فرستنده خبر:نوید احمدفخرالدین
پایگاه تحلیلی- خبری مهرخانه، با توجه به رسالت خود جهت اطلاع‌رسانی جامع اقدامات و فعالیت‌های صورت‌گرفته در حوزه زنان، مبادرت به پوشش همایش‌ها، جلسات، نشست‌ها و هم‌اندیشی‌های گوناگون که توسط طیف‌های فکری و سیاسی مختلف برگزار می‌شود، می‌کند. بدیهی است این اقدام صرفاً جهت اطلاع‌رسانی به علاقه‌مندان حوزه زنان صورت گرفته و لزوماً بیانگر دیدگاه‌های مهرخانه نیست.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: من با این صورت‌بندی که زن در کابینه باشد یا خیر، مخالف هستم و معتقدم که این مسأله در قشرهای مختلف زنان مسأله اولویت‌داری نیست. اگر به ضرورت ایجاد دانش توجه ویژه‌ای از جانب جامعه زنان نشود، حضور زنان در کابینه بیش از آن‌که کمکی به زنان کند، فقط یک جریان را خاموش می‌کند و به بهانه برآورده‌کردن مطالبه وزیر زن، بر روی مطالبات دیگر زنان سرپوش گذاشته می‌شود.
به گزارش خبرنگار مهرخانه، نشست واکاوی ضرورت حضور زنان وزیر در کابینه دوازدهم عصر دیروز با حضور و سخنرانی دکتر زهرا شجاعی، فعال سیاسی و رییس مرکز مشارکت زنان در دوران اصلاحات؛ دکتر اشرف بروجردی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران؛ فیروزه صابر، عضو انجمن زنان کارآفرین؛ پروانه سلحشوری، نماینده مجلس شورای اسلامی و رییس فراکسیون زنان و دکتر محمد فاضلی، جامعه‌شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در محل اندیشگاه فرهنگی کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
ضرورت نظریه‌پردازی و مطالعه در زمینه حضور زنان در کابینه
در ابتدای نشست زهرا شجاعی به ایراد سخنرانی پرداخت. او در ابتدا بر ضرورت پرداختن به مبانی نظری و ارزیابی منسجم مباحث مربوط به مشارکت سیاسی زنان تأکید کرد و گفت: برای واکاوی مناسب بحث مدیریت کلان زنان در مناصب عالی حکومتی نیازمند یک‌سری مباحث نظری هستیم. یعنی آیا اصولاً بر اساس باورهای دینی ما و نظریات شرعی، وزارت زنان اشکال دارد یا خیر؟ اگر اشکال دارد، ما باید آن اشکالات را به درستی شناسایی کنیم و اگر این شناسایی صورت نگیرد، مثل این می‌ماند که می‌خواهیم درختی را بررسی کنیم و بدون این‌که به ریشه آن درخت بپردازیم، تنها به شاخه و برگ‌های آن توجه کنیم. لازمه این موضوع این است که ابتدا جایگاه زن را در عالم خلقت بشناسیم و نقش سیاسی و اجتماعی او را ارزیابی کنیم.
او افزود: بحث دیگر این است که نقش سیاسی زنان به عبارتی درباره حکومت کردن و امارت زنان است. برخی امارت را مثل قضاوت می‌دانند؛ یعنی همچنان که قضاوت برای زنان جایز نیست، در مورد امارت هم همین نظر را دارند و اتقاقاً این نظر را با استناد بر روایات بیان می‌کنند. تبیین این موضوع و بعد پاسخ دادن به این مسأله که آیا این استنادات بر اساس حکم اولیه است؟، آیا می‌توان احکام ثانویه برای آن مطرح کرد؟، آیا این احکام منوط به زمان است؟، آیا بحث روشنفکری دینی شامل آن می‌شود؟، از ضروریات است.
زنان انگیزه خود را از طرح مطالبه حضور در سیاست روشن کنند
این فعال سیاسی در ادامه به مفهوم سیاست اشاره و این سؤال را مطرح کرد که در اصل سیاست را در چه چیز می‌بینیم و چگونه آن را تعریف می‌کنیم؟ واقعاً سیاست مساوی با قدرت است و علم توزیع قدرت است؟ او این نکته را یادآور شد که بایستی زنان انگیزه و هدف خود را از مطرح کردن مطالبه حضور در صحنه سیاست روشن کنند و این‌که آیا زنان قدرت را طعمه می‌بینند و برای به‌دست آوردن قدرت، این مطالبه را طرح می‌کنند؟ یا بر اساس تکلیف و منافع ملی این درخواست را مطرح می‌کنند و نمی‌خواهند که از نیمی از سرمایه جامعه استفاده نشود؟
ضرورت شناسایی موانع و نحوه مقابله با آن‌ها
رییس مرکز امور مشارکت زنان در دوران اصلاحات در رابطه با ضرورت واکاوی نحوه حضور زنان در عرصه مدیریت کشوری به تحلیل سیر تحول این موضوع از گذشته تا امروز پرداخت و افزود: باید دید چند درصد از مدیریت کلان کشور توسط زنان کسب شده و این روند چگونه بوده است؟ آیا این سیر، یک سیر طبیعی بوده یا با موانعی مواجه شده است؟ و اگر مانع و محدودیتی وجود دارد، باید شناسایی شود. به‌طور کلی با بحث‌های مجادله‌آمیز نمی‌توان به هدف دست یافت. ابتدا باید بدانیم که چه موانعی در مقابل مدیریت کلان زنان در سطح کشور وجود دارد و بعد از شناسایی آن‌ها باید وزن هر کدام را بسنجیم و موانع اصلی و فرعی را از یکدیگر جدا کنیم.
نباید دچار دور باطل بی‌تجربگی و عدم به‌کارگیری زنان در مناصب سیاسی شویم/ در سطوح مختلف مدیریتی اطاعت‌پذیری از زنان مشکل است
شجاعی افزود: بخشی از این موانع می‌تواند فردی باشد و به باور و اعتماد به نفس زنان مربوط است. بخشی نیز می‌تواند مربوط به خانواده باشد؛ چون به هر حال مشکلات خانوادگی در این مسأله دخیل است؛ نگرانی از بحران‌هایی که ممکن است به‌وجود آید، یا فقدان تجربه، یک واقعیت است و نمی‌توان آن‌ها را کتمان کرد و نباید در این زمینه دچار تسلسل و دور باطل شویم. یعنی زنان بی‌تجربه هستند، در نتیجه به‌کار گرفته نمی‌شوند و به‌کار گرفته نمی‌شوند، چون بی‌تجربه هستند. به هر حال آموزش و کسب مهارت مؤثر است اما نباید واقعیت‌ها را نادیده گرفت. همچنین در سطوح مختلف مدیریتی اطاعت‌پذیری از زنان مشکل است یعنی اگر زنی در منصب مدیریتی قرار می‌گیرد، این‌طور نیست که کارمندان آن قسمت به راحتی از اصول مدیریتی او پیروی کنند و بسیاری از زنان مجبور می‌شوند از مدیریت مردانه استفاده کنند.
فقدان احزاب سیاسی منسجم و کارآمد در کشور
او درادامه به موانع سیاسی حضور و مشارکت زنان در عرصه مدیریتی اشاره کرد و افزود: درحوزه سیاسی یکی از موانعی که وجود دارد این است که به دلیل این‌که ما در کشور احزاب سیاسی قوی نداریم، در تربیت نیروها و افزایش کیفی آن‌ها به‌ویژه زنان ناتوان هستیم. کار حزب کسب قدرت نیست بلکه کادرسازی و آموزش و تربیت نیرو است. چند درصد از برنامه احزاب ما معطوف به آموزش و کادرسازی شده است؟ باید در این زمینه آسیب‌شناسی صورت گیرد؛ چراکه اکثر احزاب برای کسب قدرت فعالیت می‌کنند.
این فعال سیاسی ادامه داد: به دنبال قدرت رفتن چیز بدی نیست البته نه به عنوان هدف بلکه به عنوان وسیله. قدرت را می‌خواهیم برای آن‌که بتوانیم به جامعه خدمت کنیم اما دستیابی به قدرت نیازمند کار سیاسی است، مذاکره و لابی و تعامل است. وقتی حزب قوی وجود ندارد، در نتیجه رسیدن به قدرت دشوار می‌شود. وقتی خاستگاه برخی از انتصابات حزب نیست، نمی‌توان انتظار حمایت و پشتیبانی یا انتخاب براساس صلاحیت و شایستگی داشت.
دولتمردان زنان را تنها تا پای صندوق‌های رأی می‌خواهند
این سیاستمدار اصلاح‌طلب با بیان این‌که بسیاری مشارکت سیاسی زنان را مترادف با مشارکت توده‌ای بی‌قید و شرط زنان می‌دانند، افزود: در بحث مشارکت توده‌ای این بحث را بارها عنوان کرده‌ایم که دولتمردان زنان را تنها تا پای صندوق‌های رأی می‌خواهند و برای بعد از صندوق‌های رأی، توجهی به آن‌ها ندارند. ما زنان هم برای این حضور در صحنه و برای این مشارکت بهایی قائل نیستیم. خیلی بی‌دریغ و سخاوتمندانه وارد این حوزه می‌شویم و در زمان کادرسازی و آرایش نیروی سیاسی، نقشی به ما تعلق نمی‌گیرد. ما می‌گوییم که زنان به عنوان بخشی از سرمایه انسانی، راکد هستند و این رکود از جای دیگری سر در می‌آورد و افسردگی در زنان و بحران اجتماعی ایجاد خواهد کرد.
بررسی وضع موجود و اقدامات صورت‌گرفته
شجاعی در بخش دوم سخنرانی خود به بررسی سیر تاریخی مشارکت سیاسی زنان از سال 67 تاکنون پرداخت و گفت: 10 سال از پیروزی انقلاب گذشته بود و اصلاً کسی به فکر این نبود که باید تشکیلاتی برای زنان وجود داشته باشد تا این‌که در سال 1367 اولین نهاد زنانه به عنوان شورای اجتماعی و فرهنگی زنان تأسیس شد و من در 2 سال دوم توفیق خدمت‌گزاری داشتم. ما در این نهاد مسؤول ارائه طرح و پیشنهادات بودیم اما زمان اجرا هیچ بازوی اجرایی وجود نداشت. در نتیجه به شورای انقلاب فرهنگی پیشنهاد دادیم که یک نهاد اجرایی در قوه مجریه ایجاد شود. آن زمان آقای هاشمی رییس شورای انقلاب فرهنگی بودند و ما طرح معاونت اجرایی رییس‌جمهور در امور زنان را خدمت‌شان ارائه دادیم و با رأی‌گیری که انجام شد، 11 نفر موافقت کردند و 8 نفر مخالف بودند. در نهایت ایشان در حد دفتر زنان موافقت کردند تا در صورت مثبت‌بودن عملکرد، برای راه‌اندازی معاونت اقدام شود.
چگونگی تأسیس دفتر امور زنان
این فعال حوزه زنان تشریح کرد: دفتر امور زنان در سال 70 تشکیل شد و رییس آن دفتر خانم حبیبی بود. دفتر تقریباً 7 سال فعالیت کرد و در این دوره اقدامات بسیاری صورت گرفت و حرکت‌های نمادین و سمینارهای مختلف و کنفرانس‌های بین المللی تشکیل شد. تا سال 76 که دولت اصلاحات بر سر کار آمد. تجربه به من نشان داده بود که اگر دفتر در سطوح اجرایی وارد نشود، کار پیش نمی‌رود. در نتیجه وقتی از جانب دولت به من برای خدمت‌گزاری پیشنهاد شد، از رییس‌جمهور وقت تقاضا کردم اگر قرار است که در دولت فعالیت کنم خوب است که عضو کابینه باشم و در جلسات حضور داشته باشم. ایشان هم قبول کردند و این خیلی کمک کرد که در سیر تصمیم‌گیری‌های کشور قرار گیرم و برای اولین‌بار سد مردانه دولت و کابینه جمهوری اسلامی ایران بعد از 20 سال شکسته شد و 2 زن به کابینه راه پیدا کردند.
او افزود: این روند آغاز شد و نتایجی را در پی داشت و ما رشد مدیریت زنان را به میزان 63 درصد در دولت اصلاحات تجربه کردیم. در آن دوره 4 معاون وزیر داشتیم و خیلی از مدیر کل‌های ما زنان بودند و بیشتر کارهای ما در استان‌ها هم تسری یافت. در اصل این زمینه‌ای شد که دولت بعدی بتواند یک زن را به عنوان کاندیدای وزارت معرفی کند. برای حفظ انصاف این مطلب را عرض می‌کنم، نه به عنوان علاقه شخصی و یا چیز دیگر، و آن این‌که هر اتفاقی امروز رخ می‌دهد، سنگ بنای آن در گذشته به وجود آمده است و اگر اقدامات ما در گذشته نبود، قطعاً اقبال عمومی هم برای معرفی یک وزیر زن در دولت آقای احمدی‌نژاد وجود نداشت.
انتخاب زنان باید بر مبنای صلاحیت باشد
رییس مرکز امور مشارکت زنان در دوران اصلاحات در زمینه اقدامات صورت‌گرفته توسط دولت‌های نهم و دهم در حوزه افزایش زنان در مدیریت‌های کلان کشوری گفت: آقای احمدی‌نژاد مبنا و دیدگاه خاصی درباره مسائل زنان نداشتند و بسیاری آن دوره را دوره فترت مسائل زنان می‌دانستند. چون در کنار انتخاب وزیر زن، بودجه معاونت کاهش پیدا کرد. ما بودجه 60 میلیونی مرکز مشارکت زنان را به 22 میلیارد تومان رساندیم اما همین بودجه را بلافاصله در دولت بعدی به 8 میلیارد تومان رساندند و در یک مدت کوتاه، سه بار مسؤول امور زنان عوض شد که اکثراً فاقد تجربه و تخصص بودند. این‌ها مسائل مهمی است که باید در معرفی افراد برای جایگاه‌های مختلف در نظر بگیریم و سنخیت، شایستگی و تخصص افراد را بررسی کنیم تا بتوانیم از پیشنهادمان دفاع کنیم. ما نمی‌گوییم که هر زنی برای هر جایگاهی مناسب است بلکه باید این انتخاب بر مبنای صلاحیت باشد.
نمی‌دانم چرا این‌قدر بر وزارت زنان تأکید می‌شود؟/ روحانی نگذارد حداقل حضور زنان در کابینه به عنوان معاونت از ما دریغ شود
شجاعی در پایان خاطرنشان ساخت: از جهت پروتکل‌های سیاسی بایستی مناصب سیاسی را درست بشناسیم. به هر حال پست معاونت ریاست جمهوری بالاتر از وزارت است ولی نمی‌دانم که چرا این‌قدر به وزارت تکیه می‌کنیم. بله بحث وزارت مهم است اما نه به اندازه پست معاونت رییس‌جمهور و باید در نظریات و دفاع‌ها و انتقادات، این موضوع را مد نظر داشته باشیم. خوشبختانه در دوره اعتدال معاونت به سه پست ارتقا پیدا کرد اما موانع و مشکلاتی برای بحث وزارت وجود دارد که بایستی نسبت به آن آگاه باشیم. با وجود این موانع من روی سخنم با رییس‌جمهور است که ما مشکلات شما و محدودیت‌های شما را درک می‌کنیم اما نگذارید حداقل حضور زنان در کابینه به عنوان معاونت از ما دریغ شود.
به گزارش مهرخانه، اشرف بروجردی سخنران بعدی این مراسم بود که درباره بررسی شاخص‌های توسعه‌یافتگی و جایگاه مشارکت زنان در این شاخص‌ها به سخنرانی پرداخت. او در ابتدا به عنوان مقدمه گفت: عناوینی را در موضوع توسعه یافتگی داریم و آن این است که حضور زنان در عرصه سیاسی به عنوان حضوری جریان‌ساز مطرح است. در کشورهای توسعه‌یافته بسیاری از زنان با حضور در صحنه مدیریت سیاسی در پی نهادینه‌کردن جایگاه زنان در قدرت هستند و همین جریان‌سازی، موجب ارتقاء جایگاه زنان خواهد شد؛ تا جایی‌که دیگر دغدغه هیچ زنی حضور یا عدم حضور در کابینه نیست.
از معبر حزب و تشکیلات است که زنان می‌توانند در مناصب سیاسی قرار گیرند
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: موضوع بعدی در ارتباط با احزاب است که از معبر حزب و تشکیلات است که زنان می‌توانند در این جایگاه قرار گیرند. همین زنان می‌توانند نقش‌های دیگری را هم ایفا کنند؛ از جمله این‌که در عرصه اقتصاد، می‌توانند حضور داشته باشند و فعالیت اقتصادی زنان به عنوان یک شاخص توسعه‌یافتگی مطرح است.
بروجردی در ادامه به عوامل تعیین‌کننده در توسعه یافتگی پرداخت و آن را به چهار دسته تقسیم کرد و گفت: این چهار دسته، سواد، بهداشت، سطح آگاهی و میزان دسترسی به اطلاعات و مشارکت سیاسی و اقتصادی است. با توجه به این مقدمه و برای این‌که وارد اصل بحث شوم دو نمونه از زنان موفق در کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه را مثال می‌زنم و بعد می‌خواهم به این موضوع برسم که ایران در چه مسیری قرار دارد.
مرکل و تاچر، دو زن موفق در کشورهای توسعه‌یافته
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در معرفی مثال‌ها و نمونه‌های زنان موفق در کشورهای توسعه‌یافته گفت: دو نفر از زنانی که در کشورهای توسعه‌یافته مثال‌زدنی هستند، یکی خانم آنگلا مرکل است که دبیرکل اتحادیه دموکرات مسیحی آلمان بوده و طولانی‌ترین دوره صدارت اعظم در آلمان را تاکنون بر عهده داشته است. دیگری نیز خانم تاچر است که به عنوان اولین رهبر زن یک حزب سیاسی مهم در انگلیس بود که کشور انگلستان را از یک کشور نیمه‌سوسیالیستی، به یک کشور آزاد از لحاظ اقتصادی تبدیل کرد.
او افزود: از مهم‌ترین اقداماتی که مرکل توانست انجام دهد که شاید بخش عمده‌ای از این اقدامات برگرفته از رویکرد زنانه او است، سیاست‌های مهاجرت‌پذیری در زمان صدارتش بود. مرکل تنها سیاستمدار اروپایی بود که این راه را در پیش گرفت. البته این سیاست، برنامه‌ریزی‌شده بود و افق‌های اقتصادی را در نظر داشت اما او به عنوان زنی که حامی مهاجرین است، به جهان معرفی شد. مرکل در دوران سیاست خود توانست اقتدار اقتصادی آلمان را در جهان ایجاد کند و موجب شد که همه این زن را به عنوان یک زن توانمند بشناسند؛ به‌طوری‌که یکی از مجلات در 2 سال پیاپی او را به عنوان قدرتمندترین رهبر جامعه معرفی کرد.
بروجردی در معرفی سابقه سیاسی و مدیریتی تاچر گفت: تاچر زمانی که به میدان سیاست انگلیس وارد شد، با یک اقتصاد تقریبا ًرو به افول مواجه شد که همه چیز در دست دولت بود. او توانست با وجود مقاومت‌ها، مردم را در اداره جامعه مشارکت دهد و آن‌قدر پیش رفت که “بانوی آهنین” لقب گرفت و حتی در مقاطعی به عنوان فرمانده جنگ نیز وارد عمل شد.
ایندیرا گاندی و بی‌نظیر بوتو، زنان موفق کشورهای در حال توسعه
رییس کتابخانه ملی ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به معرفی نمونه‌هایی از زنان موفق در کشورهای در حال توسعه پرداخت و از ایندیرا گاندی و بی‌نظیر بوتو یاد کرد و افزود: مدیریت گاندی تا آن‌جا پیش رفت که بعد از او زنان دیگری هم وارد عرصه فعالیت شدند که یا به زندان افتادند و یا کشته شدند. زن بعدی بی‌نظیر بوتو در پاکستان است که ابتدا رهبری یک حزب سیاسی را برعهده گرفت و نهایتاً اقبال عمومی، او را به عنوان یک چهره شاخص سیاسی مطرح کرد.
او افزود: چه گاندی و چه بوتو هر دو به‌واسطه خاندانشان معرفی شدند و این تفاوت مهمی بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است. هیچ‌کدام از زنان قدرتمند در غرب به قتل نرسیدند یا به زندان نیفتادند بلکه از طریق دانشگاه و نشست‌های حزبی به مدارج سیاسی دست یافتند. این تفاوت‌ها است که در نهایت منجر به ماندگاری یا عدم ماندگاری جایگاه زنان در جامعه و در عرصه سیاست می‌شود.
تفاوت ایران با کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه در حوزه زنان
بروجردی پس از ارائه نمونه‌های زنان موفق در کشورهای مختلف، به شرایط ایران پرداخت و در تبیین و تحلیل این شرایط افزود: جامعه ما یک ویژگی خاص دارد؛ آن‌هم این است که شریعت با حکومت ممزوج شده است. همین مسأله موجب شده که افق‌های پیش روی زنان، هم به شرع منوط شود و هم به عرف. بنابراین ما در حوزه زنان نه می‌توانیم خود را توسعه‌یافته بدانیم و نه در تقسیم‌بندی کشورهای در حال توسعه قرار داریم.
باید زنان حزب سیاسی ایجاد کنند
این فعال سیاسی در ادامه به نظرات امام خمینی(ره) در مورد مشارکت زنان اشاره کرد و افزود: امام(ره) هم تأکید می‌کنند که حفظ نظام نیازمند آن است که همه وارد عرصه شوند و زنان هم می‌توانند وارد قدرت سیاسی شوند. زنان در ایران تلاش کردند که انگیزه مشارکت خود را افزایش دهند اما نتیجه‌بخش بودن این تلاش‌ها نیازمند اقدامات ریشه‌ای است. اول این‌که باید پارادوکس فعالیت اجتماعی زنان را با نقش خانوادگی حل کنیم و دوم این‌که برای دیده شدن در احزاب باید زنان خودشان حزب سیاسی ایجاد کنند و وارد جریان‌سازی شوند.
او خاطرنشان کرد: اولین گام این است که زنان حتی با خطاهایی که ممکن است مرتکب شوند، در عرصه جامعه حضور یابند و اعتماد به نفس لازم را به‌دست آورند. اگر موضوع حضور زنان در کابینه را مطرح می‌کنیم، به‌واسطه پاسخ‌گویی به نیازهای بخش عظیمی از جامعه است که نیاز به دیده‌شدن دارند و ما منتظر این هستیم که ببینیم بالاخره دولت در معرفی کابینه خود چه تصمیم‌هایی خواهد گرفت.
همه زنان تلاش کنند
بروجردی در انتهای سخنرانی خود به ضرورت تلاش و احساس مسؤولیت همه زنان در این عرصه تأکید کرد و گفت: فراموش نکنیم که آینده جامعه مرهون تلاش‌های تک‌تک زنان است؛ چراکه عرصه برای فعالیت زنان باز نیست. اگرچه اقدامات خوبی صورت و تلاش‌های خوبی انجام گرفته است اما تفاوت ما با کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته در بهره‌گیری از شریعت است که بیش از قانون و رویکردها باید از آن اطاعت کنیم و نباید آن را نادیده بگیریم.
به گزارش مهرخانه، سخنران سوم این نشست فیروزه صابر بود. این فعال مدنی حوزه زنان در ابتدای صحبت‌هایش به آمارهای شکاف جنسیتی اشاره کرد و موقعیت ایران را براساس این آمارها مد نظر قرار داد و گفت: وقتی آمار شکاف جنسیتی در کشورها را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم ایران از 142 کشور رتبه 139 را دارد. در بخش سیاست، رتبه 136را دارا هستیم و رتبه 140 را در بخش اقتصادی داریم. همچنین وضعیت ایران در بخش سلامت 98 و در بخش آموزش 94 است. حرکت‌های خودجوش در این دو بخش موجب شده است که ما جایگاه بهتری در قیاس با بخش سیاست و اقتصاد داشته باشیم.
او همچنین از اصل هزینه و فایده برای تحلیل شرایط و محدودیت‌های زنان در ایران استفاده کرد و افزود: مطابق این اصل، در شرایطی که هر انسانی دایره محدودیتش بیشتر می‌شود و مستلزم هزینه است، حضور کمتری دارد مثل بخش سیاسی، و آن‌جا که دامنه آزادتر است، شکوفاتر می‌شود. همین اصل هزینه و فایده است که به ما می‌گوید کجا باید حضور داشته باشیم و کجا منفعتی در پی ندارد. حکومت نیز همین رویکرد را در پیش می‌گیرد یعنی در بخش‌هایی که مشارکت سیاسی زنان برای حکومت هزینه‌ساز است آن را محدود می‌کند و به جای آن فضای اجتماعی را گسترده‌تر خواهد کرد.
این فعال زنان خاطرنشان ساخت: من از منظر اقتصادی این بحث را مطرح می‌کنم که در حوزه اقتصادی و افزایش جایگاه زنان نقش دولت چیست؟ واقعیت آن است که دولت هیچ‌گاه در این زمینه برنامه‌ریزی نداشته است و زنان در حوزه کارآفرینی با سه چالش فردی، سازمانی و اجتماعی روبه‌رو هستند. درواقع همه این سه چالش را باید خود زن حل کند و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در این زمینه وجود ندارد.
فاصله شعار تا عمل موجب بی‌اعتمادی مردم خواهد شد
مؤسس بنیاد توسعه کارآفرینی زنان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موضوع طرح شعار‌های انتخاباتی حسن روحانی در دوران رقابت‌های انتخاباتی اشاره کرد و افزود: یکی از شعارهایی که آقای روحانی مطرح کرد این بود که دولت آینده فرصت‌های برابر برای زنان و مردان فراهم می‌کند. اما این فرصت برابر از کجا می‌آید؟ شعار معمولاً یک یا دو گام باید با عمل فاصله داشته باشد و اگر فرسنگ‌ها فاصله باشد، موجب بی‌اعتمادی مردم می‌شود.
او ادامه داد: این حرف هم که به حداقل‌ها بسنده کنیم، باعث می‌شود در کشور توسعه‌ای رخ ندهد. در شرایطی توسعه به‌وجود می‌آید که آرمان‌ها بلند باشد اما ما زنان همواره عادت کرده‌ایم به حداقل‌ها بسنده کنیم. اگر مشکلی برای حضور زنان در سطح دولت وجود دارد، باید این زمینه فراهم شود. این مشکل گاهی برخاسته از بینش است و باید زمینه‌ای برای تغییر بینش‌ها فراهم شود که نیازمند کار و تلاش است. نزدیک 40 سال از انقلاب گذشته است، یا اصلاً همین چهار سال برای پرورش مدیر، چه زن و چه مرد، زمان کمی نیست. امروزه پرورش مدیر در دنیا یک‌ساله انجام می‌شود.
عدم بهره‌گیری از امکانات موجود فرصت‌سوزی است
صابر درباره این پیش‌فرض که مدیر شایسته و کارآمد زن در عرصه مدیریت کلان کشوری وجود ندارد، گفت: بسیاری امروز می‌گویند که مدیر کارآمد زن وجود ندارد. خوب اگر نیست مگر نمی‌توانستیم در طی این مدت پرورش دهیم؟ اصلاً همه این فرض‌ها را کنار بگذاریم؛ مگر از همین فرصت‌های موجود نمی‌شود استفاده کرد؟ خانم مولاوردی نمونه بارزی از پرورش نیرو است و جزو معدود کسانی است که در جامعه زنان و در همه طیف‌های فکری به طور نسبی طرفدار دارد. آیا باید این فرصت سوزانده شود؟ با چه عقل و منطقی ایشان باید کنار رود؟
این فعال مدنی در پایان خاطرنشان کرد: در جامعه با دو تبعیض علیه زنان مواجه هستیم؛ یکی تبعیض جنسیتی که برای عموم زنان است و دیگری تبعیض تفکر که علاوه بر ملاحظات جنسیتی، ملاحظات فکری هم در نظر گرفته می‌شود و بسیاری از زنان علی‌رغم شایستگی، به‌واسطه تبعیض تفکر از مناصب سیاسی باز می‌مانند. زنان بسیاری داریم که دارای تخصص و قابلیت هستند و صلاحیت مدیریت کلان کشوری را نیز دارند اما هرگز با شرایط فعلی و به‌واسطه تفکرات حاکم نمی‌توانند به عرصه مدیریت ورود پیدا کنند؛ چراکه معمولاً تبعیض تفکری در زنان پررنگ‌تر از مردان در نظر گرفته می‌شود.
آیا زنان مسؤول در دولت، نماینده همه اقشار جامعه زنان هستند؟
به گزارش مهرخانه، در ادامه محمد فاضلی از منظری جامعه‌شناسانه به بررسی این موضوع پرداخت. او ابتدا برای روشن‌شدن بحث، اعتقادات ذهنی خود را در مورد حضور زنان در صحنه سیاسی ایران تشریح کرد و گفت: من اعتقاد دارم که اولاً، زنان توانمند هستند، ثانیاً زنان در جامعه با انواع تبعیض‌ها و خشونت مواجه هستند، ثالثاً افزایش مشارکت سیاسی زنان حتماً موجب بهبود جامعه خواهد شد و رابعاً تقابل زنانه و مردانه در حوزه اشتغال را به‌رسمیت نمی‌شناسم.
در مورد کدام زنان صحبت می‌کنیم؟
این جامعه‌شناس برای شروع بحث مورد نظر خود ابتدا به طرح سؤالاتی در حوزه چرایی حضور زنان در کابینه دولت پرداخت و افزود: برای پاسخ به این پرسش که آیا زنان می‌توانند در کابینه حضور یابند یا خیر و موانع حضوشان چیست، باید ابتدا این سؤال را مطرح کنیم که منظور ما از زن چیست؟ مگر زنان موجودات یک‌دستی هستند؟ زنان قشر اجتماعی بسیار متکثری هستند و در این زمینه، مهم این است که کدام‌یک از آن‌ها را بازنمایی می‌کنیم. وقتی صحبت از حضور زنان در کابینه می‌شود، در مورد کدام زنان صحبت می‌کنیم؟ آن‌چه که من می‌دانم این است که آن زنانی که شما می‌خواهید به کابینه بفرستید به احتمال 99 درصد بازنمایی افراد حاضر در این جمع نیستند.
حضور زنان در عرصه مدیریت سیاسی کشور جزو اولویت‌های زنان نیست
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه به این موضوع اشاره کرد که هدف از مشارکت سیاسی زنان چیست؟ آیا افزایش کیفیت زندگی زنان مطرح است یا تنها می‌خواهیم زنانی را به عنوان نماد در کابینه داشته باشید؟ و افزود: من با این صورت‌بندی که زن در کابینه باشد یا خیر، مخالف هستم و معتقدم که این مسأله در قشرهای مختلف زنان مسأله اولویت‌داری نیست. همچنین باید این سؤال را مطرح کنیم که آیا مردانی که در کابینه هستند همان‌هایی هستند که باید باشند و این افراد صلاحیت آن جایگاه را دارند؟
در فقدان یک نظام ارزیابی عملکرد دقیق، مرد یا زن بودن، متغیر تعیین‌کننده‌ای نیست.
او در ادامه گفت: به‌طور کلی در فقدان یک نظام ارزیابی عملکرد دقیق، مرد یا زن بودن، متغیر تعیین‌کننده‌ای نیست. وقتی چنین نظام ارزیابی وجود ندارد، قادر نیستید شاخص‌های یک فرد باصلاحیت و شایسته را ارائه دهید چون این سیستم حکمرانی فاقد یک نظام عملکرد عینی است و بنابراین مرد و زن بودن در این زمینه نمی‌تواند جایگاهی داشته باشد.
ایجاد دانش زنانه از شاخص زن یا مرد بودن مهم‌تر است
این پژوهشگر اجتماعی با بیان این‌که آن‌چه که از شاخص زن یا مرد بودن مهم‌تر است، ایجاد دانش زنانه یا دانش درباره زنان و دانشی که زنان تولید می‌کنند است، افزود: چون دانش حکمرانی که یک زن تولید می‌کند با دانش حکمرانی یک مرد تولید می‌کند متفاوت است و اینجا این سؤال پیش می‌آید که آیا به اندازه کافی زنان دانش تولید کرده‌اند؟ ما می‌بینیم که مردان بسیاری هستند که درباره زنان دانش تولید کرده‌اند؛ کما این‌که نسل‌های اول پزشکی زنان را مردان به‌وجود آورده‌اند.
در حوزه‌ای که دانش و آگاهی نسبت به آن وجود ندارد، دغدغه پدید نمی‌آید
فاضلی خاطرنشان کرد: درباره چیزی که دانش نداشته باشیم، نمی‌توانیم حکمرانی کنیم چون لازمه سیاست‌مداری ایجاد دغدغه است. شما درباره چیزی که دانش تولید نکرده‌اید اصلاً دغدغه تولید نمی‌کنید. همان‌طور که 50 سال پیش کسی در ایران از بحران آب صحبتی نمی‌کرد؛ در حالی‌که از همان سال‌ها بحران آب شروع شده بود اما چون درباره آن دانش تولید نمی‌کردیم، دغدغه‌ای وجود نداشت.
در عرصه برنامه‌ریزی مبتنی بر جنسیت گام برداریم
او با بیان این‌که مدیران زنی که از ابتدای انقلاب در مناصب مختلف حضور داشته‌اند متأسفانه در عرصه تولید دانش فعالیتی انجام ندادند گفت: بایستی در عرصه صورت‌بندی مفهومی که الان در دنیا مطرح است و آن برنامه‌ریزی مبتنی بر جنسیت است، گام برداریم. در بسیاری از نقاط دنیا این مفهوم مطرح است که مدیریت زباله‌های شهری کاری است که باید از زنان شروع شود چراکه آن‌ها هستند که در خانه مدیریت زباله را انجام می‌دهند.
در مناصبی که تاکنون زنان عهده‌دار آن بودند برنامه‌ریزی بر مبنای جنسیت انجام شده است؟
این جامعه‌شناس افزود: حال سؤال من از زنانی که تاکنون مسؤولیت‌های مدیریتی داشته‌اند این است که آیا شما در حوزه کاریتان برنامه‌ریزی جنسیتی ایجاد کردید؟ آیا در مناصبی که تاکنون زنان عهده‌دار آن بودند برنامه‌ریزی بر مبنای جنسیت انجام شده است؟ اگر برنامه‌ریزی جنسیتی تولید نکردیم به دلیل آن است که دانش زنانه یا دانش درباره زنان و یا زنانی که دانش تولید می‌کنند را ایجاد نکرده‌ایم.
در این شرایط به بهانه برآورده‌کردن مطالبه وزیر زن بر روی مطالبات دیگر زنان سرپوش گذاشته می‌شود
فاضلی همچنین به این نکته اشاره کرد که اگر به ضرورت ایجاد دانش توجه ویژه‌ای از جانب جامعه زنان نشود، حضور زنان در کابینه بیش از آن‌که کمکی به زنان کند، فقط یک جریان را خاموش می‌کند و به بهانه برآورده‌کردن مطالبه وزیر زن، بر روی مطالبات دیگر زنان سرپوش گذاشته می‌شود.
این پژوهشگر اجتماعی در پایان گفت: این ساختار فاقد دانش برای زنان، زنان مدیر یا وزیر را وادار خواهد کرد که در نهایت مردانه عمل کنند که اگرچه در کوتاه‌مدت ممکن است این مدیریت زنانه بر ساختار سازمان تأثیر گذارد اما در درازمدت منجر به فرسوده‌ساختن مدیریت زنان و در نتیجه مردانه عمل کردن آنان خواهد شد.
اقدامات دولت یازدهم، جامعه زنان را راضی نکرده است
به گزارش مهرخانه، پروانه سلحشوری، رییس فراکسیون زنان مجلس به عنوان سخنران پایانی نشست گریزی به سخنان فاضلی زد و گفت: با مباحثی که دکتر فاضلی مطرح کردند و تأکیدی که بر لزوم تولید دانش توسط زنان داشتند من فکر می‌کنم با این رویکرد از 100 سالی که از مشروطه گذشته است باید 100 سال دیگر هم بگذرد تا ما بتوانیم زنان را در مناصب حکومتی ببینم.
او افزود: نخستین‌بار، من مطالبه حضور وزیر زن در کابینه را در ورزشگاه شیرودی و در دوران رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری دوازدهم مطرح کردم و در آن‌جا از رییس‌جمهور بابت ایجاد فرصت‌های جدید برای زنان تشکر کردم؛ چراکه طبق آماری که آقای روحانی اعلام کردند، در این دوره 268 درصد رشد در مدیریت زنان داشتیم. یعنی به نسبت دوران اصلاحات هم رشدی قابل توجه است.
سلحشوری در ادامه خاطرنشان کرد: این رشد در دولت یازدهم باز هم جامعه زنان ما را که از نظر سطح آموزشی توانستند رده‌های بالایی را طی کنند و از نظر حضور اجتماعی فعالیت زیادی دارند و اکنون مطالبه‌محور شدند را راضی نمی‌کند. ما به عنوان نمایندگان زن در مجلس بر حضور وزیر زن در کابینه تأکید داریم. خانم شجاعی به درستی این مطلب را عنوان کردند که پست معاونت زنان بالاتر از وزارت زنان است ولی اهمیتی که برای ما دارد این است که برای معاون رییس‌جمهور، آقای روحانی نیازی به رأی مجلس ندارند ولی برای پست وزارت، رأی مجلس لازم است و مجلس باید بتواند ثابت کند که تا چه حد با زنان همراهی می‌کند.
لزوم ایجاد فرصت برای زنان در عرصه عملکردی و عملیاتی
رییس فراکسیون زنان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به شعار روحانی مبنی بر ایجاد فرصت‌های برابر برای زنان افزود: شما زنان در این مدت بسیار حضور فعال داشتید و رأی 51 درصدی جامعه زنان به نسبت رأی 49 درصدی جامعه مردان نشان داد که زنان به دنبال تغییر هستند تا بتوانند فرصت‌های کمیابی که در اختیار مردان است را در اختیار گیرند. پس بحث بر سر این نیست که دانش را زنان تولید کرده‌اند یا خیر، بلکه بحث اصلی این است که در حوزه عملکردی و عملیاتی چگونه فرصت به زنان داده می‌شود.
معتقد به شایسته‌سالاری هستیم
او ادامه داد: ما حتی در این مطالبه خواستار فرصت برابر هم نیستیم؛ چراکه فرصت برابر یعنی 50 درصد جامعه زنان در عرصه حضور داشته باشند. بلکه متأسفانه اکنون مطالبه نیمی از جامعه بر این موضع است که حداقل خانم مولاوردی در جایگاهش ابقاء شود. ما معتقد به شایسته‌سالاری هستیم و با این‌که در حوزه توسعه، تبعیض مثبت را برای کشورهای در حال توسعه ضروری می‌دانند، من خودم به آن معتقد نیستم. با وجود این‌که در مجلس به دنبال این هستیم که بتوانیم برای زنان سهمیه بگیریم، اما به عنوان یک پایه فکری معتقدم که باید شایستگی افراد در نظر گرفته شود.
حمایت نمایندگان مجلس از حضور وزیر زن در کابینه
سلحشوری در ادامه به موضوع منابع کمیاب کسب قدرت اشاره کرد که باعث دشوارتر شدن دسترسی زنان به جایگاه قدرت می‌شود و افزود: همین دسترسی سخت باعث می‌شود، قدرت در دست افرادی خاص قرار گیرد. همان‌طور که مردانی که الان در کابینه حضور دارند گزینه‌های اصلح جامعه نیستند، طبیعتاً این شرایط در زنان هم وجود دارد اما حداقل گامی در جهت فرصت دادن به جامعه زنان است.
او ادامه داد: در مجلس دهم در یک حرکت جمعی و در چهارشنبه آخر هفته که معمولاً نمایندگان شهرستان‌ها حضور ندارند، از 176 نماینده حاضر، 157 نماینده نامه‌ای را که طبق آن از حضور وزیر زن در کابینه حمایت می‌کرد امضا کردند و نشان دادند که با حضور وزیر زن در کابینه موافق هستند. البته همان زمان بسیاری بودند که گفتند در صورتی متن را امضا می‌کنیم که بنویسید، زنی که اصلح باشد. ولی ما این را قبول نکردیم با این استدلال که آیا مردانی که انتخاب می‌شوند الزاماً اصلح هستند؟ بدون شک این‌طور نیست.
نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره دهم همچنین به عمومیت یافتن این مطالبه در میان زنان و مردان اشاره کرد و یادآور شد: بسیاری از مردان به این باور رسیده‌اند که زنان باید به عرصه قدرت وارد شوند و جامعه مدنی به آن سطح از مطالبه‌گری رسیده است که چنین پرسشی را مطرح کند و اکنون دولت اعتدال باید این فرصت را فراهم کند تا زنان هم بتوانند در این عرصه خود را نشان دهند.
چرا تا نوبت زنان می‌رسد بحث شایستگی را مطرح می‌کنید؟
او در ادامه گفت: می‌گویند زنان اشتباه می‌کنند و یا در مناصب تجربه ندارند. شما به ما بگویید از چند درصد از وزرای کنونی راضی هستید؟ و چرا با وجود این نارضایتی نمی‌پذیرید که جایگاه و پست این مردان را زنان برعهده گیرند؟ شاید در حد همان مردان عمل کنند ولی چرا تا نوبت زنان می‌رسد بحث شایستگی را مطرح می‌کنید؟
بگذارید زنان هم خطا کنند
سلحشوری خاطرنشان کرد: مردان 40 سال بعد از انقلاب مشغول کسب تجربه هستند. چرا به این نتیجه نرسیده‌اند که بگذارند زنان هم تجربه کنند و در این آزمون و خطایی که وجود دارد، زنان هم خطا کنند؟ ما همه امیدمان به جوانان است. شما جوانان بایستی این مطالبه را داشته باشید. درست است که این تغییرات به ما نخواهد رسید ولی من می‌خواهم دختران جوانم بتوانند زودتر از آن‌که سال‌ها و قرن‌ها بگذرد، به جایگاه مناسبی دست پیدا کنند.
بعد از اتمام صحبت‌های سلحشوری؛ محمد فاضلی توضیحاتی را درباره ایجاد فرصت مدیریتی برای زنان ارائه داد. او گفت: من این استدلال را قبول ندارم مبنی بر این‌که حالا که مدتی مردان اشتباه کردند بگذاریم زنان هم اشتباه کنند. به نظر من سطح استدلال حضور زنان در کابینه را نباید به این جایگاه رساند و ما باید همواره برای بهبود تلاش کنیم. نکته بعدی این است که اگر با این سیستم همه اعضای کابینه هم از جامعه زنان انتخاب کنیم، به حال بخش مهمی از اقشار زنان هیچ تفاوتی نخواهد کرد؛ کما این‌که از بودن بسیاری از مردان، اتفاقات خوبی برای جامعه مردان نیافتاده است که نرخ بیکاری و میزان فساد از جمله آن است.
