گوشه‌های ناروشن پرونده فرخنده

فرستنده خبر خانم دیانا تبریزی ۲۹ اسفند ۱۳۹۴

یک سال از قتل وحشیانه فرخنده می‌گذرد و هنوز نتیجه بررسی پرونده قتل او نتوانسته افکار عمومی را قانع کند. فرخنده ملکزاده دختر ۲۷ ساله‌ای بود که دو روز قبل از نوروز ۱۳۹۴ در زیارتگاه شاه دوشمشیره از سوی مردان خشمگین کشته شد. آنها مدعی بودند که او نسخه قرآن را سوزانده است. مهاجمان فرخنده را در برابر چشم صدها نفر با ضرب مشت و لگد کشتند، روی جسد بی‌جان او خودرو راندند و سپس او را آتش زدند.

farkhondeh-1-230315

پس از قتل فرخنده ده‌ها نفر از مردم و افراد پلیس بازداشت شدند که نهایتا چهار نفر از آنها محکوم به اعدام شدند اما دادگاه تجدید نظر حکم ۱۳ تن افراد غیرنظامی بازداشت‌شده را کاهش داد و همین طور حکم اعدام چهار نفر را به حبس‌های میان‌مدت و درازمدت تغییر داد. تصمیم دادگاه تجدید نظر خشم گروه‌هایی از کنشگران مدنی را برانگیخت که معتقد بودند در دادگاه اعمال نفوذ شده است.

بیست و سه نفر از ۴۹ نفری که به جرم مشارکت در قتل فرخنده از سوی دادگاه بدوی کابل محکوم به مجازات شده‌ بودند، خواستار تجدید نظر شدند و بر اساس درخواست آنها دادگاه تجدید نظر حکم اولیه را بازنگری کرد.

خانواده فرخنده نیز نسبت به صدور حکم دادگاه در مورد تبرئه ۱۸ نفر از متهمان غیرنظامی اظهار نارضایی کرده بودند و انتظار داشتند که در تجدید نظر متهمان قتل فرخنده به مجازات‌های سنگین‌تری محکوم بشوند، به ویژه آن راننده‌ای که خودروی خود را از روی جسد فرخنده چند بار جلو و عقب راند.

حالا شکایت‌های مکرر نزدیکان او و هم سازمان‌های مدافع حقوق بشر منجر به ابراز نظر اشرف‌غنی، رئیس‌جمهور کشور شده است که از دادگستری کشور افغانستان خواست تا پرونده قتل فرخنده ملکزاده بازنگری شود.

محب ملکزاده، برادر فرخنده در گفت‌وگو با رادیو زمانه گفت که شکایت‌های خانواده از نتیجه دادگاه، امنیت خانواده فرخنده را از بین برده و آنها مدتی‌ست که مجبور به ترک کشور شده‌اند و در یکی از کشورهای همسایه افغانستان زندگی می‌کنند. به گفته او خانواده فرخنده از زمان قتل او تا به حال یک روز آسایش نداشته‌اند و همزمان با ماتم زدگی نگران جان دیگر عزیزان خود بوده‌اند.

150506103235_farkhunda_family__640x360_afp_nocredit

حضور خانواده فرخنده در دادگاه

خانواده ملکزاده‌ از یک سال پیش تا به حال تلاش دارند که قاتلان فرخنده به مجازات برسند اما هر بار از تصمیم دادگاه ناراضی بوده‌اند و همین باعث فشار بر این خانواده شده است. سازمان‌های مدافع حقوق بشر فعال در داخل افغانستان نیز روند دادرسی پرونده فرخنده را «ناعادلانه» عنوان کرده‌اند و خواستار بازنگری احکام مجرمان در قتل فرخنده هستند.

پس از قتل فرخنده در ۱۹ ماه مارس سال گذشته در مرکز شهر کابل تصاویر ویدیویی این کشتار در شبکه‌های اجتماعی ماه‌ها دست‌به‌دست می‌شد و در سرتاسر جهان پخش شد. جسد فرخنده را برای اولین زنان افغانستان روی دوش بردند و اجازه ندادند که مردان بنا به رسم معمول تابوت او را به آرامگاه نهایی‌اش ببرند. زنان خشمگین و معترض از مردان این شهر می‌پرسیدند که وقتی او کمک می‌خواست کجا بودید؟

مرگ فرخنده او را به یکی از شناخته شده‌ترین زنان افغانستان تبدیل کرد، اما همزمان خانواده او مرتب پیام‌های تهدیدآمیز دریافت کرده اند تا از پیگیری مجازات قاتلان دست بردارند. از روز خاکسپاری فرخنده تا حال زندگی عادی برای تمام نزدیکان فرخنده به پایان رسیده و آنها مجبور به فرار از افغانستان شده‌اند. دو نفر از خانواده فرخنده، فرشته ملکزاده و صالح ملکزاده سال‌های قبل به هلند مهاجرت کرده و در این جا به سر می‌برند. آنها نیز نگران امنیت خود هستند و از گفت‌وگو با رسانه‌ها خودداری می‌کنند.

«عدالت برای فرخنده»

روز یک‌شنبه ۱۴ مارس ۲۰۱۶ و در آستانه سالگرد قتل فرخنده، زنان فعال افغان در کابل نشستی با عنوان «عدالت برای فرخنده» برگزار کردند و به جریان رسیدگی به پرونده قتل فرخنده اعتراض کردند. آنها از حکومت وحدت ملی خواستند که برای تامین عدالت در رسیدگی به قتل فرخنده، سیستم قضایی و عدلی افغانستان را متحول کند. در این نشست همین‌طور از پرونده‌ نیمه باز دیگر زنان قربانی سنگسار، مثل پرونده رخشانه و سربریدن شکریه نه ساله در زابل یاد شد.

اعتراض‌هایی از این دست نسبت به اعلام نتیجه دادگاه تجدید نظر پرونده فرخنده در طول یک سال گذشته در افغانستان و بیرون از آن زیاد صورت گرفته اما این اعتراض‌ها در سال‌مرگ فرخنده با خشم و ناامیدی همراه است. بسیاری معتقدند که اگر پرونده فرخنده عادلانه حل و فصل نیابد پس دیگر هیچ پرونده خشونت علیه زن در افغانستان عادلانه انجام نخواهد یافت. مرگ فرخنده اولین بار در تاریخ افغانستان به این گستردگی انعکاس یافت و راهپیمایی‌های مداوم و گسترده به پا کرد. در طول یکسال پس از این خشونت خیابانی که تمام افراد مجرم آن در تصاویر ثبت شده‌اند هنوز تعدادی از شریکان قتل بازداشت نشده‌اند و آنها که بازداشت شده‌اند احکام اولیه‌شان کاهش داده شده. به نظر می‌رسد که پشت تصمیم دادگاه تجدید نظر فشاری وجود دارد که همان فشار هم به خانواده فرخنده منتقل می شود و باعث فرار کل خانواده فرخنده از کشور شده است.