گزارشی از وضعیت بیمه قالی بافان استان کرمان

فرستنده خبر خانم زرین تاج الیاسی ۰۶ مرداد ۱۳۹۵ 

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف استان کرمان از اینکه نهادهای دولتی، پیشکسوتان فرش را نادیده گرفته‌اند گلایه دارد و به آتیه‌نو می‌گوید: «بافندگانی داریم که صنعت فرش امروز، باقی‌ مانده از زحمات آن‌هاست اما هیچ‌نهادی حمایتی از آن‌ها نمی‌کند چون بیمه قالی‌بافی شرط سنی دارد و این افراد در ۶۰- ۷۰ سالگی دستشان از چاره کوتاه است.»… 

طوبی دستانش درد می‌کند؛ از مچ تا کتف، تا گردن. شب‌ها از درد، خواب راحت ندارد: «به این دردها عادت کرده‌ایم. مادرم هم همین‌طور بود.» طوبی موهای سفیدش را از پیشانی دوتا کرده، پیراهنی به رنگارنگی گل‌های قالی بر تن کرده و پشت چین‌وچروک‌هایی که سرتاسر صورتش را پوشانده‌اند، پناه گرفته است. اولین روزی که پشت دار قالی نشست، تنها شش سال داشت. آن زمان نه‌فقط طوبی، که همه بچه‌های هم‌سن‌وسال او «بچه‌های قالیباف‌خانه» بودند. از اولین‌بار تا الان، که همیشه دستانش درد می‌کند و چشمانش از سو افتاده، ۶۰ سال می‌گذرد. طوبی یک عمر را پشت دار قالی جا گذاشته است و اکنون تمام دارایی‌اش از دست‌هایی است که درد می‌کند از مچ تا کتف، تا گردن و انگشتانی که پشت دار قالی حالت طبیعی خود را از دست داده.

طوبی این روزها زیاد سرفه می‌کند. نمی‌داند قالی‌هایی که بافته الان کجایند. شاید آن‌سوی دنیا وسط یک خانه مجلل پهن شده‌‌اند و پا می‌خورند و هرروز زیباتر می‌شوند. طوبی اما خوب می‌داند که با قالی‌بافی همپای پدرش و بعد هم شوهرش، چرخ زندگی عیال‌واری را گردانده. پسر و دختر بزرگ کرده، دانشگاه فرستاده و راهی خانه بخت کرده و در کنار همه این‌ها، به سهم خودش یک هنر-صنعت اصیل را در کرمان زنده نگه داشته است؛ بی‌آنکه ادعایی داشته باشد؛مثل دیگر قالیبافان کرمان.

او این روزها از کار افتاده و با انگشتان ناتوان تنها می‌تواند تاروپود درهم‌تنیده زندگی را به تماشا بنشیند: «جون و جوونی‌مون رو پشت دار قالی گذاشتیم ولی کسی حتی یک‌بار نگفت دستت‌تون درد نکنه. الان هم از مال دنیا چیز دندون‌گیری ندارم. مریضم و از زانودرد و کمردرد نمی‌تونم خیلی راه برم. گوشه اتاقم نشسته‌ام، انتظار روز آخر را می‌کشم.» بغض می‌کند و حسرت می‌خورد بر جوانی جامانده پشت دار قالی: «چند سال پیش شنیدیم قالی‌بافان را بیمه می‌کنند. چندبار بچه‌هایم رفتند بیمه، گفتند سنم بالاست، قبولم نمی‌کنند.

هیچ چی ندارم جز همین دوتا دست ازکارافتاده.» دستانش را برابرم می‌گیرد. ضعیف، زمخت، چروکیده. شوهرش چند سال پیش فوت شده و هزینه‌های زندگی او را اکنون بچه‌هایش می‌پردازند. سرگذشت طوبی در صنعت فرش استان کرمان تکثیر شده و او یکی از هزاران هنرمند پیشکسوتی است که صنعت فرش و قالی کرمان با آن همه اسم و آوازه تا همیشه مدیون فداکاری و سخت‌کوشی آن‌هاست؛ این جماعت گمنام‌ترین هنرمندان این دیارند و در روزهای پیری و ازکارافتادگی جز خودشان و شروه‌ها، مرهم دیگری ندارند؛ چند سالی است که بیمه چتر حمایتی خود را بر سر هنرمندان قالی‌باف گشوده و دلشان را گرم کرده، اما خواب‌وخیال بافندگان همچنان آشفته و ناآرام است. بیمه در حال حاضر جدی‌ترین دغدغه آن‌هاست؛ می‌خواهند پاسخ روشنی جلوی پرسش «فردا چه می‌شود» بیابند.

پیشکسوتان را نادیده می‌گیرند

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف استان کرمان از اینکه نهادهای دولتی، پیشکسوتان فرش را نادیده گرفته‌اند گلایه دارد و به آتیه‌نو می‌گوید: «بافندگانی داریم که صنعت فرش امروز، باقی‌ مانده از زحمات آن‌هاست اما هیچ‌نهادی حمایتی از آن‌ها نمی‌کند چون بیمه قالی‌بافی شرط سنی دارد و این افراد در ۶۰- ۷۰ سالگی دستشان از چاره کوتاه است.» عطاءالله شفیعی‌پور با بیان اینکه پیشکسوتان قالی‌بافی در کل کشور شاید تعدادشان به هزار نفر هم نرسد، اظهار می‌کند:

«در این‌باره پیشنهاد تشکیل کمیته‌ای را داده‌ایم تا وضعیت پیشکسوتان را بررسی و برای حمایت از آن‌ها چاره‌اندیشی کنند.» وی سپس به دیگر چالش‌های بیمه‌ای قالی‌بافان اشاره و بیان می‌کند: «درمجموع، بخش بیمه قالی‌بافی قانون خیلی خوبی دارد اما نحوه استفاده از بیمه دشوار شده است.» او در توضیح این ادعای خود می‌گوید: «بازرسی‌های سازمان تامین‌اجتماعی باید مطابق ماهیت این کسب‌وکار خانگی باشد. پیش‌آمده که بازرس بیمه به منزل بافنده رفته اما همان لحظه بافنده برای مثلا خرید نان از خانه خارج شده است. بازرس او را از لیست حذف می‌کند.»

بازرسی بیمه به اتحادیه واگذار شود

شفیعی‌پور با بیان اینکه درصد زیادی از بافندگان ما در روستا، همزمان کار کشاورزی هم انجام می‌دهند و طبیعی است که ساعات مشخصی پشت دار نباشند، ادامه می‌دهد: «بازرسان فشار روی بافنده می‌گذارند که همیشه پشت دار بنشیند یا مثلا می‌گویند باید فرش را تا دو ماه دیگر آماده کنند! این مسئله باعث کاهش کیفیت فرش می‌شود؛ اتفاقی که ما به‌شدت نگران تشدید آن هستیم، چون بافنده دیگر برای بازار نمی‌بافد، برای بیمه می‌بافد.» این پیشکسوت صنعت فرش استان کرمان اظهار می‌کند: «بارها به تامین‌اجتماعی استان کرمان پیشنهاد کرده‌ایم بازرسی را به خود اتحادیه واگذار کند و بیمه بر بازرسی‌های ما نظارت کند، اما متاسفانه تاکنون در این خصوص اقدامی صورت نگرفته است.»

وی می‌گوید: «متاسفانه برخی بازرسان بیمه دیدگاه خاص خود را دارند؛ اگر ببینند بافنده ماشین دارد یا سروشکل خانه و زندگی او مناسب است، بیمه‌اش را قطع می‌کنند و می‌گویند بافنده نیست! توقع دارند بافنده را همیشه فردی فقیر ببینند.» شفیعی‌پور درخواست افزایش سهمیه بیمه قالی‌بافان استان کرمان را دارد و در این‌باره تاکید می‌کند: «برای حمایت از صنعت فرش استان و ایجاد انگیزه در بافندگان نیاز به افزایش این سهم داریم. سال گذشته با پیگیری‌های استاندار محترم کرمان و در جریان تفاهم‌نامه‌ای که با سازمان تامین‌اجتماعی کشور امضا شد، قرار بر اختصاص سهمیه ۵ هزار نفری گذاشته شد که امیدواریم هرچه سریع‌تر محقق شود.»

شش هزار بافنده غیرواقعی حذف شدند

استان کرمان با تولید سالانه ۲۴۲ هزار مترمربع فرش دستباف، از دیرباز تاکنون در صنعت فرش ایران، فراوان حرف برای گفتن داشته است. اگرچه در حال حاضر صنعت فرش این استان با چالش‌های متعددی از تامین مواد اولیه گرفته تا فروش و صادرات روبه‌روست، ولی به گفته معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان همچنان ۷۰ هزار نفر فعال فرش داریم. مصطفی زریسفی با بیان اینکه برای ۴۲ هزار نفر از فعالان بخش فرش کارت شناسایی صادر شده، به آتیه‌نو می‌گوید: «خوشبختانه طی هفت هشت سال گذشته ۲۴ هزار نفر از بافندگان ما توانستند از بیمه قالی‌بافی استفاده کنند؛ اما مدتی بعد بیمه‌شدگان پالایش شدند و در جریان آن کسانی که بافنده واقعی نبودند، حذف شدند و هم‌اکنون ۱۸ هزار بافنده داریم که بیمه‌شده هستند.»

۱۴ هزار بافنده در نوبت بیمه

زریسفی ادامه می‌دهد: «متاسفانه آمار بالایی شامل ۱۴ هزار نفر هم داریم که واجد شرایط بیمه شدن هستند ولی به دلیل اینکه در بودجه سال ۹۴ سهم زیادی برای کرمان اختصاص داده نشد، ۱۴ هزار بافنده در نوبت بیمه ماندند.» زریسفی تصریح می‌کند: «مشکل بزرگ ما در استان این است که سهم بیمه‌ای ما با تعداد فعالان صنعت فرش متناسب نیست؛ از محدودیت‌های مالی دولت آگاه هستیم اما صنعت فرش اشتغال زیادی به همراه دارد و نیازمند حمایت ویژه است.» معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان اذعان می‌کند: «بافندگان ما با حداقل دستمزد که ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان در ماه است، هم زندگی خود را تامین می‌کنند و هم چراغ این صنعت را روشن نگه داشته‌اند؛ باید به ازای تلاش و زحمتشان از آن‌ها حمایت شود.»

دولت بابت بیمه قالیبافان بدهکار است

مدیرکل تامین‌اجتماعی استان کرمان نیز در این شورا، با انتقاد از معرفی افرادی که قالیباف واقعی نیستند، می‌گوید: «سال گذشته کار پالایش بیمه‌شدگان را انجام دادیم و از ۲۴ هزار نفر، ۵ هزار نفر افرادی بودند که در حرفه‌های دیگر شاغل بودند اما از بیمه فرش استفاده می‌کردند.»علی حسینی با اشاره به انجام نشدن تعهدات دولت در سال‌های گذشته می‌افزاید: «دولت برای این ۵ هزار نفر، یک میلیارد تومان هرماه به سازمان تامین‌اجتماعی مقروض می‌شده است.» وی ادامه داد: «همین الان هر ماه بالغ بر ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان دولت به خاطر این ۱۸ هزار بیمه‌شده خود به تامین‌اجتماعی مقروض می‌شود.» با این حال حسینی از حمایت سازمان تامین‌اجتماعی کشور از بافندگان کرمانی خبر می‌دهد و می گوید: «آقای نوربخش پای هر قولی که در این خصوص به کرمان داده‌ هست.»