا اگر دادخواست طلاق دو بار طرح و رد شده باشد برای سومین بار دادگاه  به عنوان مصداق عسر و حرج آن را پذیرفته است.